Waar gaat dit artikel over?

Stress komt veel voor in het leven en stressvolle gebeurtenissen kunnen ertoe leiden dat een persoon bijvoorbeeld posttraumatische stressstoornis (PTSS) ontwikkelt. Er zijn verschillende stressoren die mensen kunnen meemaken, zoals oorlogssituaties, het verlies van een geliefde, natuurrampen, problemen op het werk, armoede en extreem weer. Wanneer deze stress chronisch zijn en dus lang aanhouden dan kan dit leiden tot psychische stoornissen of lichamelijke ziektes. Er is echter de laatste tijd ook veel interesse in veerkracht, dus de manier waarop mensen op een goede manier om gaan met een stressvolle gebeurtenis. In dit artikel wordt er een samenvatting gegeven van een discussie over veerkracht.

Wat is de definitie van veerkracht?

Volgens APA (American Psychological Association) is de definitie van veerkracht ‘het proces waarbij mensen zich op een effectieve manier aanpassen aan stressvolle of zware levensgebeurtenissen’. Het is een eigenschap en mensen variëren hierop. Ook kunnen mensen verschillen in hun veerkracht met betrekking tot verschillende levensdomeinen. Zo kan iemand die veerkrachtig is op zijn of haar werk veel moeite hebben om met relaties om te gaan. Ook kan veerkracht mettertijd veranderen en is het afhankelijk van factoren, zoals de opvoeding.

Hoe kijken verschillende onderzoekers aan tegen het concept van veerkracht?

Dr. George Bonnano: Veerkracht is een stabiel traject wat hoort bij gezond functioneren. Hun onderzoek volgt mensen voor langere tijd en kijkt naar hoe zij reageren op stressvolle gebeurtenissen. Een veerkrachtig traject houdt in dat iemand na een stressvolle gebeurtenis even uit balans is, maar daarna weer zijn leven oppakt. Dit komt heel vaak voor. Daarom richt hun onderzoek zich ook op de mensen die op een hele goede manier met stressvolle gebeurtenissen omgaan en willen zij erachter komen welke mechanismen en strategieën deze mensen gebruiken.

Dr. Yehuda: Veerkracht kan tegelijkertijd met PTSS voorkomen. Veerkrachtig zijn betekent niet dat een stressvolle gebeurtenis geen impact heeft op iemands leven. Volgens haar betekent veerkracht dat iemand na een stressvolle gebeurtenis op een positieve manier doorgaat met zijn of haar leven en een les trekt uit de negatieve gebeurtenis. Ook kan het zo zijn dat hele veerkrachtige mensen alsnog PTSS of symptomen ervan hebben. Echter gaan zij er op een veerkrachtige manier mee om. Het kan vergeleken worden met afkicken: het is een keuze en er moet elke dag aan gewerkt worden om vooruit te komen.

Dr. Masten: Veerkracht is de capaciteit voor succesvolle aanpassing van het dynamisch systeem op verstoringen die de levensvatbaarheid, de functie, of de ontwikkeling van het systeem kunnen verstoren. Deze definitie zal handig zijn in situaties waarin populaties bijvoorbeeld voorbereid moeten worden op natuurrampen. Het doel is dan om de capaciteit van deze populaties om zich succesvol kunnen aan te passen te verhogen. Ook kan deze definitie gebruikt worden op verschillende niveaus, van een moleculair niveau tot groepsniveau. Daarnaast kan deze definitie ook in andere gebieden gebruikt worden zoals bij economie. Dr. Masten geeft aan dat het wel belangrijk is dat zij de term ‘capaciteit’ goed definieert en dat het duidelijk is voor mensen waar het precies over gaat.

Panter-Brick: Veerkracht is het proces van het benutten van middelen in tijden van stress om een gezond welbevinden te behouden. Volgens dr. Catherine Panter-Brick is het belangrijk om te kijken naar hoe verschillende culturen veerkracht definiëren. Zij heeft daarom veerkracht bestudeerd in Nigeria, bij dakloze kinderen in Nepal en tijdens de oorlog in Afghanistan. Volgens haar is veerkracht het proces waarbij mensen middelen benutten om zich goed te kunnen blijven voelen na een stressvolle gebeurtenis. Deze middelen kunnen van cultuur tot cultuur verschillen.

Wat zijn volgens onderzoekers determinanten van veerkracht?

De onderzoekers werd gevraagd wat zij dachten dat determinanten van veerkracht zijn. Dus, wat maakt het dat sommige mensen veerkrachtiger zijn dan andere?

Volgens dr. Rachel Yehuda is de definitie van veerkracht erg belangrijk om te bepalen wat de determinanten ervan zijn. Het zouden biologische determinanten kunnen zijn maar ook omgevings-gerelateerde determinanten. Om dit te onderzoeken zouden er longitudinale studies moeten komen.

Volgens dr. Ann Masten is veerkracht gebaseerd op een aantal verschillende en interacterende systemen. Volgens dr. Masten hebben mensen fundamentele systemen die op evolutie zijn gebaseerd. Ook is de omgeving van invloed op hoe veerkrachtig mensen zijn. Het is volgens haar interessant om de mechanismen die mensen hebben te vergelijken met de aanpassingsmechanismen in andere soorten. Voor veel mensen zijn relaties met anderen een belangrijke factor die invloed hebben op veerkracht. Een ander belangrijk systeem is het ‘meesterschap motivatie systeem’, wat inhoudt dat mensen ervan houden om bezig te zijn. Als mensen dit niet meer hebben dan is het volgens dr. Masten belangrijk dat dit systeem weer hersteld wordt, want dit zal hen helpen om veerkrachtiger te zijn.

Volgens dr. Panter-Brick zijn er ook culturele invloeden op veerkracht. Zo is in Afghanisten ‘hoop’ een belangrijke factor. Mensen houden zich daar niet extreem veel bezig met dingen die in het verleden zijn gebeurd. In plaats daarvan richten zij zich op de toekomst; zij houden dus hoop. Daarnaast moet men onderzoeken welke middelen men nodig heeft om veerkrachtig te zijn en hoe deze aan hen geboden kunnen worden in de vorm van ‘structurele veerkracht’. Structurele veerkracht houdt in dat er robuuste structuren worden gebouwd in de maatschappij waardoor mensen een leven kunnen opbouwen en zichzelf kunnen ontwikkelen.

Volgens dr. Bonnano zijn er naast ‘minimale-impact veerkracht’ en ‘opkomende veerkracht’ nog andere typen veerkracht. Echter richt het meeste onderzoek zich op ‘minimale-impact veerkracht’. Er zijn factoren geïdentificeerd die hier invloed op hebben. Echter stelt dr. Bonnano dat veel van deze factoren maar voor een klein deel de variantie in veerkracht verklaren. Daarom moet er meer en beter onderzoek komen zodat men tot een compleet beeld kan komen. Volgens dr. Yehuda is het niet belangrijk dat er één definitie van veerkracht is en dat iedere onderzoeker in staat moet zijn om veerkracht op zijn of haar manier te onderzoeken. Dr. Masten is het mee eens dat er meerdere definities kunnen zijn maar stelt dat dit dan wel duidelijk beschreven moet worden in onderzoek.

Hoe kan veerkracht vanuit een multidisciplinair perspectief onderzocht worden?

Volgens dr. Masten is het goed dat verschillende onderzoekers samenkomen om een probleem te onderzoeken. Zij legt uit dat als mensen een natuurramp meemaken, dat er dan heel veel problemen ontstaan in heel veel verschillende domeinen van hun leven. Dit betekent dat er ook verschillende onderzoekers betrokken moeten zijn om het leven van deze personen weer op te kunnen bouwen.

Wat is de rol van technologie bij veerkracht?

Dr. Yehuda: Volgens dr. Yehuda kan technologie een rol spelen bij veerkracht. Als onderzoekers bijvoorbeeld vast kunnen stellen wat de biologische factoren zijn die invloed hebben op veerkracht dan kunnen hier ook interventies voor worden bedacht. Technologieën zouden dan kunnen helpen bij het matchen van mensen op de juiste interventies.

Dr. Bonanno: Volgens dr. Bonnano is technologie erg belangrijk. Tijdens de Sandy storm in New York was er geen elektriciteit meer. Echter SMSten mensen elkaar over wat er aan de hand was en dit heeft veel mensen geholpen. Dit soort technologieën kunnen dus erg handig en nuttig zijn.

Wat zijn de biomarkers van veerkracht?

Dr. Panter-Brick: Verschillende biomarkers van veerkracht zijn onder andere bloeddruk, stresshormonen, het immuunsysteem en gen methylering. Deze biomarkers kunnen gebruikt worden om de relatie tussen de neurobiologie en fysiologie van veerkracht te onderzoeken. Als men bijvoorbeeld wil onderzoeken welke interventie echt effectief is, dan kan men biomarkers gebruiken om te kijken of hier verschillen in zijn ontstaan voor en na de interventie.

Dr. Masten: Technologieën zoals het internet zijn heel handig en kunnen gebruikt worden voor collaboratie tussen mensen. Dit heeft een grote impact op wetenschap. Ook is statistiek belangrijk bij onderzoek naar veerkracht.

Kan veerkracht worden gestimuleerd?

Dr. Bonnano: Volgens dr. Bonnano is veerkracht iets wat bij eigenlijk alle mensen wel voorkomt. Ook moeten onderzoekers uitkijken om mensen hun natuurlijke veerkracht niet te ondermijnen. Zo blijkt uit onderzoek namelijk dat helmen en gordels leiden tot meer ongelukken omdat mensen minder voorzichtig gaan rijden. Er zijn veel factoren die invloed hebben op veerkracht en als het doel is om veerkracht te stimuleren dan moeten onderzoekers goed kijken naar welke factoren het meeste van invloed zijn. Hij is geïnteresseerd in flexibiliteit en hij is ervan overtuigd dat mensen dit kunnen aanleren. Daarnaast gelooft hij er niet in dat er één perfecte manier is van coping en dat het van de situatie afhangt.

Dr. Panter-Brick: Volgens dr. Panter-Brick is het belangrijk om naar mensen te luisteren en te bepalen welke doelen voor hen het meest belangrijk zijn in hun leven. Als Afghanen het bijvoorbeeld belangrijk vinden om hoop te houden dan kunnen interventies zich hierop richten.

Dr. Masten: Volgens dr. Masten is het belangrijk om de timing voor het stimuleren van veerkracht te bepalen. Als men dit bij kinderen wil stimuleren dan is het belangrijk om een gezonde ontwikkeling te stimuleren, van een gezond brein tot het hebben van gezonde en goede relaties met anderen.

Dr. Yehuda: Volgens dr. Yehuda is het belangrijk om mensen voor te bereiden op trauma. Het is namelijk een gegeven dat de kans op trauma hoog is.

Wat zijn de conclusies?

De definitie van veerkracht

Voorgestelde definities van veerkracht zijn onder andere een stabiel traject, een bewuste keuze om door te gaan met het leven en lessen te halen uit de gebeurtenis, de capaciteit van een systeem om succesvol aan te passen en het benutten van middelen. De onderzoekers gaven aan dat er meerdere niveaus zijn waarop determinanten van veerkracht onderzocht moeten worden, bijvoorbeeld op genetisch, demografisch, cultureel, economisch en sociaal niveau. Veel factoren die zijn onderzocht verklaren maar een klein deel van de variantie, behalve dingen zoals hechting, het hebben van een goede opvoeding, emotieregulatie strategieën. De technologische ontwikkelingen in neurobiologie zoals imagingtechnieken kunnen belangrijk zijn voor het begrijpen van veerkracht. Ook statistische ontwikkelingen en andere ontwikkelingen zoals het internet zijn belangrijke ontwikkelingen omdat men nu veel beter en makkelijker kennis kan delen. Om effectieve interventies aan te beiden moet men begrijpen dat mensen zich bevinden in een systeem (gemeenschap, maatschappij, cultuur, familie). In het geval van een kind betekent dat bijvoorbeeld dat men zich moet richten op de school en op de ouders en niet op het kind zelf. Ook moet men rekening houden met verschil in culturen. Interventies kunnen ook vóór een traumatische gebeurtenis plaatsvinden om mensen voor te bereiden. Een van de beste manieren om veerkracht te stimuleren is om gezonde familie en gemeenschapsomgevingen te creëren.