Alcohol gebruik wordt normatief tijdens de adolescentie en bereikt hoge levels bij sommige jongeren. De consequenties van alcohol gebruik kunnen destructief zijn. Niet alleen in termen van onmiddellijke effecten van beschonkenheid – zoals alcohol-gerelateerde verkeersongelukken en andere verwondingen – maar ook in termen van potentiële langere-termijn effecten. Vroeg gebruik van alcohol is geassocieerd met een verhoogde waarschijnlijkheid van latere alcohol- of drugs afhankelijkheid, en de hoeveelheid van gebruik is gecorreleerd met bepaalde neurale en neuropsychologische metingen.

Alcohol gebruik wordt normatief tijdens de adolescentie en bereikt hoge levels bij sommige jongeren. De consequenties van alcohol gebruik kunnen destructief zijn. Niet alleen in termen van onmiddellijke effecten van beschonkenheid – zoals alcohol-gerelateerde verkeersongelukken en andere verwondingen – maar ook in termen van potentiële langere-termijn effecten. Vroeg gebruik van alcohol is geassocieerd met een verhoogde waarschijnlijkheid van latere alcohol- of drugs afhankelijkheid, en de hoeveelheid van gebruik is gecorreleerd met bepaalde neurale en neuropsychologische metingen.

Ondanks het belang van het vaststellen van de bijdragende factoren aan alcoholgebruik en de consequenties hiervan onder adolescenten, hebben ethische bezwaren tegen het alcohol verschaffen aan jonge individuen onderzoek hiernaar bemoeilijkt. Wel is er onderzoek gedaan met andere zoogdieren. Adolescentie is een ontwikkelingstransitie die in veel zoogdieren geïdentificeerd wordt. Tijdens deze transitie worden dezelfde biologische veranderingen waargenomen bij zoogdieren als bij mensen.

Samen met de neurale transformatie, zijn ook een variëteit aan gedragstemperamenten gelijk aan die van de mens, waaronder een vermeerdering van de focus en tijd die doorgebracht wordt met peers. Zo is ook de aangeboren neiging voor vermeerderd alcohol gebruik tijdens de adolescentie in andere zoogdieren waarneembaar. Hierbij kan gesuggereerd worden dat deze neiging voor een deel evolutionair/neurobiologisch is. Natuurlijk wordt het gebruik van alcohol bij adolescenten door meerdere factoren bepaald waarvan slechts enkele ook bij dieren kunnen worden nagedaan in laboratoria. Hierom moet rekening gehouden worden met de toepasbaarheid en validiteit van het dieren-model.

Adolescent alcohol gevoeligheid

Net als bij mensen consumeren ratten in de adolescentie 2 tot 3 keer zoveel alcohol dan volwassen ratten. Ook verschillen ze in hun gevoeligheid op verschillende acute effecten van alcohol vergeleken met volwassenen. Zo zijn adolescent-ratten meer kwetsbaar voor alcohol-afgeleide verstoringen in het geheugen en de hersenplasticiteit. Ook zijn ze gevoeliger voor de beloningseffecten van alcohol en voor de alcohol-afgeleide sociale vergemakkelijking. Vergemakkelijking, omdat sociaal gedrag gestimuleerd wordt door alcohol onder bekende omstandigheden zonder stress.

Wel zijn adolescent-ratten minder gevoelig dan volwassenen voor een variëteit van andere alcohol effecten – veel hiervan dienen als seintje om de inname te reguleren. Effecten van alcohol waarvoor adolescent-ratten relatief resistent voor zijn bevatten de onderdrukking van sociaal gedrag die tevoorschijn komt bij een gemiddelde dosis alcohol, en ook de alcohol-gerelateerde motorische verzwakking, verstoring van de motoriek en verdoving. Sowieso zijn adolescent-ratten meer resistent voor de gemiddelde effecten van alcohol en is er meer alcohol inname nodig voor adolescenten er een aversie tegen krijgen.

Bijdrage aan adolescent-typische alcohol gevoeligheid

Een mogelijke verklaring voor de leeftijds-gerelateerde veranderingen in alcohol gevoeligheid zijn de ontwikkelingsveranderingen in hoe snel alcohol in en uit het systeem gaat. Adolescenten hebben een hoger metabolisme dan volwassenen en ook zijn de hersenen van adolescenten meer resistent tegen de kalmerende eigenschappen van alcohol. De adolescent-typische gevoeligheid si dus niet slechts een functie van farmacokinetische verschillen, maar reflecteert eerder leeftijdsverschillen in de hersengevoeligheid voor alcohol.

Studies begonnen de neurale bijdragers aan de leeftijdsverschillen in hersengevoeligheid op alcohol te onderzoeken. Alcohol interacteert met meerdere neurotransmittersystemen, waaronder de inhibatory en excitatory neurotransmitters en hun receptorsytemen: gamma aminobuytric acid (GABA) en GABAa en GABAb receptoren, en glutamine en n-methyl-d-asparate (NMDA) receptoren. De adolescent-typische gevoeligheid voor alcohol blijkt voor een deel gerelateerd aan ontogenetische veranderingen die zich voordoen tijdens de adolescentie in deze en andere alcohol-gevoelige neurotransmittersystemen.

Verschraalde alcohol gevoeligheden van adolescenten blijken voor een deel ook gerelateerd aan het snelle begin van compenserende processen in hun hersenen die voor een deel de effecten van de alcohol tegen gaan. Dit fenomeen wordt ook wel ‘acute tolerance’ genoemd en zorgt dus voor een snelle verlaging van de alcohol gevoeligheid.

Potentieel belangrijke bijdragers aan de adolescent-typische alcohol gevoeligheid zijn gerelateerd aan de puberteit. Sommige neurale transformaties van de adolescentie zijn puberteit-afhankelijk en aangestuurd door verhoogde hormoonlevels, terwijl andere veranderingen de puberteit voorspellen en helpen bij de puberteitsprocessen. Nog weer andere veranderingen zijn geassocieerd met ontwikkelingsveranderingen gerelateerd aan de puberteit.

De rol van de puberteitshormonen in adolescent-typisch neurobiologisch functioneren kan systematisch onderzocht worden in laboratoria met dieren door de consequenties te onderzoeken van het pre-puberaal verwijderen van de geslachtsklieren (gonads). Onderzoekers die gebruik hebben gemaakt van deze aanpak hebben onderzocht dat dieren die niet de normale verhogingen van de puberteitshormonen ervaren tijdens hun ontwikkeling, dat zij tekorten tonen in de latere expressie van een variëteit van reproductieve gedragingen en andere volwassen-specifieke, seksuele gedragingen.

In contrast hebben we gevonden dat puberteitshormonen een opvallend bescheiden invloed uitoefent op de alcohol inname en gevoeligheid. Zo verhoogt gonadectomy wel de alcoholinname bij mannen, maar niet bij vrouwen. De inname zou meer afhangen van de activerende rol van testosteron dan de puberteits-gerelateerde processen. Verder heeft gonadectomy bij noch mannen, noch vrouwen invloed op de gevoeligheid voor de sociaal remmende effecten. Deze resultaten tonen aan dat de adolescent-typische gevoeligheid niet aanzienlijk afhangt van de puberteits-gerelateerde processen.

Relevantie voor menselijke adolescenten alcohol gebruik

De uitkomsten van de onderzoeken bij ratten komen in grote mate overeen met de uitkomsten van de onderzoeken bij mensen.

Ook mensen-adolescenten drinken meer. Hierbij stellen ze het zich nog ontwikkelende brein bloot aan alcohol, wat voor variërende lange-termijn consequenties kan zorgen.