Identiteitsvorming op het internet

Kinderen worden vaak gedwongen tot een ongewenste kwetsbaarheid en hulpeloosheid, en worden soms zelf gestraft als ze zich hier tegen verzetten. Jens Qvortrup stelt dat er te veel over kinderen wordt gepraat in plaats van met kinderen, waardoor ze te weinig zelf aan het woord komen. Hij vraagt zich af of kinderen als groep wel gehoord worden, of dat ze eerst moeten opgroeien voor ze echt hun stem kunnen laten horen. Onderzoekers gebruiken vaak door henzelf ontwikkelde onderzoeksinstrumenten wanneer ze iets willen onderzoeken over attitudes van kinderen en adolescenten. Qvortrup stelt daarom dat alle kennis die we hebben over kinderen gebaseerd is op de ervaringen van de mensen die de onderzoeksmethoden ontwikkelen. Hij stelt dat het internet gebruikt kan worden als bron om te zien hoe kinderen zelf actief zijn in het ontwikkelen en bepalen van hun sociale levens.

Onderzoek naar kinderen op het internet

Veel onderzoekers hebben geprobeerd om de simplistische, morele paniek rondom de negatieve invloed die het internet zou hebben op kinderen tegen te gaan, maar tegelijkertijd zetten ze vraagtegens bij de optimistische en naïeve lofspraak over de nieuwe technologieën. Volgens Sonja Livingstone moeten de onderzoeken naar gedrag van kinderen op het internet gebaseerd zijn op empirische gegevens in plaats van aannames en speculaties. Ze stelde de volgende drie assumpties op waar men volgens haar vanuit moet gaan bij onderzoek formats:

• Morele paniek en normatieve oordelen moeten vermeden worden wanneer het onderzoek de aard en context van internetgebruik beschrijft.

• Er moet geen onderscheid gemaakt worden tussen de online- en offline levens van kinderen. Virtuele communicatie wordt door kinderen gebruikt om relaties te vormen en komt vaak voort uit dagelijkse routines.

• Benadruk dat kinderen zelfstandigen zijn in hun internet-gerelateerde handelingen, geen slachtoffers. Kinderen gebruiken zowel online als offline communicatie om hun sociale netwerken te onderhouden. Online- en offline relaties lopen door elkaar en zijn niet onlosmakelijk.

De terugkeer van het dagboek

Het bijhouden van een dagboek, zowel offline als online, is weer erg populair geworden. De nieuwe, moderne manier van leven lijkt een beroep te doen op te toenemende mate van verlangen naar en de mogelijkheden tot het bijhouden van een dagboek. In Zweden is er bijvoorbeeld een populaire online gemeenschap, Youngsters, waar veel kinderen een dagboek bijhouden op een interactieve webpagina.

Het dagboek op zich is altijd gezien als een waardevolle historische, pedagogische en biografische bron. Een dagboek kan goed gebruikt worden om de mentale ontwikkeling van een kind in kaart te brengen. Een online dagboek is geen statische bron, maar een dynamische en continue dialoog tussen de schrijver van het dagboek en hem- of haarzelf, maar ook tussen de schrijver en de sociale en culturele context. Het is een goede manier om te onderzoeken hoe verschillende culturele bronnen en sociale conventies invloed hebben op de dagelijkse ervaringen van kinderen.

Het verschil tussen de pre-moderne en moderne samenleving is volgens Gullestad dat binnen de moderne samenleving de private self publiekelijk wordt erkend en uitgewerkt. De onderwerpen waar kinderen over schrijven zijn echter nog voornamelijk hetzelfde. De twee aanwijsbare verschillen tussen traditionele en digitale dagboeken zijn (1) de publieke openlijkheid en (2) het onmiddellijke dialogische karakter. Dagboeken zijn altijd geschreven voor een ingebeelde lezer, maar bij een digitaal dagboek kan er direct gesproken worden over wat er is geschreven. Onderzoekers benadrukken dat er meer aandacht moet zijn voor de situationele omstandigheden in plaats van de individuele relaties, aangezien kinderen vaak schrijven over dingen waarvan ze denken dat het hoort in een dagboek (diepe emotionele gevoelens) in plaats van over wat hen nu echt bezig houdt.

Het huidige onderzoek

De schrijver van dit artikel heeft een etnografische onderzoeksmethode aangenomen, wat inhoudt dat hij de bestudeerde groep beschrijft vanuit hun standpunten. Het doel van de onderzoeker is om een begrip te ontwikkelen over wat kinderen schrijven over hun dagelijks leven in hun dagboek op het internet.

De onderzoeker heeft tien kinderen (vijf meisjes, vijf jongens) in de leeftijdscategorie van 12-18 jaar oud een week lang gevolgd. De willekeurig gekozen kinderen zijn op de hoogte gesteld en hebben toestemming gegeven. Namen, persoonlijke informatie en andere informatie die kan leiden tot identificatie zijn buiten beschouwing gelaten. De data is anoniem gemaakt door de participanten nieuwe pseudoniemen te geven en data, nummers en plaatsnamen te veranderen. Ook al zijn de dagboeken op het internet en dus publiekelijk geschreven, hun uitlatingen zijn niet bedoeld om te verspreiden of te gebruiken voor onderzoeksdoeleinden. Daarom is het belangrijk toestemming aan de participanten te vragen. Dit onderzoek is niet bedoeld als statistisch overzicht waarin demografische variabelen onderscheiden kunnen worden. Daardoor zal het onderzoek voorzichtige generalisaties bevatten die alleen van toepassing zijn op deze kleine steekproef. De focus van het onderzoek ligt op wat kinderen schrijven over wat ze op school doen en de relatie met hun vrienden en familie.

Nicknames

De nicknames die kinderen kiezen bevatten vaak informatie over hun leeftijd, geslacht of etniciteit. Deze informatie wordt soms weergegeven op een manier die wordt gezien als onacceptabel voor kinderen omdat ze grof, agressief of politiek incorrect zijn vanuit een volwassen perspectief. De manier waarop kinderen zich willen positioneren op het internet begint met de nickname die ze kiezen. De beschrijvingen in een nickname hoeven niet per se overeen te komen met hun daadwerkelijke voorkomen of voorkeuren. Ze zeggen wel iets over hoe het kind zich positioneert binnen verschillende sociale kringen. Het is vaak zo dat de nickname informatie bevat waardoor vrienden kunnen herkennen wie het is, terwijl het kind anoniem kan blijven voor onbekenden. Door het gebruik van termen als queen, bitch en babe wordt weergegeven dat geslacht nog steeds de meest fundamentele manier van sociale differentiatie is. Ook gebruiken kinderen met een andere nationaliteit of achtergrond dan het land waar ze in wonen vaak hun etnische identiteit in hun nickname, onder andere om vrienden met dezelfde nationaliteit te kunnen bereiken. Kinderen hebben dus niet heel erg de neiging volkomen anoniem te blijven ondanks dat deze optie er wel is.

Waar, wat en hoe schrijven kinderen hun dagboek?

Kinderen schrijven in hun digitale dagboek op school, thuis en soms bij vrienden. Wanneer op school in een dagboek wordt geschreven gebeurt dit wellicht op momenten dat de docent weg of druk is, aangezien het onderhouden van sociale contacten op internet vaak niet wordt aangemoedigd tijdens schooltijd. De helft van de dagboekstukken die gelezen zijn voor dit onderzoek waren geschreven op school. Het gaat vaak om korte stukjes. Men kan zich afvragen of volwassenen wel genoeg tijd aan kinderen geven om te communiceren met hun leeftijdsgenoten. Kinderen gaan vaak in tegen de normen en regels op school door in hun dagboek te schrijven over hun problemen met een vorm van taalgebruik die als grof en ongepast wordt gezien door autoritaire volwassenen.

De online gemeenschap die voor dit onderzoek is bekeken moedigt kinderen aan om zo vaak mogelijk online te zijn. Youngsters maakt gebruik van een systeem dat een waarde en status bijhoudt van elke gebruiker op basis van populariteit en vriendelijkheid. Een manier om je waarde te verhogen is door vaak in te loggen en vaak in je dagboek te schrijven. Kinderen verzinnen dan ook verschillende manieren om op een makkelijke manier een hogere status te verkrijgen door zoveel mogelijk ‘youngster points’ te verzamelen. Sommige kinderen schrijven over hun verschillende activiteiten, emoties en relaties. De verslagen lijken soms op korte rapporten voor niemand in het bijzonder of juist gericht aan de hele wereld. Andere kinderen schrijven juist lange verhalen die hun gevoelens en stemming weergeven.

De dagboekstukken worden in verschillende stijlen geschreven. Soms zijn ze reflectief, andere keren serieus, grappig of juist verbitterd. De ene keer is er sprake van een gedetailleerd verslag van een belangrijke gebeurtenis, de andere keer worden er parodieën en sarcastische stukken geschreven over wat volwassenen denken dat kinderen doen en vinden. Vaak bevatten de dagboekstukken twee soorten tekstvormen: (1) persoonlijke gevoelens en reflecties van de schrijver, en (2) informatie over sociale discussies of gesprekken van kinderen die naar dezelfde school gaan of uit dezelfde buurt komen. Soms refereren kinderen naar geweld en criminaliteit wanneer ze zich machteloos voelen in bepaalde situaties. De schrijver van het artikel stelt dat veel kinderen hun digitale dagboek zien als een plek waar ze onbespreekbare onderwerpen kunnen bespreken en onpopulaire onderwerpen aan het licht kunnen brengen die in de normale schoolsetting vermeden worden. Soms zijn dit stille protesten tegen de politiek correcte manier waar lesgeven op scholen, waar alles altijd goed of slecht is, zonder middenweg of situationele factoren. Het is kortzichtig deze uitingen van kinderen niet serieus te nemen, en gevaarlijk om het risico op het versterken van bestaande ongelijkheid te negeren. Het is daarom heel belangrijk om kinderen op school te leren hoe ze kritisch moeten denken. Verder wordt er vaak gebruik gemaakt van parodieën, omdat het een vrijheid creëert waarin in niemand aansprakelijk gesteld kan worden voor wat ze zeggen.

Name dropping

Veel kinderen plaatsen bestaande songteksten, stukken uit beroemde gedichten, citeren slogans of vertellen bekende verhalen in plaats van persoonlijke stukken in hun dagboek te schrijven. Ze maken gebruik van andermans stem om zichzelf te profileren. Ook het noemen van namen van vrienden en hun e-mailadres wordt gezien als een manier om zichzelf te representeren. Vrienden, stijl en consumptiekeuze worden gezien als goede markers om je als persoon te profileren. Het vormen van een identiteit is veel diverser en beweeglijker geworden dan het vroeger was. Verschillende stukken identiteit worden gevormd door verschillende dagelijkse situaties. Ook is er een duidelijk verschil te zien in geslacht qua consumentengedrag. Jongens hebben het vaak over de technische gadgets die ze gebruiken, waar meisjes hier maar zelden enthousiaste berichten over plaatsen.

Anonimiteit

De activiteiten op het internet zouden niet onderscheiden moeten worden van andere dagelijkse activiteiten van een kind. Veel kinderen gebruiken internetgemeenschappen in plaats van elkaar te bellen of te bezoeken. Ook communiceren ze op internet vooral met klasgenoten en andere vrienden, en maar heel zelden met vreemden. Het is vooral een communicatievorm die wordt gebruikt om populair te blijven bij vrienden en soms om nieuwe vrienden te vinden. Kinderen zijn op internet dus zelden volkomen anoniem, en hun online leven is sterk verweven met hun ‘echte’ leven. Een mogelijke hypothese is dat een gebrek aan vrijheid om buiten te spelen het soort en de inhoud van de activiteiten van kinderen op het internet beïnvloedt. Internetgemeenschappen hebben als grootste invloed de snelle, frequente en makkelijke manier om te communiceren met vrienden. Ethische vraagstukken over interpretatie en reactie spelen op zo gauw als kinderen hun standpunten op het internet plaatsen. Het is belangrijk goed na te denken hoe hier het best mee kan worden omgegaan.

Het respect voor de visies en gevoelens van kinderen kan het best worden versterkt door het publiekelijk en professioneel denken rondom de intenties, ambities en mogelijkheden van kinderen op een realistischere manier te waarderen. Standpunten van kinderen zijn nodig om verschillen en fouten in concepten van dominante instituties waar volwassenen verantwoordelijk voor zijn aan te pakken. De grote interesse voor kinderen om het internet te gebruiken kan voortkomen uit het feit dat volwassenen de tijd van een kind indelen wat spontane communicatie lastig maakt.