Hoorcollege aantekeningen 'Islam een levende traditie' 2016/2017 (UU)

Discaimer: Aantekeningen uit eigen gebruik, bomvol met taal- spel- en typfouten. 

Hc 1 Islam

Islam hypergevoelig. Probleem is vaak feiten veel te simpel weergeven. Praktijken waar je kritiek op hebt rechtstreeks naar de islam als religie toeschrijven à alles wat mis is in de islamitische wereld toeschrijven aan de islam, terwijl de werkelijkheid complexer is en ook andere factoren in de politiek meespelen. Dit heeft negatieve gevolgen voor het publieke debat en vijandsbeelden.

Aan de andere kant hebt je het religieus idealisme, imams en de godsdienst leraren vertellen het verhaal van de islam en nemen dat aan als waarheid waar door zon verhaal op een bepaalde manier verteld wordt.

Evenwichtiger beeld krijg je door wetenschappelijk naar een religie te kijken. Wat is een religie, religie en god zijn niet automatisch verbonden. Er zijn een aantal wereldreligies wat hebben zij gemeenschappelijk en wat verschillend. Lastig begrip om te definiëren maar: een verzameling van geïnstitutionaliseerde rituelen van een groep mensen die verbonden zijn met een traditie en die spirituele sentimenten met een buitenmenselijke focus uitbeelden of oproepen gebaseerd op mythologie en of doctrines (de rode zijn de dimensies).

Rituelen

Geloofsbeleving (wat je erbij voelt het is meer dan een manier van denken) Verhalen/mythes

Doctrines (over hoe de wereld in elkaar zit) instituties (organisaties leiderschap) ethiek (hoe dien je te handelen)

Voorwerpen (een kaars bijvoorbeeld)

Dit zijn alle dingen die je wetenschappelijk kan bekijken, je kijkt naar de verschijnselen van religie naar dingen die je kan zien of die gebeuren of historische ontwikkelingen doormaken. Deze dingen kun je zakelijk benaderen dus bestuderen. Enerzijds sociaalwetenschappelijke benaderingen, je kijkt naar religie als culturele beweging of sociale beweging. Maar ook het historisch filologische methode, gaat meer uit van teksten de belangrijke heilige teksten bestuderen maar ook kijken naar hoe de teksten worden geïnterpreteerd. Er wordt echter niet geoordeeld naar hoe goed een religie is. Een religie heeft ook overtuigingen, van wat er is geboord of wat waar is of wat goed is, daar wordt verder niet over geoordeeld door de wetenschapper. Je gaat dus niet oordelen over ethiek of over hun wereldbeeld, dat zijn waardenoordelen. Het gaat erom dat de gelovige dat vinden en je gaat kijken naar hoe dat werkt en hoe dat ontstaan is.

Historisch bestuderen van godsdienst komt vaak niet overeen met de visie van gelovige. Het is ook niet altijd mogelijk subjectief te zijn want je komt zelf ook uit een cultuur etc. Maar je moet een tussenweg vinden.

Emic: perspectief overnemen, religieuze traditie beschrijven in termen van de gelovige.

Etic: van buitenaf observeren

Een andere manier om tot een evenwichtiger beeld van de islam te krijgen is nuancering, verschillende interpretaties binnen de religie grote verschillen onderling. Ook oog voor ontwikkeling is belangrijk diversiteit door de tijd heen, de islam in de 19e eeuw werd anders geïnterpreteerd dan dan het vandaag gedaan wordt. Er wordt te vaak en te makkelijk verwezen naar de koran en Mohammed alsof dat bepalend is voor de islam interpretatie van vandaag.

Diversiteit

Groot onderscheid, gaat terug op de 7e eeuw varianten van de islam die elkaar soms bestrijden soms meer toenadering, vandaag meer strijden

Soennitisch: veel groter in aantallen moslims, 85-90 procent

Sji’itisch: sommige landen zoals Iran wel het merendeel

Verschillende scholen van islamitisch recht gaan terug tot de middeleeuwen

Theologische en filosofische sub richtingen

Islam in Marokko kan heel anders zijn dan die in Indonesië heeft te maken met de vermenging godsdienst cultuur.

En respons op de moderniteit, er wordt op een andere samenleving op verschillende manieren gereageerd. Invloed vanuit het westen moslims reageren daar verschillend op.

Verschillende manieren om om te gaan met de diversiteit:

De echte islam kent deze verscheidenheid niet, het is een religie zoals die door god is voorgeschreven hij heeft niet 20 mogelijkheden gegeven. Als je diversiteit hebt heeft 1 gelijk de ander niet, de ware islam is één (emic). De ware islam valt samen met wat in de koran staat en wat theologen door de tijd hebben gezegd erover, de klassieke uitleg.

Vanuit de hoek van de antropologie. Er zijn vele islam, misschien wel net zo veel als dat er moslims zijn. Als dat waar is heeft het niet veel nut de islam te onderzoeken want wat is het dan.

Tussenliggende weg: onderscheid tussen grote traditie en kleinere tradities die meer plaatselijk gebonden zijn. Globaal komt het erop neer: grote islam is de 5 zuilen van de islam. Dat gebeurt overal in de islamitische wereld wel en dat is dan de islam. Maar daarnaast heb je plaatselijke variaties van tradities gewoontes, kleine islam. In de wetenschap: arabisten en ?? houden zich bezig met de grote traditie en de antropologie doen de kleine traditie en gaan naar die plekken toe veldwerk doen etc.

Henk Driesen vind dit nog niet goed want de grote en de kleine hebben met elkaar te maken, ook in een dorpje in Afrika wordt de koran gelezen dus groot en klein hoort bij elkaar à je erkent dat de islam dynamisch en complexe religie is.

Men erkent het gezag van de bronnen bijvoorbeeld (koran) maar de interpretatie is anders. Je houdt oog voor de bronnen maar onthoud dat er een veelkleurig beeld is van hoe mensen daarnaar kijken.

Talal asad: kijk maar slides. Er is altijd discussie welke onderdelen nou tot de kern behoren en wat bewaart moet worden, en wat cultureel en tijd gebonden is. Relevant als je kijkt naar de rol van de vrouw in de islam. Vrouw krijgt een bepaalde positie maar is het zo dat dat voor alle eeuwen en alle plaatsen vastligt of kan dat veranderen.

Heiligengraven zijn of waren pelgrimsoorden, heel populair. Maar het is omstreden want sommige theologen zeggen je mag alleen tot god bidden dus dit is fout.

Istanbul graf van Eyup, bidden bij de heiligen voor gezondheid etc. Is er nog maar er zijn religieuze autoriteiten die er wel een waarschuwing op hebben gezet: let op het is volgens de islam niet toegestaan om: lange lijst kaarsjes aansteken enzo.

Mekka graf van chadiedja eerste vrouw van Mohammed, deze is er niet meer. Sunnieten wijzen dat af en bulldozeren het dus maar.

Maar hebbende theologen dus gelijk of als je daar heengaat en je ziet dat duizenden mensen dit doen en het voor hen belangrijk is. Moet je daar een keus tussen maken? Niet per se je moet het analyseren dat het gebeurd en omstreden is en wat mens gevoelens zijn erover. Dus geen waardeoordeel in dit geval bijvoorbeeld.

Islamitische leer

Geloofsleer: quida, imaam

Gedragsleer: Shari’a

Rituele plichten relatie met god (5 zuilen) en sociale plichten relatie met medemens

Geloofsleer

Geloof in allah

Geloof in zijn engelen

Geloof in zijn boeken

Geloof in zijn profeten

Geloof aan de dag van het oordeel

Geloof aan bestemming en beschikking (al qadar en al qada)

In al deze artikelen is een sterke focus op god en het geloof in god en dat het alle andere elementen doordringt. God die aan het begin staat als schepper en god als rechter aan het eind en god die actief is geweest door profeten te sturen in het verleden. Daar kan je alle bovenstaande in onderverdelen.

God en zijn macht zijn heel belangrijk niks gebeurd zonder god god heeft de wereld gemaakt en eigenlijk is wat de islam leert over de schepping heel erg vergelijkbaar in het jodendom en christendom. Islam is kritisch over de christelijke triniteitsleer (de drieeenheidsleer gaat uit van het christelijke geloof in jezus die niet zomaar een mens was maar de zoon van god. Wat is dat dan precies zoon van god hoe is die verhouding met god en daarbij is nog gekomen de heilige geest die op de gelovige van jezus neerdaalde nadat jezus naar de hemel was gegaan. Er zijn 3 manifestaties van dezelfde god. 1 god in 3, god de schepper god de zoon en god de heilige geest). Islam is het hier niet mee eens deze overtuiging is niet een werkelijke eenheid van god en dus in strijd met de werkelijkheid of de waarheid. Theologische discussie: praat je als je Allah zegt over hetzelfde als god zegt. Hij gaat ervan uit dat het hetzelfde is Allah en god gewoon het Arabisch voor het woord god. Het is de theologische vraag of de beelden van die twee zo verschillend zijn dat ze een andere naam nodig hebben. Zeggen dat het twee verschillende zijn is een manier van je afzetten van de andere religie.

Allah mag niet op een plaatje. Naakt adam en eva is ook niet best. Maar het hele scheppingsverhaal inclusief het verhaal over eva uit de rib van adam vind je terug in de islam. Engelen en andere wezens de duivel of geesten ook in de islam.

Niet altijd zo geweest in de islam dat je Allah niet mocht afbeelden dus in de kunstgeschiedenis zie je het toch wel en de profeet. Mohammed afbeelden ja of nee verschilt vooral ook tussen sjiieten en Soennieten. Sjiieten vinden het goed in Iran kan je een plaatje van de profeet kopen in een ander land wordt je gearresteerd.

God is zo machtig dat er maar 1 is die verantwoordelijk is voor alles wat er gebeurd. Er gebeurt niks wat tegen de wil van god gaat. Dat scheppen is niet alleen in het verleden maar ook alles wat er gebeurd wordt door god geschapen. Voorbeschikking?

Wij in de koran = God

Eigenschappen van god

99 namen van god bijvoorbeeld: de meest vergeving gezinde

God als rechter

Hij treedt op als rechter voor alle daden van mensen (het laatste oordeel) moreel goed en slecht is niet alleen en gevoelskwestie maar heeft ook consequenties, je wordt ervoor bestraft en goede daden worden beloond en dat wordt geregistreerd. In de koran staan veel verhalen over beloningen en bestraffingen. Het laatste oordeel komt ook voor in de christelijke leer, scheiding gestrafte en beloonde

IS hun geloof van de eindtijd, we zijn nu aan het einde van de geschiedenis, het einde nadert en ze geloven dat er een een grote eindstrijd komt in Syrie en zijn ze er op uit om dat uit te lokken.

God en de profeten

Veel profeten geweest, de namen lijken op die van de joodse en christelijke. Veel profeten in de koran gaan over figuren in de bijbel. Daar wordt dan een uitvoerig verhaal over gedaan maar in de koran wordt het dan kort samengevat en wordt bekend geacht uit de bijbel. Jezus is ook een van de profeten.

De heilige boeken in islam en christendom

Van die profeten die er volgens de islam zijn geweest hebben een beperkt aantal de boodschap ook schriftelijk meegebracht à  de profeten van het boek: Mozes David Jezus en Mohammed, die boeken zeggen allemaal het zelfde in essentie. Dit betekend dat vanuit islamitisch perspectief jodendom en christendom zijn opgenomen in de islam. Wat zei leerde vind je ook in de koran terug, dit lijkt heel inclusief want islam erkend alle profeten en boeken. De andere kant is echter dat als je objectief gaat vergelijken zie je best grote verschillen tussen de boeken. De boodschap die hetzelfde is, is niet hetzelfde als wat wij in de bijbel kunnen lezen. Het boek dat we hebben in de bijbel is niet het boek van mozes of die ander die zijn allemaal aangepast. De koran zou de zuivere versie zijn van de andere boeken zoals we die nu hebben. De leer over de profeten en boeken biedt een verbinding maar ook een tegenstelling een confrontatie en een afwijzing.

Tora: de eerste 5 boeken van het oude testament

Psalmen: 1 boek oud testament

Evangelie: nieuwe testament 4 evangelien

Deze worden erkend en beschouwd als goddelijke boeken maar het probleem is dat de boeken in essentie eigenlijk helemaal anders zijn dan de islam ze vereerd. 

Hc 2 Islam

Verschil in abraham verhaal is de plaats waar het plaatsvindt. Hij zou de ka’ba gebouwd hebben. Op het plaatje staat de ka’ba maar dat kan dus niet echt. Ook de zoon is anders, in de bijbel isac en in de islam isma’il de oudere zoon (de koran zegt de zoon) maar de uitleg van de koran zegt dat het over de oudste gaat want die zou iets met de Arabieren te maken hebben.

Mohammed

De grootste machten van die tijd Byzantijnse rijk (oost romeinse rijk) sassandische empire. Deze machten waren met elkaar in oorlog over 1 gebied (met streepjes). Ze verzwakte elkaar hierdoor. Belangrijk voor de opkomst van de Islam. Hejaz daar speelt het leven van Mohammed af.

Zoroastrisme staatsgodsdienst van sasssanitische, goede goed in strijd met kwade god en de gebeurtenissen op aarde komen daardoor.

Omstreden gebieden waren typisch waar andere varianten van het christendom voorkwamen maar dat werd door oost romeinse rijk geregeerd en die hadden orthodox christendom en toen waren ze daar het niet over eens.

Het jodendom is verspreid over diverse gebieden, Jeruzalem was een klein centrum van het jodendom maar de joden verspreiden zich over een groter gebied na de verwoesting van iets. Veel stammen hadden Arabische polytheïstische religie.

Islamitische bronnen over het leven van Mohammed (dit waren de tegenstanders van Mohammed) er werden een aantal godinnen vereerd en dat zouden de dochters van een god zijn Hubal. Diverse stammen van Arabië zagen mekka als een belangrijke plek voor handel en religie (elke stam had in de ka’ba een eigen hoekje met beelden en rituelen).

Ka’ba is het blok, was er al voor Mohammed. Er is een steen ingemetseld wat een meteoriet schijnt te zijn, dit zou aanleiding voor de heilige plaats kunnen zijn.

Djinn’s onzichtbare wezens, speelde ook in de oude Arabische religies een rol.

We weten veel van Mohammed in de zin van er is gigantisch veel overgeleverd aan details, uitspraken opmerkingen van tijdgenoten, zijn karaktereigenschappen en een gedetailleerde biografie. Aan de andere kant weten we niet heel veel omdat dit te vinden is in bronnen die veel later gemaakt zijn.

Hisham heeft de biografie van ishaq overgenomen, dus de bron uit de 9e eeuw heeft de bron uit de 8e eeuw overgenomen (die is verloren gegaan). Maar het leven van Mohammed is ongeveer 537. Dus hoe betrouwbaar is dat, wat is eraan toegevoegd etc. Maar de biografie van ibn ishaq is het uitgangspunt voor het leven van Mohammed.

Wansborough en Duitse schrijvers hebben gezegd dat omdat het zoveel later op schrift is gesteld kunnen we niet weten of het waar is en is het allemaal legende en heeft hij misschien niet eens bestaan of in mekka gewoond. De hoofdlijn onder historici is dat het alternatief (hoe dan de islam is opgekomen) minder geloofwaardig is of net zo geloofwaardig dan het verhaal van de profeet. Het is logischer het verhaal wel als betrouwbaar te aanvaarden maar vraagtekens bij de details zetten. De koran zelf is een oudere bron dan ibn ishaq dat is geschreven in de 8e eeuw maar de koran teksten gaan terug tot 650 ofzo. Koran is ook een belangrijke historische bron voor het leven van Mohammed. Het is wel een indirecte bron het is verbonden aan de profeet maar wel weinig informatie van Mohammed bevat (soms een keer zijn naam). Als je de biografie en de koran naast elkaar zet vullen ze elkaar aan dan kan je zien dit deed Mohammed en dit staat in de koran over een strijd bijvoorbeeld.

Mohammed is geboren in mekka rond 570, het jaar van de olifant wat een poging was van een generaal die Jemen? wilde aanvallen met een olifant, en dat was dan in 570. De stam quraysh was de dominante stam die de baas was in Mekka en de ka’ba beheert. Clan is subgroep hashim, wat niet een dominante clan is. Ouders vroeg gestorven en hij werd opgevoed door oom en grootvader. Vooral oom abu talib belangrijk want dat was een soort beschermheer. Hij was een koopman die met karavanen meetrok, naar iran syrie bijvoorbeeld. Deze reizen duurde maanden.

Hij wordt tot profeet geroepen als hij al getrouwd is met een vrouw die karavanen bezit (khadija) hij is dan ongeveer 25, maar dan volgt een periode dat hij zich af en toe terugtrekt en gaat mediteren in de berg hira bij mekka. Hij krijgt openbaringen, hij heeft het gevoel aangesproken te worden (later bedacht aartsengel gabriel). Hij kreeg de opdracht te preken en te vertellen dat er 1 god is die vereerd moet worden en over hem te gaan prediken. Dit is het begin van de openbaring van de koran. De koran bestaat niet alleen uit filosofische ideeën van een iemand, maar het is iemand anders die hem aanspreekt en dat wordt de koran.

Hij gaat dus preken in een kleine kring eerst en vanaf 613 probeert hij de boodschap verder te verbreiden in mekka. De thema’s waar hij het overheeft zijn ook thema’s in de koran, de koran is dus in kleine stukken geopenbaard. Thema’s: god is 1 (ook gekoppeld aan sociale boodschap hij komt op voor onderdrukte mensen zie punt 3), god heeft een wet, oproep tot gerechtigheid en barmhartigheid voor wezen en weduwen, dag des oordeel.

Er is maar een kleine groep (slaven bijv.) die zich aangesproken voelen, dus de wat marginale groepen van de samenleving, maar de elite van mekka zien het als een bedreiging. Ook logisch want voor hen is het hun baan en verdienen ze veel aan de godsdiensten, met maar 1 god verdienen ze veel minder. De quraysh gaat Mohammed maar ook zijn clan bestrijden door een handelsboycot. Ze konden dus niet eten etc. Deel van de clan migreert dus ook over de zee naar het paarse deel. Mohammed kan blijven door de sterke positie van zijn oom. Maar hij heeft het niet makkelijk, in 619 overlijd zijn vrouw en de oom, dan dreigt voor hem ook dat hij fysiek wordt aangevallen en gaat hij kijken waar hij heen kan. Dan wordt hij benaderd door bewoners van yathrib want die hebben van hem gehoord en die verwelkomen hem omdat zij ook ruzie hebben tussen stammen en denken dat Mohammed dat kan oplossen.

De hijra (migratie) maar specifiek uit mekka naar yathrib in 622. Is zo belangrijk dat ze de kalender vanaf dan laten tellen dat is dus jaar 1 in de islamitische kalender en wordt dus de hijra/i kalender genoemd. H na een cijfer staat dus voor islamitische jaartelling. Die oase plaats yatrib, wordt stad van de de profeet genoemd aka Medina.

3 joodse sammen hebben een bondgenootschap met Mohammed in eerste instantie, de joden erkennen hem echter niet als profeet maar wel een soort niet aanval verdrag Confernant van medina. Maar als de Mekkanen gaan tot de aanval over (want de profeet groeit en zijn aanhangers vallen de karavanen van Mekka aan). Deze aanvallen verslechterd de situatie tussen de joden want de joden worden ervan verwacht dat ze samenwerken met Mekka. Leidt tot wegsturen uit Medina en tot uitmoorden van de mannen van de laatste joodse stam. Werkt tot vandaag door in de visies die joden en moslims van elkaar hebben.

De macht wordt steeds uitgebreid want iedereen zoekt samenwerking met medina en bekeren zich en dan worden de moslims heel sterk en nemen ze mekka over (zelfs zonder oorlog). Vanaf dan komt er expansie ook buiten het Arabische schiereiland. Dan overlijdt Mohammed plotseling. Mohammed heeft geen opvolger aangewezen en dan gaat alles een beetje fout en dreigt het rijk weer uit elkaar te vallen, maar uiteindelijk blijft het bij elkaar. De biografieën vertellen niet puur een historisch verhaal, maar vertellen ook een religieus verhaal, Mohammed als brenger van boodschap, en elementen van spirituele ervaringen van de profeet. Een belangrijke; Mohammed heeft een mysterieuze reis gemaakt van mekka naar Jeruzalem, waar hij een reis naar de hemel heeft gemaakt. Er zijn 7 hemelen elke profeet heeft er 1 en dit verhaal verteld hoe hij de hemelen beklimt en praat met andere profeten. In de latere ontwikkeling is vooral ook de spirituele kant van de profeet’s verhaal belangrijk. Soefi’s vinden de hemel belangrijk, want zij proberen dit na te bootsen spiritueel de hemel beklimmen.

Sjahaada geloofsbelijdenis

Uitspreken van een formule; er is geen god dan god en Muhammed is de gezant van god. Volledig als je ervoor zet ‘ik getuig dat’. Er is maar 1 god er zijn geen andere goden, en dat Mohammed door god is gezonden en alles wat hij dus doet normatief is voor moslims (verwijst naar de gedragsleer wat de profeet heeft gezegd). Shi’itische islam noemt ook de neef Ali en die gaan ervanuit dat Ali de legitieme opvolger is van de profeet. Hij is voor hen zo belangrijk (niet alleen politiek maar ook spiritueel) dat ze zijn naam opnemen in de geloofsbelijdenis.

(Jezus is geen god in de islam, gewoon een mens net als alle andere profeten, en Mohammed zou de laatste zijn van de hele reeks en alles wat we van de eerdere profeten verloren is gegaan maar in zijn geval is dat wel zo want de koran hebben we nog steeds dus is hij de belangrijkste. Hij krijgt naar verloop van tijd wel buitenmenselijke trekjes ook al is dat tegen theologische ideeen (dit was rond de 11e eeuw). Houd met zich wel aan de eigen regel dat de profeet gewoon een mens is, maar in theorie is dat wel)

Salat Plichtgebed

Smeekgebed is du’a spreken tot god om hem iets te vragen wat we in het westen ook wel doen maar dat is niet wat we bedoelen met de salat. Dat is een reeks van houdingen bewoordingen die vaststaan en die je 5x per dag doet (duurt ongeveer 2 minuten), nog naast het smeekgebed. Dit ritueel creëert enorme eenheid in de islamitische wereld. Het is overal ongeveer ook hetzelfde, uniform. Wat wel onduidelijk is is wanneer het dan precies plaatsvindt. Het is afhankelijk van de zonnestand omdat Mohammed werd geleerd door de engel hoe dat gebed moet worden verricht en het zou gedaan moeten worden als zijn schaduw net zo lang was als hij zelf, zo zijn van alle gebedstijden vastgesteld wanneer dat is maar omdat het bepaald is door de hoek van de zon veranderd dat per plaats en ook door de seizoenen heen. In moskeeën hangen altijd tabellen. Maar als het niet uitkomt mag je het uitstellen tot een later tijdstip dat het wel uitkomt. Wel interessant in delen van de wereld (noordelijke streken) dat de zon niet meer ondergaat, dat laatste gebed is geen tijdstip voor, dus kun je de tijd van mekka aanhouden of ze zeggen nou sla maar over (bepaalde groepen). Rituele reinheid, een wassing (groot douchen klein gezicht handen voeten) vaak doen mensen even snel de kleine wassing. Je moet bidden richting mekka, dus in moskeeën is altijd 1 muur gericht op mekka met een nis in die muur. En dat heeft zelfs wel is geleid tot een bepaald straatbeeld. Gebedstijden zijn door appjes geregeld maar die kunnen dus ook zien waar mekka is en de qibla. Gebed kan individueel gedaan worden, je moet schoon zijn en de vloer ook. Maar kan ook samen in de moskee, er wordt opgeroepen tot gebedà adhan. Vrijdag gebed is anders mannelijke moslims worden geacht naar de moskee te komen. Vrouwen gingen vroeger nooit naar de moskee maar tegenwoordig wel steeds meer, maar het is zeker niet standaard. Imam?? gebedsleider altijd man tenzij er alleen vrouwen zijn. Amina wudud is een theologe en feministe en het is heel radicaal dat zei het gebed leidde.

Sawm vasten Ramadan

Vaststellen van de maand ramadan is lastig. Ze rekenen in maanjaren niet zonnejaren. Dat duurt 355 dagen ongeveer. 10 of 11 dagen korter dan het zonnejaar, en dat heeft als gevolg dat de maanden opschuiven dus de ramadan in de zomer is zwaarder dan ramadan in de winter. Bij de nieuwe maan staan zon en maan heel dicht bij elkaar. En je kunt uitrekenen wanneer de nieuwe maan is maar er is veel discussie over want conservatisme volgt letterlijk de bronnen, de profeet zegt dat je met vasten mag beginnen als je de sikkel van de nieuwe maan hebt gezien. Sommige groepen nemen dit zo letterlijk dat ze vinden dat het je het niet uit mag rekenen. Dit leidt ertoe dat ze in nl bijvoorbeeld een dag eerder beginnen dan in turkije want de een mag het uitrekenen de ander niet. Compromis; het moet met het oog gezien worden, als je in het rode gebied de maan gezien hebt met het blote oog heb je toch meer vertrouwen in het uitrekenen want dat kan gewoon niet.

Aalmoezen zakat

Theologen hebben geïnterpreteerd wat dat betekend en het komt neer op een vermogensbelasting (niet inkomsten). En daar moet je een deel van afstaan en autoriteiten geven details daarvoor en reken uit hoeveel je moet betalen. Het blijft een eigen keus om dat te doen of niet. Je mag ook kiezen aan wie je dit geeft.

Bedevaart naar mekka Hajj

Een keer in je leven, het is alleen verplicht als je er redelijkerwijs ertoe instaat bent. Als je als man alleen gaat op een lange reis moet je nog steeds je gezin onderhouden dus dat was vroeger al een lastig ding. Het vindt op een vast moment in het jaar plaats. Er is een maximaal aantal plaatsen tegenwoordig en Saoedi-Arabië deelt visaas uit per land. En alle twee miljoen moet ook op dezelfde dag op dezelfde plek zijn.

Islam hc 3

Centrale kaliefenstraat: centraal geregeerd vanuit 1 hoofdstad. Abbasiedische rijk loopt door tot de 13e eeuw maar verbrokkeld wel, de centrale staat verdwijnt en vorstendommen komen op. 1258 abbasiedische rijk kapot door de mongolen storm, brengt een einde aan de politieke houdingen die er zijn

Regionale vorstendommen

Overgangsperiode

Buskruit vorstendommen; macht van de nieuwe 3 vorstendommen gebaseerd is op een nieuwe militaire ontwikkeling buskruit. Legers van een bepaalde macht zijn in staat om steden te domineren met hulp van buskruit, er komt weer centralisatie (Ottomaanse rijk)

Moderne periode; confrontatie met het westen kolonialistisch. Er was niet alleen achteruitgang zonder het kolonialistisch, wat het westen vaak denkt.

Kaliefen bereiden Mohammeds ‘rijk’ uit na zijn dood. Het sasandische rijk wordt overgenomen. Heel noord Afrika en Spanje valt onder het islamitische rijk en tot aan India.

Centrale kaliefstaat: er zijn 4 vorsten die de jonge islamitische staat lijden en in de literatuur krijgen ze de lovende titel recht geleide kaliefen. Deze mensen zouden door god worden geleid. Het is heel duidelijk een religieuze keuze om die mensen zo’n pluim op de hoed te steken. Historisch gezien zijn er ook felle tegenstanders die betwijfelen of het terecht is dat zij aan de macht zijn gekomen.

Abu bakr: heeft het gebied van de islam ge consolideert en gezorgd dat het niet uit elkaar viel

Umar ibn al khattab: bereid het rijk uit

Uthman: onder zijn bewind de koran de vorm kreeg die we nu nog steeds kennen (hoofdstukken enzo) naast ook expansie

Ali: er komen conflicten aan het oppervlak over wie legitiem de profeet had moeten opvolgen. Veel moslims vonden alleen deze kalief goed en de andere 3 waren dan niet legitiem. Dit heeft iets te maken met de opkomst van de sji’itische islam. De derde wordt vermoord en ze denken dat ali dat gedaan heeft. Ali’s gezag is omstreden zijn aanhangers zijn de latere sji’ieten. Ali wordt ook vermoord. Mu’awiyya was zijn grote tegenstander en na ali’s dood kreeg hij de macht en hij verschoof de macht van medina naar damascus. Damascus ligt veel meer in het centrum van het rijk in tegenstelling tot medina etc.

Deze man maakt het kalifaat ook een erfelijke staat, hij wil zijn eigen zoon als opvolger en zijn zoon doet hetzelfde en zo wordt het een familie ding ozdat er minder strijd komt als een kalief is overleden. Zo komen er langlopende dynastieën (de umayyaden dynastie) heeft het ongeveer 100 jaar uitgehouden dus dat is lang. Ze kregen echter wel veel oppositie. Een belangrijke tegenstander was de shi’itische groep maar dat kunnen ze onderdrukken en een sterke staat maken. Pas vanaf ‘abd al malik’ kan je speken van een centraal bestuurd rijk naar voorbeeld van het sassanidische en byzantijnse rijk.

Symbool van de macht van de umayyaden is de rots koepel in Jeruzalem. Waarom is het daar neergezet want medina en mekka zijn heilige plaatsen en nu ook Jeruzalem. Kan komen doordat er een rivaal in Jeruzalem was en door dat gebouw wilde ze die uitschakelen zoiets.

Het is belangrijk voor hedendaagse beeldvorming dat er expansieve oorlogen waren tijdens het umayyaden.  Want nu is de vraag heeft de islam zich uitgebreid door het zwaard? Ja het was echt een militaire kwestie, aan de andere kant was het opvallend dat die veroveringen niet gepaard gingen met gedwongen bekeringen, het was zelfs zo dat bekering tot de islam werd ontmoedigd door de belasting. De Arabische veroveraars kregen inkomsten van de andere volkeren, dat moesten niet moslims doen. Het moment dat men zich bekeerde hoefde die geen belasting meer te betalen. Je kon je ook alleen maar bekeren door je aan te sluiten tot een islamitische stam. Je kon niet gewoon zeggen in ga anders denken en dit geloven. Je moest deel gaan uitmaken van een Arabische stam die jou opnamen als een soort cliënt.

De ummayyaden worden verdreven door verschillende groepen dissidenten (ontevreden groepen). De sji’ieten waren er 1 van die werden onderdrukt. De tweede groep waren de niet Arabische moslims, heel veel Iraniërs (zij hadden de naar eigen gevoel een hoger niveau ten opzichte van de Arabieren en werden toch behandeld als tweede rang burgers). Toen kwam er een burgeroorlog, en verdreven de umayyaden, dat was het einde van het kalifaat in Damascus. In plaats daarvan komen de abbasiden aan de macht, gaat terug naar de mekkanen. Zij bouwen het kalifaat van Baghdad. De bekendste kalief ‘harun al rashid’.

Het leger werd in het umayyadische rijk georganiseerd als het geheel van de mannen van Arabische stammen die in het leger gingen en de stamhoofden warend e belangrijkste leger personen. Dit werd nu veranderd en het werden huurlingen.

Bagdad trok geleerde van heel ver om in scholen samen te werken en de kennis verder te ontwikkelen, er gebeurde heel veel op wetenschappelijk gebied. Het begon met veel vertaal werk Grieks Arabisch (door diverse religies).

Uiteenvallen van het kalifaat van Bagdad

Het was dus een centraal bestuurd rijk, maar als het te groot is kan je het nauwelijks besturen want het duurt soms een maand om naar een bepaalde provincie te komen. Het is heel verwonderlijk dat deze centraal geregeerde staten bestonden alleen al door de reistijd en afstand. In alle regio’s gebeurde het dus ook op een gegeven moment dat ze zich onafhankelijk maakte van Bagdad. Irak zelf (was het centrum van de macht) zelfs daar zie je de macht van het kalifaat afbrokkelen, omdat er nomades naar de stad trokken en de macht overnamen. Het kalifaat haalde de nomades naar de stad voor hun macht maar toen werden ze machtiger dan de kalief. De kalief bleef op papier de baas want dat was de opvolger van Mohammed maar in werkelijkheid gingen militanten alles runnen.

(In de 10de 11de eeuw stond het islamitische rijk vooral aan de macht)

buyieden en de saljuken laten zien dat er een opkomst is van een nieuwe macht: de Turkse volkeren.

Maghreb: het westen, gezien vanuit de hartlanden is dat het westelijke deel van de islamitische wereld (noord Afrika) Marokko en daar omheen nog 2.

Politieke verbrokkeling (amir—a yan—stysteem): grootgrondbezitters, machthebbers op plaatselijk niveau. Amir militaire commandant. Een van die twee verdelen de macht in een gebied.  Er is ondanks het verlies van macht in baghdad is er niet een neergang, er is nog steeds bloei maar op lokaal niveau hadden de machthebbers ook geld over voor wetenschap etc. In de 10de eeuw komt het Perzisch terug maar wel in het Arabische alfabet, en deze taal wordt een cultuur taal in de islamitische wereld en dit is tot de 19de eeuw wel zo gebleven.

Mongolen storm

Nomadisch volk, die in staat bleek grote beschavingen aan zich te onderwerpen, in eerste instantie in China. Toen azie en de islamitische wereld (na de dood van chengiz khan, in de islamitische wereld Hulegu belangrijk). Dit is echt het einde van het kalifaat van Bagdad. Bagdad is nooit meer zo belangrijk geworden want er is veel menselijk kapitaal verwoest en ook gebouwen natuurlijk.

Na de mongolen strom: overgangsperiode

Mongools van oorsprong maar moslim geworden, ze zijn geassimileerd in de beschaving en passen zich aan aan de stedelijke cultuur (waren nomaden), en sponsoren kunst en cultuur. Egypte wordt belangrijker op gebied van kunst en cultuur. Daar is een ander rijk opgekomen de mamluken die in staat zijn geweest de mongolen te stoppen en daardoor konden de mongolen niet langer verder optrekken. Mamluken waren interessant omdat zij een staatsmodel hebben geïntroduceerd wat het Ottomaanse rijk ook ging implementeren: regering door slaven, komt erop neer dat men slaven maakt of koopt onder volken van buiten de grens bijv. En je moet denken aan jonge slaven 7,8,9,10 jaar oud. Zij krijgen een opleiding tot militair of bureaucraat en vervolgens worden zij de nieuwe bestuurders van het land. Tijdens de opleiding worden ze gedisciplineerd en krijgen ze loyaliteit voor de kalief mee. Het is paradoxaal want ze zijn slaven maar ze gaan wel de elite vormen, en een van hen gaat ook later de nieuwe leider worden.

Mongolenstorm zorgt voor een minder gecentraliseerde macht maar je ziet wel nieuwe types van leiders van religie opkomen; mystici en Schriftgeleerden die hun nieuwe scholen oprichten en leiders van religie worden ongeacht waar ze vandaan komen.

Osmaanse rijk veegt het Mamlukse rijk weg. Buskruit aspect komt terug, je kunt je soldaten geweren en kanonnen geven. De strijd tussen de mamluken en de osmanen werd hierdoor bepaald omdat de Osmanen geweren hadden en de mamlukken vochten met het zwaard en hadden een ridderachtig ideaal van strijden en oorlog, het moest heldhaftig zijn, met een geweer was laf. Je hebt ook het safavidische rijk in Iran, heeft de shi’itische islam tot staatsgodsdienst gemaakt en je hebt ook; mughul empire moslimse staatsgodsdienst maar veel hindoeisten.

Osmaanse rijk; grootste tegenstander was het byzantijnse rijk, dat rijk was al verdreven tijdens de opkomst van de islam maar was teruggedrongen, maar de osmanen veroverde constantinopel en veroverde het rijk. Een verklaring hiervoor kan liggen bij de kruistochten ook kruisvaarders op weg naar Jeruzalem vielen constantinopel soms aan.

Expansie van de osmanen 2 kanten op, de Arabische wereld wordt ingelijfd en ze krijgen ook de Balkan onder zich (3 belangrijke gebieden onder zich; balkan, arabische wereld en?? Waar hun centrum lag). Wenen werd belegerd maar is nooit gevallen. Slaven vooral uit de balkan. Osmanen gingen zich steeds meer als soenitische leider opwerpen, aan hun oostgrenzen (safawidische rijk) waren er sji’itische tegenstanders, dus nu gingen ze zich als soenitisch profileren. Ze gaan zich kalief noemen (opvolger van de profeet), en ze hebben een verzonnen verhaal dat er ook een kalief was in de tijd van baghdad die ooit een van hen (turken) tot opvolger benoemd had bij gebrek aan een zoon.

Osmaanse rijk heeft 300 jaar ongeveer stabiliteit verschaft, ook nog in de 19e eeuw toen de Europese al kwamen, er werden ok allerlei modellen ontwikkeld over hoe de islam kan worden gecombineerd met het opdoen van nieuwe moderne kennis. In de 1e WO gaan ze ten onder want ze kiezen voor de Duitsers. Wat er nog van over was is overgegaan in de republiek van Turkije.

Safawidische rijk

Moghul rijk; verovering van Delhi, grootste moghel vorst wordt genoemd akbar, en die heeft gezorgd voor een enorme gebiedsuitbreiding. Hij was zelf islamitisch maar het grootste deel van zijn onderdanen waren meer boeddhistisch hindoeïstisch etc. En het is opmerkelijk hoe hij tegen deze multireligieuze samenleving aankeek. Hij nodigde theologen uit op zijn paleis van alle godsdiensten om tot compromissen te komen, en er was enorme openheid etc. Rijk is ten onder gegaan door de kolonialistisch van de Engelse.

Er zijn verschillende meningen over de bloeiperiode van de islamitische wereld, sommige vinden dat de islam op het hoogte punt was toen Mohammed leefde en daarna ging eht berg afwaarts. Andere vinden de tijd van Bagdad heel belangrijk door kunst en cultuur. En sommige vinden het Osmaanse rijk het beste maar dat hangt ook af waar je woont etc. 

Hc 4 Islam

De Koran

Koran in devotie

Koran is een heilig voorwerp, het is een symbool van Gods aanwezigheid. Niet alleen betekenissen en inhouden maar ook een symbolische waarde. Je moet dus ook lichamelijk rein zijn voor je de koran mag aanraken. Er zijn ook veel regels over hoe je moet reciteren. Koran wordt ook als magisch beschouwd, heilige inkt die als medicijn dient als je het water oplost. Ook zonder de betekenis van de woorden brengt het een heilig gevoel teweeg om alleen al naar de klanken en geluiden te luisteren.

De term koran heeft te maken met reciteren. Hoofdstuk of sura suggereert dat het ongeveer even grote delen zijn. Maar dat is niet zo de eerste hoofdstukken zijn lang daarna worden ze korter en de laatste 5 hoofdstukken van de koran passen op een blz. De hoofdstukken zijn nogal willekeurig ingedeeld. De verzen aya (wonder). Als je naar koran passage verwijst (qu’ran naam of nummer van het hoofdstuk en daarna het vers). Arabische teksten noemen namen van hoofdstukken en Europese tekstennummers.

Achter de koran gaat een heel proces schuil, alle mensen hebben invloed op wat er nou eigenlijk in het Nederlands in het eindproduct staat. Op de slide zie je een overzicht over alle tussenstappen.

In het begin is er vaak een persoon die verhalen verteld, het woord van god etc. Als de eerste stichter van de religie is overleden gaat het vaak nog generaties door mondeling door de toehoorders, en je kan ervan uit gaan dat er veranderingen optreden en selecties. Dan komt de fase van het op schrift stellen. Dit was niet zo vanzelfsprekend, materialen om op te schrijven waren duur en alleen specialisten konden schrijven. Klerken zijn professionele schrijvers, zij worden aangesteld door vorsten om dit op te schrijven en dit houdt weer een selectie in. Als het belangrijk genoeg is wordt het op geschreven. Compilaties er zijn verschillende versies van verschillende klerken en die moeten samengevat worden om daar een samenhangend boek van te maken. De redacteur maakt beslissingen zoals die hoofdstuk indeling en de hoofstukken op volgorde van lengte te plaatsen. Canonvorming; binnen een religieuze gemeenschap hebben bepaalde teksten gezag maar niet even veel en dan moet er een keuze gemaakt worden welke centraal gemaakt wordt als het woord van god (bij de koran niet echt van toepassing). Boeken die kandidaat waren om in het nieuwe testament te komen maar die het niet gehaald hebben. Als er dan een opschrift gestelde versie is en duidelijk is wat erbij hoort, dan heb je in de tijd van voor de boekdrukkunst nog steeds te maken met maar een paar versies en die moeten gekopieerd worden wat fout kan gaan want mensen moeten die shit overschrijven. Dus twee generaties later zie je 2 verschillende teksten en later weet je niet meer welke het origineel is (bij koran minder gebruikelijk maar als je verschillende handschriften gaat vergelijken zie je verschillen in details). Als de boekdrukkunst er is dan komt er meer eenheid en wordt alles verspreid er mag dan ook geen komma meer aan veranderd worden dus vanaf 1920 ligt de koran pas echt vast.

Ontstaansgeschiedenis

Er zijn 2 visies op

De gangbare visie; komt overeen met het islamitische verhaal erover dat de koran inderdaad is ontstaan tijdens het leven van Mohammed. In het leven van Mohammed worden verschillende fases onderscheiden (mekka medina). Het leven van Mohammed in mekka is vooral een verhaal van tegenstand, dat leidt tot een sfeer van confrontatie van ongelovige en men overtuigen van de boodschap en de waarheid, dreigen met de hel, beloftes over het hiernamaals. Dat kleurt de thema’s van het ontstaan van die periode van de koran. In medina krijg je meer hoe je dan moet bidden.

Het opschrift stellen; vrij snel naar de dood van mohammed gebeurd, dat levert een verschil op met delen van de bijbel. Aan het begin heb je 5 boeken die samen de boeken van Moses worden genoemd, de Thora. Hoewel ze boeken van Moses worden genoemd zal geen wetenschapper zeggen het is echt door Moses geschreven want de teksten die wij hebben zijn eeuwen later dan wanneer Mozes leefde. In het geval van de koran en Mohammed is dit minder bestreden, wetenschappers zullen aanvaarden dat de koran ontstaan is tijdens Mohammed, de vraag is is hij dan ook de auteur daarvan? De islamitische doctrine zegt in de koran is god aan het woord niet Mohammed. Je kan hem dus niet als auteur beschouwen in de orthodoxe visie maar dat is niet wetenschappelijk. De praktijk is dat sommige wetenschappers zeggen dat Mohammed de auteur is.

Alternatieve visies jaren 70

Over eeuwen ontstaan, sommige zijn heel oud andere 400 jaar jonger. Maar er is een manuscript wat al heel oud is en heel goed overeenkomt met de hedendaagse koran.

Canonvorming

Er blijven vragen over hoe dit op schrift gesteld is en hoe deze zich verhoudt tot de mondeling overgedragen verhalen. De kalief uthman wilde geen verschillende versies van de koran hebben voor de eenheid in zijn rijk en de afwijkende versies moeten verbrand worden. Iedereen accepteert de tekst die ze toen dus hadden maar men heeft het idee soms dat hij niet helemaal volledig is en dat uthman passages heeft weggehaald (vooral dingen over Ali – sjiieten). Ze geloven dus wel dat het juist is maar wel bepaalde dingen weggelaten om politieke redenen.

Tekst in onvolledig consonantenschrift

Rode stipjes in manuscript zijn veel later toegevoegd en die staan voor een deel voor klinker tekens, en in modern Arabisch maken die puntjes heel andere letters. Vroeger waren die puntjes er niet en je moest dan zelf maar beslissen met welke letter je te maken had. Je kan dat alleen doen als je al weet wat er staat. Dit is een relativering dat de koran al heel vroeg is vast gelegd maar wat er dus is vast gelegd is zonder de punten en daar kan veel aan verschillen.

Genres

Eschatologische profetie; teksten die gaan over het einde van tijden, voorspellingen daarover.

God staat centraal, lofprijzing

Straflegenden, mekkaanse delen van de koran, er wordt verwezen naar mensen die god ongehoorzaam zijn en dan gestraft worden

Bijbelverhalen naverteld en benut voor een bepaalde boodschap

Debatten, zij zeggen en zeg; zij zijn tegenstanders van Mohammed en daar volgt op de gebiedende wijs zeg (god geeft aan Mohammed een bepaalde boodschap die hij moet zeggen)

Voorschriften, instructies over gebed en wassing bijvoorbeeld

Thema’s die voorkomen

Eenheid

Laatste oordeel

Profeten andere dan Mohammed, voorafschaduwing van Mohammed (krijgen een functie in de koran in de prediking van Mohammed, als je niet luistert dan gaat het net zo als al die volken die profeten hadden)

Zuilen, religieuze en rituele plichten

Sociale plichten (huwelijk en scheiding)

Positiebepaling joden en christenen (kruisiging wordt ontkend en oneens zijn met de 3 eenheid leer ofzo)

Exegeses of tafsir (uitleg)

Taalkundige analyse betekenis van de woorden kennen, maar belangrijk element is aanleiding van openbaring. Dit is van belang omdat veel openbaringen niet lukraak zijn gekomen maar reageren op ontwikkelingen in het leven van Mohammed. God instrueert de profeet iets te doen op een bepaald moment in zijn leven en die achtergrond wordt door de exegeses uitgelegd. Dit doe je door het leven van Mohammed en de koran naast elkaar te leggen en daardoor kan je alles beter begrijpen.

Het ene vers schaft het andere vers af – abrogatie theorie, de nieuwere openbaring breken oudere openbaringen af, bijvoorbeeld Mohammed wilde aansluiting met de joden en ging bidden richting Jeruzalem maar daarna kregen ze ruzie en gingen ze dus richting mekka bidden.

Kramer blijft dicht bij de Arabische tekst en het Nederlands wordt dan moeilijk, wetenschappelijk

Leemhuis, wetenschappelijk

Kader abdolah, volgorde veranderd, de helft weggelaten omdat er in de gewone herhaling zit maar wel erg toegankelijk, eerste kennismaking, maar niet als koran studie, hij heeft ook niet uit het Arabische vertaald maar uit het Perzisch en het is taalkundig soms gewoon fout.

Hc 5 Islam

Haddith: vertelling met uitspraken en daden van de profeet

Sunna: (gewoonte letterlijk), in deze context wordt er gesproken over de gewoonte van de profeet. Een voorbeeld voor zijn volgelingen.

De gelovige wordt opgeroepen in de profeet van god te geloven en hem te volgen (in de koran). En er wordt gezegd dat Mohammed moest uitleggen wat de koran betekend. Er is dus wel een verschil tussen koran (neergezonden) en zijn uitleg. Sunna is dus de tweede bron geworden.

De wording van de koran is heel snel gegaan, bij de sunna is dit niet het geval. Eeuwenlang zijn er eeuwenlang mondelingen overdrachten geweest. Pas laat is dat op schift gesteld. In die zin is de situatie bij de koran anders dan bij de sunna. Wanneer men is begonnen met het opschrijven van de uitspraken van de profeet. Maar wat we nog hebben aan overgeleverde tekstfragmenten dat dateert van 100 jaar na de dood van Mohammed. Zwakke basis voor historische betrouwbaarheid.

Traditie verzamelingen zitten heel ver na de dood van de profeet. De verzamelaars constateerde dat in hun tijd allerlei verhalen over de profeet circuleerde en dat er veel kaf en koren door elkaar heen zaten, niet alles wat betrouwbaar. Alles wat ze konden vinden aan mondelingen en op schrift gestelde kleine stukjes, bij elkaar halen en dan het kaf van het koren scheiden. Alleen het betrouwbare houden. Maar hoe doen ze dat? Belangrijkste critirium hiervoor is de isnad: keten. Daarmee wordt bedoeld, een keten van getuigen en overleveraars. Bughari leeft 200 jaar na de profeet en hij wil de 200 jaar overbruggen door getuigen die steeds een periode van 40 jaar overbruggen omdat die persoon het van een oudere man heeft gehoord en die moet het weer kunnen vertellen dat hij het van iemand heeft gehoord. Alle haddith die je aantreft in de verzamelingen van bughari bijv. Bestaat uit 2 componenten. 1 uitspraken van de profeet (elke hadith had een lijst van overleveraars en als dat er niet was dan werd de hadith niet aanvaard) Dat is nog niet genoeg want vervolgens werd de isnad kritisch bekeken. Dat doen ze door te kijken naar de mensen (wanneer en waar) en op grond daarvan kan je checken of die twee mensen het elkaar wel hebben verteld (was de ene niet dood al). Vervolgens wordt ook gekeken naar het karakter van mensen, zijn het leugenaars (notoir) betrouwbaar, goed geheugen. Ten slotte werd ook nog gekenen of er meerdere isnads voor een hadith. Als dit het geval is is dat ook een argument in het voordeel van de betrouwbaarheid.

De canon vorming ligt minder vast, het is ook niet alleen wel of niet betrouwbaar maar er is een verfijn systeem ontwikkeld in de mate van betrouwbaarheid die een hadith kan hebben. Hadith als bron van kennis, er is altijd discussie over mogelijk. Bij de koran is dit niet het geval het staat er en punt uit. In de sunna is er een discussie over de tekst of die betrouwbaar is of niet. Zelfs na het verzamelen is er door de kopiisten nog veel fout gegaan. In moderne tijd is dat in boekvorming uitgegeven. Onkritisch: er wordt niet stil gestaan bij welk handschrift gebruik is etc.

Onderwerpen in de sunna

Veel thema’s, veel over voorschriften, bijv. rituele reinheid.

Huwelijk en scheiding als voorbeeld de zoon van Mohammed verteld dat hij zijn vrouw verstoten terwijl ze ongesteld was, hij mag de vrouw niet verstoten als ze ongesteld is en mag pas weg na een maand en in die maand mogen ze ook geen seks hebben. Een samenhang tussen de uitspraak van de profeet en een koran tekst daar hebben ze over een wachttijd en die tijd staat in de hadith.

Ook over handel veel in de hadith, wat is moreel juist over kopen en verkopen. Dat weerspiegeld ook de carrière van de profeet. Vandaar dat hij daar veel over gezegd heeft en dat er veel is overgeleverd, dit is een normatieve bron geworden.

Straffen de manier waarop de profeet mensen strafte wordt nu als norm genomen. Beschuldiging van dronkenschap lijdt tot het slaan met schoenen.

Sunna is een belangrijke bron voor de plichtenleer!

Islamitisch recht deel 1

Sharia

Ibadat (religieus) – 5 zuilen, regels verrichten gebed etc.

Mu’amalat (maatschappelijk)

Persoonlijke zaken hoe dien je je te gedragen, en iedere individu kan bepalen of die zich daaraan houdt.

Privaatrechtelijke

Publiekrechtelijke

Sharia= meer met moraal te maken dan met wet. Omdat alle religieuze dingen vallen er namelijk ook onder en wij zouden dat niet als juridisch beschouwen. Voorschriften en moreel oordeel lopen in elkaar over. Wetten van de overheid zitten er ook in maar veel dingen uit de sharia kan de overheid zich niet mee bemoeien want soms speelt het in het hoofd van mensen af. Goed en kwaad heeft altijd wat te maken met het hiernamaals, je wordt beoordeeld op je intenties. Sharia: door god gegeven recht, niet door menselijke wetgever te wijzigen. Dat is te onderscheiden die door overheden worden gemaakt. De consequentie hiervan is dus dat het niet gewijzigd kan worden. Dit heeft gevolgen voor moderne discussies. De straf op diefstal luid het afhakken van de hand, in de moderne tijd kun je dit problematisch vinden maar niet veranderen.

Fiqh: menselijke redenering om de sharia te begrijpen (jurisprudentie) letterlijk: het goede inzicht in iets hebben. Rechtswetenschap. Daar kun je wel dingen aan veranderen en anders interpreteren.

Usul al fiqh: bronnen en methodenleer. Waar zijn die rechtsregels op gebaseerd? De praktijk is dat als je in de islamitische wereld theologie gaat studeren dat je fiqh kunt studeren maar ook usul al fiqh.

Al-shafi’i noemt 4 bronnen:

Koran

Sunna (hadith), shafi zegt ook als ik een antwoord zoek kijk ik eerst in de koran en als ik het daar niet vind dan kijk ik in de tweede bron de sunna en kijk je naar de betrouwbaarheid van de hadith (het is een handboek dat je kunt gebruiken voor recht)

Ijma (concencus)

Qiyas (analogische redenering)

Andere overwegingen heeft Sheppard, hij beschouwd te bovenste als een alternatief maar het is de meest populaire.

In de koran staan niet alleen voorschriften maar er zijn een aantal verzen die worden beschouwd als juridisch met instructie voor leven. Deel gaat over huwelijk en scheiding (het familierecht). Stuk of 70 die familierechtelijk zijn in de koran. Ook stuk of 70 over handel. Aantal passages over straffen; drinken van wijn, diefstal, roof, overspel, geloofsafval en blasfemie (is een lasterlijke uitspraak doen over god, straf: gezelslagen soort zweep stok met touwtjes, geen vorm van doodstraf je overleeft het. Een ander mogelijk straf is steniging en dat is wel tot dat ze eraan overleiden). In het geval van diefstal moet je dus de hand af hakken. In de eerste bron wordt daarvoor de straf vastgelegd en dat kan dus niet afgeschaft worden.

Ijma (consensus)

Als er eenstemmigheid is over een bepaalde rechtsregel. Er is een hadith die zegt dat zijn gemeenschap niet zal instemmen geen consensus zal krijgen over een dwaling. Als er eenstemmigheid is kan er geen dwaling zijn. Daarmee ziet al shafi dat de consensus een bron is voor recht. Als iets een algemeen gebruik is dat aanvaard wordt, wordt het opgenomen in het geheel van rechten en plichten en ligt het ook vast. Hoe stel je dit vast? In de praktijk is dit niet goed haalbaar en betekend dat dat je een referendum moet uitschrijven maar in de 8ste of 9ste eeuw kan helemaal niet. Dus ze proberen vast te stellen of er over een onderwerp consensus was onder rechtsgeleerden en dat zochten ze op in boeken van rechtsgeleerde van vroeger. Sjiiten accepteren dit niet. In de praktijk is dit niet echt vruchtbaar maar in delen van het recht bijvoorbeeld bestuursrecht in het kalifaat (Mohammed had niks gezegd over zijn opvolger) dus alles in de sunna hierover is terecht gekomen en vind zijn basis in consensus. Maar ook de verzachting van koranisch strafrecht: in de praktijk werden niet veel handen afgehakt omdat vorsten etc dat te hard vonden en verzachtende omstandigheden hadden bedacht. Later is besloten dat verzachtende omstandigheden wel tellen, bijv. je had honger dus beter in de gevangenis dan het afhakken van de hand. De bewijslast werd bijvoorbeeld enorm opgevoerd; wat is een dief precies? Een dief is dit en dit dus ja als iemand op heterdaad gestraft wordt heeft hij het nog niet weggehaald van zijn plek dus geen dief. Of 4 getuigen minimaal etc. Dit is vastgelegd via consensus.

Qiyas (analogie)

Methode om nieuwe regels uit de bronnen af te leiden. Klassiek voorbeeld. Drinken van wijn, gebaseerd op koranvers die het drinken van wijn verbiedt en als je kijkt welk woord daarvoor wordt gebruikt in de koran heeft hij het eigenlijk over dadelwijn. Op grond van dit verbod is al vrij vroeg gezegd dat alle alcoholische dranken dus verboden zijn, ook al heeft de koran het daar niet over. En niet alleen dranken maar ook drugs en zelfs is het verbod op koffie toegepast (16e eeuw een debat en sommige zeiden dat het dus verboden was, in dit geval is het zo dat er ook een Hadith bestaat die zegt alles wat bedwelmend is is wijn maar opnieuw het vraagteken het is laat opgeschreven is het verzonnen of heeft hij het echt gezegd?).

Reageerbuisbevruchting toegestaan?

Daar kan je niks terugvinden in de koran en sunna maar rechtsgeleerden hebben het antwoord: ja het mag als de zaadcel en de eicel van de echtgenoot afkomstig is. Donorzaad is niet oké, als analogie van overspel.

Er is dus een concreet verbod, er ligt een motief achter en vanuit dat motief wordt geredeneerd naar een ander geval.

Hoe verhoud het menselijke redeneer beleid tussen de godsdienst? Sommige mensen zeggen dus dat je dat ook niet moet doen en daar zegt het islamitische recht dus gewoon niks over.

Fiqh als ethiek

Uitspraken over goed en kwaad

Er zijn verder wel nog gradaties in hoe slecht of goed het is. Van verplicht naar verboden. Handelingen zijn verplicht je wordt het geacht te doen, anders bega je een overtreding. Het 5 keer bidden per dag, als je dat niet doet wordt je in het hiernamaals gestraft. Een volgende is aanbevelenswaardig, het is een soort advies bijvoorbeeld bij het bidden het aantal keer buigen ligt ook vast het is aanbevolen ipv drie keer vier keer te buigen of goed zijn voor je buren etc. Het is niet verplicht maar heeft wel gevolgen in het hiernamaals je wordt beloond (niet gestraft maar het heeft wel gevolgen). Afkeurenswaardige handelingen, doe het maar beter niet (je wordt niet gestraft maar als je je best doet het niet te doen wordt je wel beloond). Neutraal, je moet zelf maar bepalen of je het doet het heeft geen gevolgen in het hiernamaals. Verboden – haram. Bovenstaande zijn halal.

Rechtsscholen

Heeft zich ontwikkeld in abbasidische periode in een aantal scholen die genoemd worden naar scholen (soenitisch). Zijn ook stromingen in het islamitische recht die hun eigen gebied hebben. Hanafieten (midden oosten turkije osmaanse rijk), malikieten (noordafrika Marokko), shafi’ieten (azie en Egypte), hanafieten (Arabische schiereiland, koninkrijk Saoedi Arabië en dankzij dat bereid het zich uit).

Ze hebben allemaal een andere manier over hoe het toegepast wordt, het gaat vaak over details. Huwbare leeftijd etc. In de moderne periode zie je vaak, dat er door denkers selectief wordt omgegaan met de rechtsscholen als het 1 je niet bevalt kan je gewoon het andere kiezen.

Historisch

Islamitische recht zich met name in de vroege periode van de islam ontwikkeld. Ijtihad: de inspanning van een rechtsgeleerde, verstand gebruiken bronnen bestuderen. Via die inspanning ontstaat jurisprudentie. In een latere fase zie je dat die creativiteit en nieuwe regelgeving op een gegeven moment opdroogt en steeds problematischer wordt gevonden, conservatief. We hebben de rechtsschool en handboeken zijn ontwikkeld, duizenden vragen ontwikkeld, die hebben hun definitieve antwoord gekregen, we hoeven geen nieuwe meer alleen neiuwe rechters die de handboeken uit hun hoofd moeten leren. In plaats van ijtihad krijg je taqlid= blinde navolging. Vandaar dat wordt gezegd dat de deur van de ijtihad gesloten is. Dat leidt ertoe dat de rechtsscholen conservatieve dingen worden 19 en 20e eeuw. Waarom zouden we de positie van de vrouwen moeten veranderen als ze dat in het westen vinden?

Er zijn echter ook reformisten die de deur weer open willen.

Hc 6 Islam

Fatwa; uitspraak van een rechtsgeleerde in antwoord op een vraag van een gelovige, volgens de leer van de rechtsschool. Hoe zit het met het begin van het vasten in Helsinki? Dan geeft de geleerde daar antwoord op.

Alleen maar ja of nee antwoorden is uit de mode geraakt en nu onderbouwen ze hun antwoord.

Voorbeeld: is het vereist om een lange baard te hebben of mag men er in de lengte en breedte iets afknippen?  (Veel dingen in de islam die terug te lijden zijn naar het op de profeet willen lijken en zijn voorbeeld volgen ook in uiterlijk)

De mufti geeft Fatwa’s

Rood= soort van bronnen (hij verwijst niet naar de koran als er iets in de koran had gestaan zou hij daar zijn begonnen dus staat er niks in de koran hierover)

Recht geleerden voorvaderen = de tijdgenoten van de profeet, zijn volgelingen.

Deze fatwa beperkt zich niet tot een gezagsargument maar hij onderbouwd ook van alles.

Globaal is er een krachtig geluid in het kamp van fatwa gevers is dat een Saoedische manier van de islam propageert. Aan de andere kant zijn er fatwa’s die worden uitgegeven door mufti’s in Amerika. Die beseffen zich ook de niet islamitische wereld. Maar de Saoedische is heel aanwezig op internet. Het is ook weer niet zo flexibel ook liberale mufti’s moeten hun antwoord baseren op klassieke bronnen, dat is onderdeel van zijn taak en beperkt zijn manoeuvreerruimte. Mufti’s zijn Schriftgeleerden en kennen de bronnen en er zit dus ook weer niet heel veel beweegruimte in.  Men mag zelf beslissen of ze het advies opvolgen.

Sharia door de staat uitvoeren is anders, dan al niet in de wet opnemen en dat wordt opgelegd. Fatwa is dus meer individueel.

Staten en wetboeken; staten leggen dingen op via wetboeken en er is overlap tussen dit en de leer van de rechtsscholen. Niet alles wat vorsten hebben gedaan wordt gesanctioneerd en niet alles wat de fatwa’s doen is in lijn met de staat.

Gewoonterecht;

Polygamie: rechtsscholen hebben hoofdstukken in hun handboeken geschreven, ja dat mag een man mag een max van 4 vrouwen hebben. Staten en hun wetboeken varieert het, er zijn staten die het toestaan maar er zijn ook staten die dat hebben afgeschaft of mag het alleen onder zeer beperkende voorwaarden. Gewoonte recht, je kan ook met meer dan 4 vrouwen getrouwd zijn (staat cultuur rechtsgeleerden).

Rechtspraak in handen van sharia kenners. Naast het strafrecht van de sharia zijn er andere straffen in bepaalde landen. Gewoonte recht; eerwraak typisch een domein dat er regels gelden in bepaalde culturen als de eer van de familie wordt geschonden wat kan hersteld worden door geweld. In de sharia mag dit niet maar het is wel gewoonte in bepaalde culturen.

Moderne tijd

In de moderne tijd zijn er in het rechtssysteem veranderingen en worden westerse modellen toegepast, in het recht van de staten (na 1e en 2e wereldoorlog begonnen staten te vormen in de islamitische wereld). Daarmee is de invloed van de sharia teruggedrongen. Zeker als het gaat om de structuren van de staat die worden niet meer gebaseerd op de Sharia. Maar het familie en erfrecht worden nog wel steeds uit de sharia gehaald in meeste islamitische landen. De rechtsscholen hebben tegenwoordig dus al niet veel meer te maken met het strafrechtelijke.

Sommige islamitische bewegingen willen juist het andersom, dat alles zoveel mogelijk samenvalt (islamisering). Oproep om de sharia in te voeren. Daar waar het gebeurd wordt, wordt alles op de sharia gebaseerd. Voor een deel kan dat wel in het strafrecht is veel te vinden, maar bestuursrecht en invulling van de staat, dat is niet zo duidelijk. Waar dit ook geprobeerd is is het resultaat heel divers het kan lijden tot en koninkrijk (Saoedi-Arabië) maar ook een republiek zoals in Iran. Zeer contrasterend dus en ze baseren zich alle twee op de sharia. Het invoeren van de sharia is dus verre van helder. Dat soort regimes profileren zich in het strafrecht om symbolisch te laten zien dat ze via de sharia proberen te besturen.

Handelsrecht (renteloze economie)

Toepassing van sharia op diverse domeinen (tegenwoordig in de praktijk).

Strafrecht het straffen van buitenechtelijke seksuele relaties. In de koran man en vrouw worden allebei 100x geslagen met de zweep, maar als je een eerbaar getrouwde vrouw beschuldigd moet je dat met 4 getuigen hardmaken maar als dat niet kan dan zijn de beschuldigers zelf de pineut met 80 zweepslagen. Maar in de sunna zijn er passages die een andere straf opleggen, steniging (wel een doodsstraf!!!). De koran hoort de eerste bron te zijn en de sunna de tweede. Voor de rechtsscholen was dit een probleem, dit hebben ze opgelost door te veronderstellen dat die twee verschillende straffen over verschillende zaken gingen. In de koran zou het gaan om mensen die nog niet getrouwd zijn en steniging die al wel getrouwd zijn. Maar binnen de rechtsscholen is er consensus over dat er een hoge bewijslast moet zijn van 4 getuigen (die moeten volwassen mannen zijn, niet leugenachtig bekend staan, onafhankelijk van elkaar getuigen zijn, en dat is dat ze de seksuele penetratie hebben gezien en zonder dat ze daarvoor op de loer lagen. In de praktijk hoeven deze straffen dus helemaal niet opgelegd te worden. MAAR de 4 getuigen zijn alleen maar nodig als de aangeklaagde ontkennen, maar als ze bekennen is er wel de mogelijkheid om die straffen op te leggen en dat gebeurt dan ook. Daar is de realiteit wel dat die gevallen waar dat gebeurt het vrijwel altijd vrouwen betreft, omdat het meestal gaat om gevallen waar de vrouw zwanger is geworden. De man kan dus alles ontkennen en de vrouw kan dat in theorie ook (geen idee hoe ik zwanger kan zijn geworden), maar niet iedere vrouw die zwanger is gemaakt en beschuldigd wordt heeft de kennis en de durf om te zeggen dat ze van niets weet.

In hoeverre wordt de sharia toegepast in islamitische landen, rapport WRR. Er is maar een beperkt aantal landen in de islamitische wereld waar het islamitisch recht wordt toegepast en dan is het niet altijd het geval dat er ook echt wordt overgegaan op lijfstraffen, taliban, Iran maar vaak ook maar een beperkte periode om hun islamitische karakter te profileren.

Theologie

Rationeel en geloof hoe verhoudt zich dat tot elkaar. Bij openbaringsreligies is dat lastig want daar wordt niet zo zeer een beroep gedaan op je redelijke denken maar op je gehoorzaamheid (niet goed kwaad etc.).

Aan de andere kant (van god bewijzen) het niet gaat om bewijzen en het rationeel bewijzen overbodig is. Als je het rationeel kan bewijzen hoef je het niet meer te geloven. De openbaring staat boven de rede en het rationeel denken en als die in strijdt zijn moet je ophouden met denken en ervaren en aan de andere kant kan de openbaring niet niet tegen rationeel denken op als een openbaring niet klopt dat is er iets mis mee of begrijp je het niet.

Gezagsargumenten, dat vind je in de sunna. Aan de andere kant vind je heel veel pogingen om het rationeel te bekijken en te interpreteren. Tweedeling tussen onderbouwen en rationeel interpreteren en blind geloven.

Religieuze wetenschappen ulum ad-din) kalam doodenken van de geloofsleer (wat zijn de indicaties hoe kun je tegenstrijdigheden oplossen.

Falsafa (filosofie) los van koran studie opgekomen, een achtergrond in het vertalen van Griekse filosofische werken in het Arabisch en daarover nadenken.

Al kindi; op basis van wat hij leerde van Plato en andere Griekse denkers doceerde hij over hoe de wereld in elkaar zat maar ook geloofde hij god maar daar had hij de koran niet voor nodig. Kennis moest rationeel worden onderbouwd. Een seculiere manier van denken.

Al farabi; logica, syllogisme vaste structuren van bewijsvoering. Alle muizen hebben een staart een dier zonder staart is dus geen muis. Als je de eerste aanneemt moet je het laatste ok aannemen.

Ibn sina en ibn rush; veel meer het verband tussen filosofie en religieus denken. Sina heeft zich laten beïnvloeden door het ne platoisme. In het middeleeuwse Europa veel kennis vanuit de Griekse oudheid kwam terecht in Europa door hem. Hij heeft een medicijnen boek geschreven wat tot 16e eeuw werd gebruikt. Rushd; Aristoteles kenner.

Er kan spanning ontstaan tussen hun ideeën en orthodoxe ideeën. Relatie tussen god en de wereld. God als schepper staat centraal, de wereld is er omdat god dat besloten heeft.

Systeem hoe de wereld in elkaar zit als god de schepper is. We hebben niet rechtstreeks contact met god maar via intellecten. Het komt erop neer, het schema is een soort Fontijn. Fotijn heeft zijn bron bovenin en dat vloeit per laag over. Dat wat dat in de bron ontspringt komt in de wereld terecht die wij kennen onderaan. Het komt erop neer dat de wereld een lagere vorm is van het goddelijke, niet een strikt onderscheid tussen schepper en wereld maar het vloeit in elkaar over. Daardoor kan je ook streven naar het teruggaan naar het goddelijke op de fontein. De beste onder ons kunnen zover kenniskrijgen van de wereld dat ze zelf gelijk worden aan het goddelijke. EMANATIEMODEL.

Dit botst; gaan zij ervan uit dat de ziel van de mensen eeuwig bestaat, er is niet en moment geweest dat onze ziel er niet was. God is alleen eeuwig mensen en hun ziel worden geschapen maar dit systeem gaat ervan uit dat de ziel een afsplitsing is van het goddelijke en dat dat dus ook eeuwig is en er eerder is dan het lichaam. De ziel blijft na de dood voorleven maar niet hun lichaam, dat botst ook met de ‘lichamen herrijzen in hun graf’. Maar in het systeem is het lichaam minderwaardigs want het is materieel en dat laat je dus achter. Maar ook de arrogantie van de filosofen want ze zeiden dat ze door intelligent te zijn dezelfde status hadden dan de profeten. Dat werd als problematisch ervaren. Zij verdedigde wat er in de koran staat is niet wezenlijk in strijd met hun en het verhaal in de koran is een verhaal voor de gewone mens die dat allemaal niet begrijpen als het te abstract is. De verdiensten van de profeten is dat ze de abstracte boodschap in concrete beelden kunnen brengen dat mensen het snappen.

Je vindt pogingen filosofie te onderschatten, deze mensen hebben echter zeer veel invloed gehad en dominant zijn geweest tot in de 20e eeuw. Ze zijn nu ook populair onder seculiere denkers. Maar vroeger waren dit wijdverbreide denkers en stonden ze niet ver af van theologen.

Theologie (kalam)

Doordenken van geloofswaarheden

3 tendensen;

Rationele theologie (mutassila?? Mu’arieten??); de belijders van Gods rechtvaardigheid en eenheid noemde ze zichzelf. In de 9e eeuw hadden ze veel invloed en de steun van de kalief, maar daarna koos de kalief de kant van de tegenstanders. In de sjiitische islam is hun manier van rationeel denken doorgegaan dus vandaag de dag nog belangrijk. Beredeneren van het geloof.

Anti-rationalistisch (ash’arieten); accepteren wat de profeet heeft onderwezen en niet wat of hoe vragen stellen

Tussenweg; wel gezagsargumenten accepteren maar niettemin proberen de redelijkheid ervan aan te tonen.

Vragen die in de theologische scholen worden bediscussieerd zie slide

Eerste punt het probleem van Gods almacht en de menselijke verantwoordelijkheid.

Koran; alles wat er gebeurt aan onheil staat al vast. Het is niet een samenloop van omstandigheden en wij (god) laten het gebeuren. God is de actor. God is zo almachtig dat hij dat gewoon kan. Deze gedachte past goed bij een nadrukkelijk geloof in een schepper en heeft geleid tot een idee van voorbeschikking.

Maar, waarom is dit een probleem geworden? Hoewel dat gedacht wordt (god bepaald alles), vind je in de koran steeds wel de oproep om het goede te doen en de aankondiging van beloning en straffen. Is het wel rechtvaardig voor mensen te straffen voor een handeling waarvan god de actor is en het toelaat. Menselijke daden, mensen zijn alleen marionet. Kun je de marionet straffen voor wat die doet? De 1e noemde zichzelf iets; god is rechtvaardig en dus moeten we concluderen dat het menselijke gedrag niet wordt voorbepaald, want daar kiest de mens zelf voor. God weet het misschien al van tevoren maar hij bepaalt het niet (menselijke handelingen dan misschien wel natuurrampen). Dat is het standpunt van de rationele theologie. En de 2e zegt wel dat voorbeschikking is.

Men probeert toch ook in de 2e een rationele ding erbij te geven. Mens is geen machine mens in zich bewust van wat die doet en heeft er een intentie bij ook al is er een goddelijke hand die het doet.

Tweede kwestie

Koran tijdsgebonden of eeuwig?

Niet verwarren of je de koran in de context van zijn tijd interpreteren.

We bewaard paneel wordt alles door Allah bewaard (wat hij geschapen en bewaard heeft) was er al voor Mohammed.

Er zitten in de koran ideeën en die zijn eeuwig maar het boek zelf is menselijk.

De andere visie; de koran is een geschapen boek als je de koran tot iets eeuwigs maakt is er nog iets eeuwigs naast god en dat creëert een tweeheid terwijl ze in eenheid geloven. Al het andere buiten god mag je niet eeuwig noemen. Tweede deel in hun naam eenheid; verwijst naar dit thema.

Dogma van de ongeschapen koran is in strijd met keuzevrijheid van de mens. Want; in de koran vind je allerlei verwijzingen naar historisch gebeurtenissen (namen van personen in de koran, was iemand die zich verzet heeft tegen Mohammed en hem vervolgd heeft) in de koran vind je een vervloeking van deze man. Als de koran niet in de tijd van Mohammed is ontstaan en al eeuwig bestond dan is de implicatie daarvan dat de daden van deze persoon al vast stonden. Dat was dus niet zijn eigen keuze want het lag al voor de schepping vast en het doet af van zijn verantwoordelijkheid.

Antropomorfisme =Lijkend op mensen

Manieren om over god te spreken die lijken alsof hij een mens is dus, de hand van god bijv. God zit op een troon, zitten is een heel materiële actie en het feit dat hij zit moet hij een lichaam hebben en is hij materieel en dat kan niet eigenlijk want hij staat daarboven en is goddelijk etc. Dit levert een probleem voor de realistische op.

God is niet materieel dus alles wat wijst naar zijn handen of zo is een metafoor (voor macht bijvoorbeeld), maar de orthodoxe hebben daar een probleem mee je moet alles gewoon letterlijk nemen en wat die troon inhoud weten we gewoon niet, je ervaart dat het zo is en je weet niet wat het betekend.

Eerst rationeel toen anti-rationeel maar in de moderne tijd willen mensen toch well weten waarom ook door buitenstaanders en nu komen ze weer terug bij de mutasilla. 

Hc 7 Islam

Soefisme=mystieke vorm van de islam

Overeenkomsten met Ascetisch (wereldvlucht, onttrekken van de genietingen van het leven, isolement kan erbij horen, sober leven) en monastieke (kloosterleven, samen een leven delen in een klooster) in het christendom. Dit vind je ook in de mystieke vorm van de islam.

Het is heel sterk gevormd door de basis van de islam en mystici voelen zich hier ook aan gebonden. Bijvoorbeeld de islamitische geloofsbelijdenis die staat ook voor islamitische mystici heel centraal en ook de eenheid van god is in de mystiek heel erg uitgegroeid, niet alleen het belijden dat god 1 is maar men denkt na over de eenheid van al het zijn. Het verondersteld een idee over het zijn waarin er een tijd is geweest dat de wereld er nog niet was maar de zielen van mensen al bestonden voor dat ze geboren worden, maar er wordt na gedacht waar die zielen dan waren (bij god) en er was ook een tijd voor de zielen maar die bevonden zich dan in god zelf.

Andere is dat ook de belijdenis van Mohammed als gezant belangrijk is en het voorbeeld van de profeet wordt ook door hun gedaan dus en je moet het van harte doen met de volle intentie om het te doen.

Is dit nu een stroming? JA, lang niet alle moslims zullen zich sufi’s noemen, maar vanaf 1200 wordt het een stroming die massaal is en dan nog steeds kun je zeggen dat sommige moslims zich als mystici beschouwen en sommige niet en dit gaat door de soennieten en sjiieten heen.

Asceten

Een belangrijk voorbeeld; Hassan van Basra (umuyadische rijk), van hem zijn veel uitspraken overgeleverd. Wat kenmerkend was voor hem is een soort zeer sterk beseft van een naderend oordeel en ook een angst daarvoor. Een sombere levensvisie een reactie en kritiek op zijn tijd waar het rijk zich uitbereid en rijk en machtig wordt en waar de elite luxe gaan leven. Hij pleit sober te leven en dat genietingen in deze wereld gestraft kunnen worden in het hiernamaals.

Een nieuwe wending in de sufi islam

Rabi’a al adawiyya (vrouw) Leerling van de vorige meneer, maar dat is te betwisten want ze was 15 toen hij overleed. Zij heeft zijn uitspraken doorgebracht en niks op geschreven. Haar toevoeging niet alleen angst maar liefde voor god staat centraal. Het moet niet gaan om beloning en bestraffing dat moet niet het motief zijn (egoïstisch) het gaat alleen maar om liefde en aanbidding van de schoonheid.

850

Er ontstaan vaste doctrines en rituelen die in handboeken worden vastgelegd. Eerst Arabisch dan Perzisch, dat hangt samen met de gebieden waar dit werd gepropageerd. Dit gebeurde vooral in Bagdad maar daarnaast ook in Khurasan, wat nu noord oost Iran is en Transoxanie, naja boven de rivier de ox.

Al-ghazali à KENNEN: belangrijkste van het rijtje omdat hij tot op vandaag veel gelezen wordt. Bekendste boek: herleving van de religieuze wetenschappen. Hij zorgde ervoor dat de mystiek verbonden werd met theologie en heeft het geaccepteerd gemaakt als onderdeel van de orthodoxe islam.

Al-hallaj

Belangrijk mysticus om een bepaalde uitspraak: ik ben de waarheid. Dit zou hij hebben gedaan in een toestand van trans en bovennormale geestelijke toestand en god preekt dan door zijn mond. Die uitspraak heeft hem op veel kritiek gegeven omdat dat door orthodoxe theologen werd beschouwd als godslasterlijk. De zonde van shirk (afgoderij) iemand of iets anders als god vereren (zichzelf). Hij is door de autoriteiten omgebracht. Maar hij was ook kritisch over de politiek dus het is maar de vraag waarom hij terecht gesteld werd.

Inhoud

Er wordt een spirituele reis beschreven in de handboeken. De reis van de profeet wordt als model genomen. De mi’raj de zeven hemelen en diverse ontmoetingen met de profeten en hij is heel nabij god gekomen. De mystici schrijven over het mystieke pad als de hemelreis maar dan spiritueel om dichtbij god te komen.

Het pad heeft diverse stappen. Dat is een proces van training oefening en zelf disciplinering en de handboeken geven hier instructie voor.

Stap 1: ascese

Stap 2: disciplineren van de ziel, de eigenlijke ziel is iets slechts, de ziel is geneigd tot kwade dingen. Niet alleen de geestelijke kant van je identiteit maar ook de plaats van neigingen en onbewuste drives. De ziel wil kwade dingen doen en dat moetje onder controle krijgen. Door zelfkritisch te zijn en zelf bewust zijn om vervolgens het te kunnen controleren. (sport gaat ook over training oefening en jezelf verbeteren).

Stap 3: het ontwikkelen van wat goed is eigenschappen die worden geprezen moet je proberen te ontwikkelen. Lijdzaamheid, alles wat je overkomt moet je rustig ondergaan zonder dat je daar kwaad over wordt (geduld in een specifieke mening) niet van je apropo raken door tegenspoed. Tevreden zijn over alles wat je tegemoetkomt, kalme gemoedstoestand. Liefde voor god. Dit soort houdingen maakt leermeesters een soort guru’s heel sociaal en aantrekkelijk vriendelijk (the friendly face of the islam).

Stap 4: als je dat soort dingen onder de knie kan krijgen kan je helemaal opgaan in god in een ervaring van trans. Het niets worden je ervaart dat god alles is. De trans ervaring is maar tijdelijk maar men veranderd wel definitief en die leeft dan in baqa, blijven in god.

Voor 1200 is het al wel een tendens maar blijft het beperkt tot een elitaire bovenlaag, mensen die kunnen lezen en schrijven. Maar dan wordt het meer volksbeweging en dat zie je in mystieke orden. Er ontstaan ook strijd over een kant van de mystiek die we eigenlijk al hebben besproken, menselijke ziel en opgaan in god hoe verhoudt de schepper en geschapene en moet er niet een scheiding zijn. Als je in god opgaat overschrijd je dan geen grenzen? Dit is een strijd rondom de ‘eenheid van het zijn’.

Ibn al-arabi: grootste mystici, heel populair. Hij is is Spanje geboren en in Damascus overleden (hij heeft daar een standbeeld) de grootste leermeester. Maar hij heeft ook veel vijanden want hij zat net in die tijd dat er een discussie was.

Je kan gaan horen bij de gemeenschap door te worden geinitieerd. Een vast ritueel waar gebeden moet worden etc. Dat geeft het een soort gesloten karakter er is een periode van training voor de initatiatie. De leermeester geeft opdrachten aan de leerling om bijv 10 duizend keer een van de namen van Allah hardop te zeggen. Op een bepaalde ademhaling en op een ritme en na 10 duizend keer raak je wel in trans.

Jij als mysticus bent verbonden via jouw leermeester verbonden aan de stichter van je stroming keten van overleveraars (niet alleen historisch men gaat ervan uit dat die dode nog in een verborgen wereld die persoon nog aan het contacten is met de huidige leider van de orde).

Internationale orders: zie slide

Alle orders hebben regionale aftakkingen en individueel handelen maar ze worden in theorie verbonden door de stichter dus.

In Turkije zijn in de tijd van Ata turk de mythische ordes verboden en dat Erdogan van Turkije nu met hun op de foto staat met leiders daarvan is een omkeer en nu worden ze weer erkend.

naqshbandiyya

Zwijgende meditatie, je zit bij elkaar en je noemt namen zonder geluid te maken.

Qaderiyya

Vertegenwoordigd in India en Suriname en dus Nederland. Meer luidruchtig.

Bektashiyya

Osmaanse rijk belangrijk. Veel in Albanië tegenwoordig

Leermeesters

In de tijd van voor 1200 was de relatie tussen leermeester en leerling losjes je kon wisselen maar nu is de leerling verbonden aan de shaykh. Shaykh wordt vertegenwoordiger van god op aarde en moet worden gehoorzaamd, en alles wordt door deze leermeester bepaald. Het wordt een hele intensieve verhouding waarin de shaykh een machtige persoon wordt. Als een shaykh veel leerlingen hebben krijgen ze ook veel politieke macht. Het woord shaykh kan ook gewoon een oude man zijn (letterlijk) maar in deze context een leermeester. Hoe kan dit praktisch? Een mentale coach die kan niet miljoenen leerlingen hebben, maar dat gaat dan via een tussenpersoon en leerlingen denken dat ze contact hebben via dromen. Veel kritiek, te machtig te makkelijk om leerlingen voor hun karretje te spannen.

Rituelen

Veel rituelen gaan over het opnoemen van namen in een bepaald ritme à Dhikr (gedenken van god letterlijk).

Tjetjeens is een vrij dorpse en volkse vorm.

Istanbul naqshbandiyya, meer een kunstvorm heel zorgvuldig en sophisticated, allemaal hetzelfde gekleed, een grote 1heid hypnotiserend om naar te kijken gemaakt voor de camera.

Vrouwen, kan ook kleiner.

Sama (het luisteren naar poezie) het loopt deels in elkaar over het wordt vaak door muziek ondersteund. Er zijn dus ook veel groepjes die optreden. Maar de sama gaat ook vaak gepaard met dans. Elke orde heeft eigen rituelen en dansen is daar 1 van. Veel groepen hebben specifieke manieren voor deze dansen. De dansende derisha van konya (uit het begin).

Mohammedmystiek

Contact met Mohammed i.p.v. god, Mohammed krijgt een belangrijkere positie. Hangt samen met het belang van de profeet dat steeds groter is geworden. Er is een tendens hem bovenmenselijke trekjes te geven. Mystici nemen de zegen spreuk (vrede op hem ofzo) wordt meegenomen in de dhakir. In noord Afrika hebben bepaalde sufi ordes dit centraal gesteld. Tariqa = een weg (zo worden de ordes genoemd). Je ervaart de profeet niet alleen in trans maar ook in wakende toestand kan je hem zien.

Sufisme onder kritiek

Het komt uit twee richtingen.

Orthodoxe vorm van islam (vooral Saoedi Arabië), het gaat voor een deel over de eenheid van de ziel die met god op dezelfde voet kan staan. Die discussie is in Saoedi Arabië weer opengebroken. Het is shirk afgoderij. Maar daarnaast is het de band van het sufisme en heilige vereering. Dus tegen het vereren van de heiligen bij hun graf. De mystici beschouwen mensen uit het verleden als heiligen en gaan pelgrimages doen naar hun graven. Vervlechting heilige verering en sufi’s want veel heiligen zijn van het sufisme. Bid’a vernieuwing. Is niet positief in deze context het idee is dat de oorspronkelijke islam vast licht en het kan niet vernieuwd worden en wijkt af van de juiste weg.

Secularisten, in de tijd van Ata turk (heeft een republiek gesticht op seculiere grondslagen) sufi zou in strijd zijn met seculiere moderne richtingen die hij op wilde met Turkije. Hij beschouwde het als bijgeloof. Maar daarnaast ook, de slaafse onderwerping aan de leerling aan de meester was in strijd met de mondigheid die de moderne mens zou moeten hebben. Onze eigen leermeester moet de wetenschap zijn. De sufi’s gingen niet vrijwillig sluiten en ze zijn gewoon verboden en illegaal verklaard. Ze zijn ondergronds doorgegaan. De sufi orders in Turkije waren ook ondergrondse verzet groepen tegen de seculaire overheid. Ze hebben nu weer erkenning gekregen.

Er zijn ook andere redenen voor overheden om die sufi orders aan te pakken namelijk door hun invloed. Ze zijn populair en de krachtigste ngo in die wereld en kunnen de bevolking aan zich binden. Wat een puur politieke reden is om tegen het sufisme zijn.

In het westen wordt het sufisme beschouwd als een aantrekkelijkere manier van de islam (the friendly face of the islam). Het heeft een aantrekkingskracht op sommige bekeerlingen. Mensen die de neiging hebben te bekeren zullen naar leermeesters gaan. Ze trekken veel westerse bekeerlingen aan.

Sufisme spirituele kant van de islam;

Ze zijn groot belangrijk en miljoenen aanhang grote organisatiestructuren in de islam.

Mevlevis vernoemd naar Rumi centrum in konya leider van een orde van die dansende mensjes.

Gulen heel indirect voortgekomen uit een orde maar het is geen sufi. 

Hc 9 Islam

Islam in de moderne tijd

Opkomst Europese super Powers. De Russische expansie (Engeland, Frankrijk) vanuit Moscow grote gebieden onder controle te krijgen. Optreden van napoleon is vaak een keerpunt in de geschiedenis, hij heeft ook Egypte binnengevallen in 1798 en daarbij bleek dat zijn leger zoveel sterke was dan het Osmaanse leger dat hij het zonder problemen in een paar dagen onder controle kon krijgen. Europese machten worden dus sterker. Napoleon is er ook uitgegooid omdat de Osmanen de steun kregen van de Britten, geeft ook aan dat de islamitische wereld een speelbal wordt voor Eu grootmachten.

Maar een paar kleine stukken in de Arabische wereld zijn onafhankelijk gebleven in de periode van 1898 (kolonialisatie?).

Sociaaleconomische veranderingen zowel in de koloniën als de gebieden die niet gekoloniseerd zijn (Osmaanse rijk), steeds groter wordende macht van de staat die grootschalige economische projecten doen en die grote impact hebben op het leven van mensen. Economisch – positief, keerzijde—mensen die hun eigen land bewerkte werden gedwongen tewerkgesteld, er komt een arbeidersklasse door de industrialisatie, uitbuiting. Dit zie je ook in de islamitische wereld opkomen (netels in de EU). Aanleg van spoorwegen, Hejaz spoorweg Damascus verbinden met Medina maar ook andere van Damascus naar Istanbul. En de telegraaf en de telefoon die ontwikkelde. Aardig om te bedenken wat de implicaties hiervan zijn, een gevolg is dat de communicatielijnen veel korter worden. Afstanden kunnen makkelijker worden overbrugd en de centrale macht van de overheid wordt dus ook veel groter. De staat kan hierdoor soldaten sneller op een bepaalde plek krijgen en veel sneller communiceren met generaals in bepaalde gebiedsdelen. Als een gouverneur bepaalt in opstand te komen dan was er in de voormoderne tijd zo dat het al 2 weken duurde voor de hoofdstad erachter kwam en dan een straf expeditie sturen welke een maand onderweg gingen en de opstandeling kon dan maatregelen nemen etc. Maar met en spoorlijn en een telegraaf is het veel makkelijker controle uit te oefenen en de staat krijgt meer macht.  Dit soort processen worden aangezwengeld door het westen en kolonisatie. Er ontstaat een westers geschoolde elite, een deel omdat de jonge generatie uit de islamitische wereld gaan studeren in het westen en die komen dan terug. Vervolgens stichten ze bijvoorbeeld zelf een uni naar het voorbeeld van Oxford of Parijs. Dus een nieuw type elite i.p.v. of naast wat tot dan toe de intellectuele elite à theologen. Eerst koran leren koran interpretaties ze waren goed getraind in het uitleggen van religieuze dingen en zij hadden verder niet veel kennis van economie en geneeskunde etc. Die in het westen ontwikkeld waren. Dit leidt tot diverse reacties.

3 type reacties;

Westerse cultuur wordt overgenomen en laat zich beïnvloeden en verwelkomt modernisering. Het is goed je te realiseren dat aansluiten bij westerse cultuur niet betekend blind overnemen. Het zijn vaak mensen met een kritische geest. Dat lijdt tot een literaire beweging; Nahda—Arabische renaissance oa Taha Husayn. Communistische bewegingen, intellectuelen lieten zich hierdoor inspireren, verzet tegen uitbuiting van arbeiders. Diverse nationalistische bewegingen, wij associëren nationalisme vooral met een zekere bekrompenheid maar in de 19e eeuw hebben vele het nationalisme gezien als een goede poging om allerlei tegenstellingen te overbruggen. Om in een groot gebied te zeggen ook al hebben we religieuze verscheidenheid maar laten we proberen dat soort tegenstellingen te overbruggen want we zijn toch een natie. Een soort idealisme van eenheid op een groot gebied en gelijkheid van de burgers in dat gebied. Dat had ook zijn extreme vormen. Ataturk is iemand die in Turkije heeft gestreefd naar modernisering en westerse modellen gekoppeld aan Turkije. Hij heeft het onafhankelijk Turkije een seculiere wetgeving gegeven en hij heeft vrij letterlijk westerse voorbeelden nagevolgd.

Afwijzen westerse cultuur eigen traditie belangrijk

Ze wijzen dus islam af maar eigenlijk gebruiken ze wel moderne dingen als communicatietechnologie dus dat is wel raar.

Taliban in Afghanistan, khomeini in Iran bekendste:

 Wahhabisme en salafisme

Conservatieve beweging, wordt genoemd naar Mohammed ibn abd al Wahhab. Hij reageert niet eens zo sterk op westerse invloed, hij leefde erg afgelegen. Het is niet zo zeer een redactionele beweging, het is een puriteinse beweging een zuiveringen beweging, de islam zuiveren van bewegingen die men afwijst, dus bijvoorbeeld de verering van heiligen (heel populair) zij wijzen het af. Viering van de geboorte van de profeet wijzen zij af want dan wordt de profeet behandeld als jezus als een bijna boven menselijk figuur. Ze zijn heel erg sober op het moment dat moskeeën mooi worden gemaakt dan zeggen zij dat mag niet. Muziek en dans van de sufi’s, afgewezen. En van belang die visie op de islam niet alleen maar werd gepredikt door aanhangers maar ook met militair geweld opgelegd. Hij reisde rond met knokploegen en bepaalde plaatjes die we nu zien van neerhalen van heiligdommen dat deed hij al in de 18e eeuw. Dat is een tendens geworden die is doorgegaan en nadat ze zich uitbreiden buiten het Arabische schiereiland kwamen ze in aanraking met het westen en waren ze daar ook tegen en Saoedi-Arabië is hier de grootste exporteur van want door olie hebben ze geld om literatuur te verspreiden en internet te domineren.

Daartussen in een aantal stromingen die een beetje van beide vinden die zich vasthouden aan islamitische traditie maar ook wel voor vernieuwing zijn

Andere intellectuelen gaan op zoek naar manieren om moderne inzichten in de wetenschap te combineren met de islam. Sir Sayyid Ahmed Khan; iemand die in Cambridge heeft gestudeerd en heeft geprobeerd modellen van onderwijs toe te passen in India en eigenlijk zie je al in zijn naam iets weerspiegeld van een verzoening van 2 werelden – Sayyid (afstammeling schap van de familie van Mohammed, prestige in de islamitische wereld) maar ook sir—de Britten hebben hem in de adellijke status gegeven. De Britten gaven godsdienstvrijheid en hij was daarom pro brits en hij tolereerde de Britten en vond de cultuur interessant. Hij gaat tamelijk ver om religie en wetenschap te combineren; hij herinterpreteert dingen gewoon die niet werken met de combinatie. In de koran worden engelen gewoon genoemd, en hij had als rationalistisch denkend iemand dat dat soort onzichtbare wezens ook daadwerkelijk bestonden. Dus hij geeft er een soort metaforische uitleg aan, het zijn niet echt onzichtbare wezens maar het is een soort alter ego van de profeet ‘habitus van de profeet’. Ook de Djinns zouden uncivilized people zijn. Ook als het gaat om ethiek, en hoe de islamitische voorschriften moeten worden geïnterpreteerd. In de fiqh maakt hij een onderscheid tussen de heel concrete voorschriften en de daarachterliggende ethische beginselen, die beginselen hebben eeuwige waarde terwijl de voorschriften tijd gebonden zijn en in de context bekeken moeten worden. Zijn latere leerling heeft iets uitgewerkt over slavernij, in de koran wordt het niet verboden maar gereguleerd (hoe je een slaaf moet behandelen hoe je een slaaf moet kopen en verkopen, hooguit wordt de positie van slaven beschermd omdat wordt aangeraden hun slaven goed te behandelen.) zijn leerling zegt nu als ik naar de achterliggende principes kijk; goede behandelingen van slaven, aanbeveling slaven vrij te kopen of vrij te laten. In de 7de eeuw had je een samenleving waarin slavernij gewoon was en dat vervolgens het voorbeeld van de profeet daar kleine veranderingen in heeft aangebracht om op te komen voor die slaven, strijden voor betere rechten en inmiddels zijn we 1400 jaar verder hebben we een beweging gehad wat slavernij afkeurt of verbied en vanuit de islam kunnen we dat alleen toejuichen want dat wilde Mohammed ook doen.

Modernisme (Ahmed Khan) moderne dingen hebben prioriteit en islam wordt er bij aangepast en reformisme is het meer gelijkwaardig de islamitische bronnen staan voorop maar hij (Abduh) probeert ze wel met elkaar te verzoenen. Instrumenten gebruiken die voor rechtsscholen vrij gebruikelijk zijn – onderscheid maken praktijken van nu. Onderscheid maken tussen religie en cultuur (ook al is dat een beetje kunstmatig want deze zijn met elkaar vervlochten). Maar voor de reformisten wordt dat onderscheid gemaakt want zei zeggen datgene wat wij islam noemen dat heeft eeuwigheid waarde dat heeft god voorgeschreven en wat wij cultuur noemen in variabel en kunnen we dus ook achter ons laten. Als we iets tegen als dat cultuur is staan wij vrij om dat te veranderen. Salafi: teruggrijpen op de vroege voorouders (salaf)

Je ziet dus eigenlijk een diversiteit van reacties en dat sluit aan met theorie van een antropoloog over hoe religieuze tradities veranderen en niet veranderen. Er wordt enerzijds naar een verleden gewezen (profeet de openbaring) maar dat betekend niet automatisch dat alles van dat verleden onveranderd moet worden gehandhaafd. Er wordt over nagedacht wat kan worden bewaard en wat minder belangrijk is en dus achter gelaten kan worden. Wat is nu eigenlijk de kern van de traditie en wat bijzaak is want dat kan je achter je laten.

Bijvoorbeeld net: een heleboel bijzaken noem je cultuur en de kern noem je islam en daardoor kan je hervormingen doorvoeren

Het is makkelijk te beargumenteren dat een culturele praktijk moet veranderen omdat je zegt dat die niet in de koran staat en niet in de sunna maar het is een stap verder om te zeggen het hele normatieve systeem van de sharia moet worden heroverwogen. We moeten afwijken van de leer van de rechtsscholen. Een stap verder in de hervorming. Weer een stap verder, klopt alles wat in de sunna staat wel (meest hervormingsgezinde). De meest progressieve beginnen ook te tornen aan het gezag van de koran (fouten, context gebonden?).

Om te beginnen met de buitenste schil, er is een eeuwenlange tendens om Islah te benadrukken (hervorming) komt neer op terugkeer naar de oorspronkelijke islam. Modernisten proberen hun traditionele tijdgenoten te overtuigen dingen te veranderen door te zeggen dat ze geen onderdeel uitmaken van de ware islam. Op deze basis is het bijvoorbeeld mogelijk eerwraak te bestrijden en tegen te gaan. Het is mogelijk te betogen dat dit geen basis heeft in de islam en moet worden uitgebannen. Onderscheid maken tussen cultuur en islam door iets cultuur te noemen mag je het uitbannen. Positie van vrouwen; Qasim Amin boek; de bevrijding van de vrouw, een pleidooi voor de versterking van de positie van de vrouw. De vrouw onderwijs te geven. Hij vond het patriarchaat niet islamitisch maar cultuurgebonden. Hij deed dat om de positie van de vrouw (in het onderwijs) te verbeteren.

Vrouwenbesnijdenis; daar zie je ook een vergelijkbare discussie, is het islamitisch of niet?

In het geval van de Hadith kan je bepleiten dat dit niet betrouwbaar is en kan ter discussie gesteld worden.

Pleidooi van reformisten en modernisten om idjtihad te plegen. Idjtihad; je inspannen als theoloog en rechtsgeleerde om alle bronnen af te wegen en zo tot een conclusie te komen. De ruimte is steeds kleiner geworden om de idjtihad te doen want heel veel problemen zijn al opgelost en hebben conclusies getrokken dus dat is klaar. Je hoeft alleen nog te imiteren. De deur van de idjtihad is gesloten.

Modernisten pleiten dat de deur weer open moet. Niet de conclusies van 1000 jaar geleden overnemen maar de bronnen lezen want dan komen we misschien wel tot andere conclusies. Serieus nemen dat verschillende rechtsscholen verschillende conclusies hebben getrokken en je kan dus kiezen welke antwoorden het beste past bij de moderne tijd. Op het ene punt is de malakitische variant iets gunstiger voor vrouwen en op een andere punt de hanafieten. Selectief omgaan met de rechtsscholen. Een ander idee dat in de 20e eeuw vaak wordt gebruikt, Maqasid al Sharia = de doelen van de geschriften. Als je de doelen volgt dan kan het zijn dat je vandaag andere dingen moet doen om dat te bereiken. Voorbeeld: afschaffen doodstraf op afvalligheid pleidooi van bekende mensenrechtenactivist abdullahi an na’im. Er bestaat in de leer van de rechtsscholen dat afvalligheid van de islam de doodstraf verdient. Als je eenmaal moslim bent en je wil je bekeren is dat geen kwestie van eigen vrije keus maar zou de overheid het recht hebben om jou voor de rechtbank te roepen en als je geen berouw toont je de doodstraf te geven. Beperking van de individuele vrijheid. Ze zullen er ongetwijfeld motieven mee hebben gehad maar is wel in strijd met andere dingen in de koran; in religieuze zaken mag geen dwang voorkomen, in de godsdienst is er geen dwang. Als je dit serieus neemt is de doodstraf dus gewoon een fout/blunder geweest. De koran moet boven de rechtsscholen staan.

Volgende stap in het schema

Kijken naar het gezag van de sunna. We hebben gezien dat veel dingen in de islamitische leer worden onderbouwd vanuit de twee bronnen (koran algemeen sunna toelichting). In de visie van de meer progressieve denkers zoals Ahmed Khan is het zo dat de sunna een weerspiegeling biedt van de tijd van de profeet. Heel veel uitspraken en gewoontes (hij was een Arabier in de 7e eeuw en je ziet veel van de cultuur weerspiegeld). Niet alles van die cultuur (7e eeuw) heeft eeuwigheidswaarde, dus niet normatief voor ons. Bij andere denkers ligt dit niet zo duidelijk er wordt wel naar de sunna geluisterd maar wel flexibel mee omgegaan niet alles van de sunna is naar de moderne tijd te vertalen bijv. Abduh, is iemand die sirieus met de koran en de sunna omgaat maar sunna soms afwijst als magisch en bijgelovig wat is wetenschappelijk betrouwbaar en wat niet. Uitspraken die een voor modern wereldbeeld weerspiegelen vallen af (zon om de aarde draait en aan god toestemming vraagt om weer op te komen). Zo’ n manier van redeneren is niet heel progressief of uitzonderlijk, zelfs bij religieuze leiders die als conservatief gelden vind je hier voorbeelden van. Bijvoorbeeld Yusuf al Qaradawi, levert fatwa’s is conservatief etc. Maar zelfs zon denker betrapt hij op een manier van onderscheid maken tussen wat van de sunna wel of niet moet worden gehandhaafd in de moderne wereld. Op tv stelde een kijker een vraag; wat moet ik aan met uitspraken van de profeet over gezondheid en hygiëne, moet ik naar het advies van de huisarts luisteren of de profeet (waren is strijd) Yususf zei luister maar naar de huisarts want we weten vandaag de dag veel meer over gezondheid dan dat de profeet wist en hij was ook maar gewoon een mens. Het gezag van de sunna strekt zich niet uit tot medische en natuurwetenschappelijke kennis maar wel religieuze kennis.

Ten slotte zie je ook herinterpreteren van de koran

Slavernij is al genoemd.

Maar 1 standpunt van een sudanees mahmud muhammed taha, heeft onderscheid gemaakt binnen de koran wat in mekka en medina is geopenbaard. In mekka een religieuze boodschap dat is de kern van de islam in medina zie je een concrete uitleg die tijdgebonden is en niet een model is voor alle tijden en alle plaatsen. Zelfs in de koran kun je een onderscheid maken tussen universeel en tijdgebonden. Maar dit standpunt is wel heel apart en weinig moslims zullen zo willen relativeren over het gezag van de koran. Hij heeft de doodstraf gekregen.

Hc 10 Islam

Islamisme: politieke islam, door het achtervoegsel isme benader je dat het een ideologie is dus niet puur een religie maar streven om de samenleving te vormen naar het model van de religie. Een blauwdruk van de samenleving proberen door te voeren.

Fundamentalisme (Ook salafisme staat dichtbij): bepaalde interpretatie van de bronnen, terug naar de oorsprong en bronnen van religie. Die oorsprong wordt geïdealiseerd. Meest zuivere vorm van religie en die moeten we terug hebben. Ze verzetten zich tegen herinterpretatie door veranderende cultuur. Fundamentalisme wordt ook voor alle andere religies salafisme is echt islamitisch.

Politieke islam: moslims willen politiek bedrijven in termen van de islam maar je kunt ook een liberale politiek met als uitgangspunt van islam voeren. Dus dit scheiden van islamisme is duidelijker.

 Extremisme: ??

Islamisme

Geeft enige eenheid (soort van politiek en manier van denken). Maar ook veel diversiteit toch nog wel, regionale verschillen (geschiedenis weerspiegelt in elke beweging) en ook als je al een islamitische staat wilt hoe moet die er komen. Gelijkelijk, prediking mensen overtuigen van de voordelen, bijvoorbeeld als je democratische verkiezing hebt heb je maar 50% van de mensen nodig. Sommige bewegingen willen daar niet op laten wachten of wijzen sowieso het idee van een parlement af, en denken dat je dit alleen kan bewerkstelligen door de macht te grijpen (staatsgreep).

Hezbollah (sjiitisch) vs moslimbroeders (soenitisch)

Taliban

Al qa’ida

IS

Men verzet zich tegen het regiem van het land ze vinden deze onderdrukkend en corrupt en ze willen in plaats daarvan willen ze de sharia invoeren en de islamitische staat invoeren.

Moeten deze bewegingen worden verklaard door de religie of door de politiek historische ontwikkeling in bepaalde gebieden. Dat is een politieke en wetenschappelijke discussie.

Essentialisering

Er is een tendens die het islamisme als een logische consequentie beschouwd van de essentie van de islam. Hans Jansen was een prof in Utrecht en hij heeft boeken geschreven over de radicale islam maar hij is ook in politiek opzicht erg actief geworden. Hij was al erg septisch over de islam maar in politiek opzicht heeft hem dat steeds meer in de richting van de PVV gestuurd en hij zat in het EU-parlement voor de PVV en Hans Jansen was de wetenschappelijke in fluisteraar van Wilders.

De sharia regelt het vasten en het bidden maar ook maatschappelijke zaken, erfenis het huwelijk en ook strafrecht wordt in de sharia genoemd. Dit associeer je niet alleen met religie maar is typisch iets wat de staat uitvoert. De sharia ligt heel dicht bij de staat dus dit idee is niet eens zo heel gek. Jihad oorlog voeren wordt ook door sharia geregeld. Mohammed was ook een staatsman, als de stichter van je religie staatsman en politicus. De rechtsscholen kennen geen scheiding van kerk en staat. De islam geldt ook voor de vorst. Dit zijn argumenten dat het islamisme een logische consequentie is.

Sterke punt van deze benadering: Je kunt wel begrijpen waarom het islamisme sterk is en op support kan rekenen van grote delen van de samenleving. Als seculier tegen een islamitische prediker staat moet hij bijna zeggen dat hij tegen de islam is

Zwakte punt: het is plaatselijk waar en wanneer dit soort bewegingen opkomen en de veranderingen die je ziet zijn moeilijk te verklaren als het een logische consequentie van de islam is dan zou overal islamisme moeten zijn. Het reageert op historische omstandigheden.

Sociologisch

Islamisme analyseer je als een product van zijn eigen tijd, opgekomen in de 20e eeuw en te verklaren door de politieke en sociale omstandigheden toen. Wat wij vandaag onder staat verstaan is veel meer omvattend dan staat zoals in de sharia en de handboeken van de rechtsscholen. Staat is nu een enorm apparaat aan instellingen van de overheid die alle stukken in ons leven domineren (gezondheidzorg onderwijs). Als je kijkt staat in klassieke zin is het veel.. staat veiligheid op de weg staat stelt rechters aan maar verder stelt dat niet heel veel voor onderwijs niet in handen van de staat enz.

Als je kijkt wat de sharia te melden heeft over hoe de staat gerund moet worden staat dat qua omvang niet in verhouding met wetboeken, een aantal regeltjes over vorsten maar veel minder uitgewerkt. Op het moment dat mensen zeggen wij willen een staat die op de sharia is gebaseerd dan denk je ze willen terug naar de middeleeuwen en die wetboeken toepassen maar die zijn niet geschikt meer. De sharia moet opgerekt worden om het überhaupt te laten werken. Het moet dus wel een 20e eeuws ding zijn.

Daar komt bij dat als je naar de ideologie kijkt is het vaak reactief, westers expansie wordt afgewezen. Interessant; als je kijkt naar wie de belangrijkste ideologen zijn dan is opvallend dat die lui bijna allemaal voortkomen niet uit een klasse van religieuze geleerde maar het zijn meestal mensen die als ingenieur of dokter ofzo zijn opgeleid. En soms hebben ze Marx gelezen tijdens hun seculiere scholing en zin ze in aanraking gekomen met dingen uit het westen waar ze ontevreden over zijn en daar gaan ze tegen in met islam als een soort houvast maar vaak houden ze toch ook een aantal westerse ideeën bijv. Het idee van revolutie etc. 

Politieke islam is een soort derde wereld beweging te vergelijken met linkse bewegingen in Latijns Amerika (die zich verzetten tegen Amerika en kapitalisme en dat doen door marxistische ideeën) in de islamitische wereld zie je hetzelfde verzet maar dan onder een andere religieuze vlag en hij zegt dat het mislukt is.

Sterk punt: je ziet goed hoe ze opkomen

Zwak punt: men legt zo zeer de nadruk op de omstandigheden van de tijd dat men onderschat dat deze mensen zich op de islam beroepen en dat dit ze een soort dynamiek geeft en een aantrekking tot de bevolking en daardoor onderschat je de bewegingen misschien wel.

Sleutelfiguren

Hasan al-Bana en de moslimbroederschap (oprichter)

1928 Egypte is al min of meer onafhankelijk maar nog wel steeds onder voogddij van groot Brittannië en diverse partijen in Egypte kiezen positie tegenover Britten. Hasan wees de Britse invloed terug en wilde een islamitische staat. Zijn beweging heeft als motto: ‘’God is ons doel, de Koran onze grondwet, de profeet onze leider, jihad onze weg, de dood ter wille van God is onze wens.’’

In zijn tijd waren er ook seculiere bewegingen maar hij wilde een islamitische staat en zijn beweging ging als politieke partij worden.

Hij ging de jeugd mobiliseren. Het organiseren van jongeren rondom allerlei activiteiten, niet meteen heel religieus of politiek actief maar als je ze dan bij elkaar bent ze proberen te beïnvloeden. In Syrië en Jordanië ook moslimbroederschap (jongeren gingen naar buurlanden).

Het is niet heel revolutionair, hij wil geen staatsgreep, hij richt zich tot de koning in een brief want aangeeft dat hij zich aansluit bij de huidige orde maar hij doet wel een beroep de Egyptische grondwet volledig op de sharia te gaan baseren. Voor een deel gaat het over meer godsdienst voorlichting op scholen, het verbieden op alcohol, het gaat om veel harder bestrijden van prostitutie, kledingvoorschriften voor vrouwen (hoofddoek moeten dragen). Een poging de samenleving te islamiseren met gebruik van de machtsmiddelen van de moderne staat. In die zin kun je in die brief aan de koning hoe de islam als politiek programma gezien wordt. Deze beweging heeft zich uitgebreid door jeugd te organiseren en te prediken maar heeft ook een militante tak gekregen. Egypte wilde tegen Israël vechten en de moslimbroederschap ook. MB wordt verboden omdat ze te militant zijn Hassan wordt omgebracht (Egyptische geheime dienst??).

Sayyid Qutb

Belangrijke leider van de moslimbroederschap (militant) maar wel een leider die zijn invloed vanuit de gevangenis heeft uitgeoefend en uiteindelijk is hij ook omgebracht (ge-executeert). Hij is vooral bekend geworden door een manifest: Mijlpalen op de weg à inspiratie geworden voor allerlei radicale groepen. Kernbegrip Jahiliyya betekend onwetendheid maar in islamitische geschiedschrijving heeft het nog een betekenis namelijk: de geschiedenis van de wereld wordt onderverdeeld in een periode van onwetendheid voor de komst van de profeet en toen werd de onwetendheid weggenomen. Daardoor staat dit gelijk aan de voor islamitische of on islamitische periode van het schiereiland. Bijzonder in Qutb benadering is dat de hele wereld is teruggevallen in de Jahiliyya en dat is radicaal want hij zegt daarmee dat er geen islamitische wereld meer is. Wij zijn zo ver afgeweken van het islamitisch pad dat we ons niet meer een islamitisch land mogen noemen. Hij vindt dat Egypte niets islamitisch meer heeft. Deze harde veroordeling wordt een legitimering voor harde maatregelen. Het helpt ook niet meer om alleen te prediken en mensen te waarschuwen hun leven te beteren. De islamitische samenleving kan alleen terugkeren door revolutionaire actie. Hij pleit ervoor dat een revolutionaire voorhoede van de moslims de macht moet grijpen en toepassen wat god wil.  Dit is gekoppeld aan de gedachte dat jihad moet worden gebruikt om de islam uit te berieden en dat is een radicale ideologie.

Jihad in ‘mijlstenen op de weg’ letterlijk betekend jihad inspanning maar het wordt ook gebruikt voor heilige oorlog. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kleine jihad en grote. Kleine: militaire strijd tegen ongelovige. Grote: strijd in jezelf om een beter mens te worden. Veel geleerde zeggen het gaat dus eigenlijk over innerlijke strijd en de kleine is alleen gerechtvaardigd als ze worden aangevallen (dominant idee). Maar Qutb draait dit om hij wil islam die ook expansief is. Dat radicale gedachte goed is vanaf de jaren 50 uitgezonden over de wereld en zijn boek is vertaald en is invloedrijk geworden en hij is de grote inspirator van veel moslimradicalen. Takfiris: (zijn gedachte over on islamitische samenleving) voor ongelovig verklaren, hij deed dat voor de samenleving als een geheel en takfiris doen dat over concrete personen.  Mensen die eerst moslim waren en niet niet langer moslim zijn mogen omgebracht worden, het is geen onschuldig iets als mensen takfir uitspreken over een leider want dat is een voorbode voor een aanslag.

Al Mawdudi (India en Pakistan) oprichter Jamaat-i Islami 1941

Hij wilde Pakistan een islamitische staat laten worden en heeft theoretisch nagedacht hoe dat dan moest. Trouwblijvend aan de beginselen en wat god heeft voorgeschreven. Hoe ziet zon staat eruit? Geleid door 1 persoon de kalief, maar er is ook een vorm van inspraak, ook de profeet zelf had consulten. Interessant is dat die inspraak beperkt is tot moslims, ja er is een soort democratie maar niet moslims maken geen deel uit geen stemrecht niet verkiesbaar. Hij heeft zich sterk gemakt voor een islamitische economie (wat vandaag booming business is). Het punt is dan met name rente; er is een verbod op rente god heeft rente verboden (je zou rente ook kunnen vertalen als woeker= teveel rente rekenen). Rente is neutraal in het westen een opslag een aantal percentages als beloning voor degene die de lening geeft. Woeker is een moraal oordeel over uitbuiting van de arme (ineens 50%). Het is dus de vraag of in de koran het woord Riba moet worden beschouwd als rente of woeker. Maar in Mawdudi is rente helemaal verboden maar daardoor moet er een ander soort economie bedenken. Als je de sharia verbod op rente op de economie wil toepassen moet je nadenken wat dat concreet betekend. Heeft geleid tot nieuw soort van bankwezen dat totaal andere financiële constructie heeft bedacht waardoor je leningen kan hebben waarbij de bank wel winst maakt maar geen rent, de renteloze economie islamic banking. Maar 5% van het bankwezen in de islamitische wereld is zo. Dit is een tussen weg tussen kapitalisme (de rijken worden steeds rijker) en socialisme (privé bezit is diefstal alles is van de gemeenschap) islam als alternatief economisch systeem.

Invloed van ismaisme: fasering

Eerste helft 20e eeuw relatief marginale bewegingen (ook al heb je miljoenen aanhangers broederschap) ze hadden ook geen politieke macht. Maar in de jaren 70 80 zie je dat islammise invloedrijker wordt en de macht krijgt en de meest recente periode (9/11) het wordt veel meer een internationale strijd.

Marginalisering van islam in natiestaten: periode na de 1e wereldoorlog (voor de 1e wereld oorlog waren ze te zwak om wat in te brengen) de landen ontstaan zoals we die nu kennen. Er worden grenzen getrokken met een liniaal op de kaart Syria Irak, kunstmatige grenzen. Er ontstaat nieuwe natiestaten en je ziet een ontwikkeling richting onafhankelijkheid maar wat je ziet in die staten is dat de regiems die daar aan de macht komen zich wel hebben verzet tegen de kolonialisering maar zijn tegelijk ook wel door westerse ideeën beïnvloed (ingenieurs etc. komen aan de macht). Twee voorbeelden ata turk seculiere staat in Turkije. Het osmaanse rijk werd nog gerund door kalief en nadat Ata turk de seculiere republiek uitriep verviel ook de functie van de kalief (zelfs in indie waren bewegingen die hierop reageerde en bepleite voor herinrichting van het kalifaat). De positie van de islam blijft beperkt tot het familierecht (in turijke wordt alles seculier maar dat is wel het meest radicale) dat wordt als religieus gezien. Dus buiten het familierecht zie je overal seculiere staten opkomen. Saudi-Arabië is uitzondering wahabisme staatsreligie. Ata turk jaren 20 en 30, Nasser komt in Egypte aan de macht in de jaren 50, ook hij is een krachtig seculier leider met een nationalistische en socialistische ideologie, opkomen voor normale mensen. Dus seculiere elites maken de dienst uit.

Islamitisch geïnspireerde opposities worden gedoogd door de seculiere staat. Bijvoorbeeld moslimbroederschap en andere vergelijkbare bewegingen. Mystieke broederschappen worden ontbonden in Turkije en gingen ondergronds een oppositie voeren tegen het seculiere regiem.

Overgansjaar 1967 de seculiere leiders van de natiestaten hadden veel aanhang en succes maar dat prestige heet een deuk gekregen in de 6 daagse oorlog tegen Israël. Nasser was tegen Israël en daarmee wilde die zeggen dat hij de Israëliërs wel een lesje kon leren en dat bleek later bluf te zijn. Er brak oorlog uit en dat was een beschamend verlies voor de Arabische landen. Nasser heeft nog wel geregeerd maar is nooit meer zo populair geweest en werd beschouwd als falen van de leiders.

Gevolg na 67 krijgen oppositie krachten ineens wel een betere stem.

Islamisme komt nu echt op en dat heeft ook sociaaleconomische achtergronden;

Bevolkingsgroei op zich een succes, minder kindersterfte betere hygiëne maar dat betekent ook dus dat de bevolking groeit men gaat naar de steden en er komen verpauperde wijken. Ze doen van alles om arbeid en voedsel en voorzieningen te verbeten maar dat ging te langzaam. Interessant is de rol van de universiteit, Nasser beloofde hoger onderwijs voor ieder, kleine universiteiten werden massa bewegingen en daarnaast beloofde Nasser mensen met universitaire opleiding een baan en dat kon hij niet waarmaken. Dit leverde kritiek op ook door hoger opgeleiden. De universiteiten worden een bolwerk van protest en ze nemen de ideologie van de moslimbroeders over. Er waren ook linkse bewegingen (communistische) maar vooral de islamitische werden steeds sterker. Particulieren (religieuze) initiatieven kregen de kans om de staats taken over te nemen -- ziekenhuis. In de jaren 50 en 60 wordt oliegeld steeds belangrijker, het is er al een tijdje maar wordt steeds belangrijker. De vormen van de islam die daar worden gepropageerd kunnen nu door al dat geld beter worden verspreid naar andere landen. Op het moment dat Egypte de moslimbroeders gingen vervolgen dan vluchtte de broeders en gingen naar Saoedi-Arabië bijv. en daar konden ze weer hun verhaal verder vertellen.

Islamitische bewegingen grijpen dus nu ook de macht. Bijvoorbeeld in Iran. Er was een revolutie (van rechts en links) tegen de koning de shah, maar de religieuze grepen de macht en de linkse bewegingen werden meteen weggedaan. Theodemocratie; er was wel een gekozen leiderschap met premier etc. Maar het is ook theocratie want uiteindelijk wordt de koers niet door de bevolking en het parlement bepaald maar de religieuze persoon die trekt aan de touwtjes en beperkt de premier in doen.

Ook in Pakistan; via militaire die de macht grepen maar wel militaire die zich lieten inspireren door de islamitische staat en dat willen doorvoeren en een tegenstaatsgreep deed ze weer weg.

Niet overal hebben islamieten de macht gekregen maar in veel landen zie je een situatie dat de ismalisten wel een plaats kregen in het politieke spectrum. Voor een deel worden ze onderdrukt (de te radicale, dus de radicaalste in de gevangenis) maar de meer gematigde werden te vriend gehouden (we gaan wat meer godsdienstonderwijs aanbieden op lagere en middelbare scholen en je laat de geestelijke bepalen wat er in dat onderwijs moet worden gezegd). Shaykh al Azhar in Egypte een belangrijke religieuze autoriteit. Het Egyptische regime bestrijdt radicalen door deze Azhar naar voren te schuiven als gematigde persoon. Zijn fatwas wijzen geweld af en zijn gematigd à dit is repressie en co-optatie (het is populair niks aan te doen dus we moeten de gematigde naar voren schuiven en de radicale in de gevangenis).

Algerije 1992 Islamitische heilsfront een overweldigende verkiezingsoverwinning (eerste ronde mogen 20 partijen meedoen tweede ronde 2 over Islamitische heilsfront 70% van de stemmen en toen greep voor de tweede ronde de overheid militair in zodat zij niet aan de macht kwamen) toen kwam er een grote burgeroorlog. Het westen steunde de militaire want ze dachten dat als de islamitische aan de macht kwamen dat was het niet meer democratisch geweest. In de islamitische wereld is daar met veel cynisme op gereageerd.

Toen kwam 9/11 end at bepaalt het beeld nog steeds vandaag. Wat isis doet is dat nou islam of niet? Ze haken aan met een traditie van radicalisme en dat op zijn beurt weer teruggrijpt op islamitische beginselen. Het idee dat het niets met de islam te maken heeft is feitelijk onjuist. Maar de manier waarop isis opereert is heeft wel te maken met (reactie op het westen?)

Islamisme als derde wereldbeweging; verzet tegen het westen die de dienst uitmaakt. In de jaren 90 zijn de bewegingen teruggevallen in conservatieve bewegingen en hebben het revolutionaire achter zich gelaten. De islamitische staat is niet aan grenzen gebonden. Ze willen gewoon een islamitische staat al die grenzen zijn al westers daar moeten we vanaf. Olivier van Roy, dat heeft niet gewerkt de paar voorbeelden waar ze dan aan de macht kwamen die hebben niet gewerkt ze hebben niet de heilstaat opgebracht die ze wilde hebben. Het is een beetje teruggebracht tot het pleite voor iedereen hoofddoekjes. Het islamisme heeft dus gefaald. De motor waardoor het islamisme sterk is geworden is sociale onvrede (corruptie armoede onrecht) met daaraan gekoppeld de gedachte islam biedt daarvoor de oplossing, gebleken is dat de heilstaat er niet is gekomen in Iran en daardoor is dat hele project een faillure. Maar hij schreef dit boek in de jaren 90 dus dat is wel even de vraag of hij gelijk heeft (al qa’ida, IS is wat zei doen nou ook een heilstaat creëren lost het iets op of komen moslims ook tot de conclusie oké het blijkt niet te werken).

Hc 11 islam

Hij wilde met het kunstwerk zeggen dat de Nederlander twee grote angsten heeft, water en de islam. Dat thema is breder dan Nederland en er woedt in Europa een debat over de eigen identiteit ten opzichte van de islam.

Clash of civilizations: de identiteit van Europa is (joods-) christelijk, de hele geschiedenis is doordrenkt van het christendom. Naast het christendom ook de verlichting heel belangrijk (de ontkerkelijking), maar niemand zal het christelijke verleden ontkennen. En hoe kunnen moslims daar dan in passen, de islam staat voor niet alleen een religie van de privésfeer maar ook een religie met de potentie een hele beschaving te lijden. Er is een fundamentele onverenigbaarheid van Europa en de islam, dit standpunt wordt in de politiek door populistische partijen benadrukt. Dit is een model om naar de problematiek te kijken.

Een ander model gaat uit van multiculturalisme in Europa en de variatie van moslims. Het is niet en principieel probleem, er wordt wel erkend dat de instroom van mensen met een andere religie bepaalde vragen oproept en er moeten aanpassingen zijn aan beide kanten.

Spanje lang onder islamitisch bestuur. Zuidoost-Europa stond onder Osmaans bestuur en landen zoals Albanië hebben nog steeds forse islamitische groepen. Als je stopt met Europa als west Europa te zien dan zie je dat de islam altijd al deel van Europa heeft uitgemaakt.

Beeldvorming: in de Europese verbeelding wordt de islam als een vijandige ander beschouwd heeft ook te maken met de nabijheid ervan. Juist omdat het islamitische rijk zo dichtbij was maar ook theologisch nabij. Ook in de koloniale overheersing was het een rechtvaardiging van Europa om te zeggen dat de islamitische wereld achterliep en minder ontwikkeld. In de koloniale gebiedsdelen is men altijd pragmatisch geweest en lieten ze religieuze vrijheid toe en wilde ze het gebruiken om hun macht te versterken (als je positief was tegenover de overheerser was er niks mis met de islam).

Het is niet alleen van belang om te kijken naar beeldvorming over een vreemde religie maar ook beelden van migranten. In de periode na de 2e wereldoorlog was er postkoloniale en arbeidsmigratie. In Nederland geldt dit vooral voor Surinamers die na de onafhankelijkheid naar nl kwamen en ook in GB geldt dit. Doordat het na de onafhankelijkheid lastiger is te migreren komt daardoor juist de migratiegolf op gang.

De plaats die de islam gaat innemen in de Europese samenleving heeft ook te maken met wettelijke kaders (buiten beeldvorming etc om), hoe gaan landen om met andere religies. Er is iets van een consensus in Europa er zijn bepaalde beginselen van godsdienstvrijheid. Er zijn landen waarbij 1 kerkgenootschap een bepaalde status heeft bijv. The Church of England. De belangrijkste leider van deze kerk is niet alleen een religieus leider maar heeft ook een stem in de politiek. Ook in Scandinavië is dit het geval geweest, namelijk de lutherse kerk, dit wordt wel steeds verder afgekalfd.

Een tweede groep landen die godsdiensten erkent. Deze erkenning gebeurt met aparte wetten die specifiek voor 1 godsdienst is of door middel van een contract/convenant, tussen de staat en een specifiek kerkgenootschap. Dat is het geval in zuid Europa en België. Daarnaast zijn er landen die geen godsdiensten erkennen want er is scheiding van kerk en staat, er is dus geen formele procedure van erkenning.

In de praktijk:

Duitsland

Anders dan je in Nederland gewend bent is erin Duitsland iets van erkenning van religies, als je erkent bent heb je meer rechten. De belangrijkste vorm van erkenning is dat je van een publiekrechtelijk lichaam (stichting of vereniging) (wordt benoemd?), de katholieke en evangelische en joodse gemeenschappen zijn erkent en hebben een officiële status en als je die eenmaal hebt dan hangen daar ook bepaalde rechten aan die andere niet hebben. Recht op kerk belasting, het religieuze leven van kerken wordt daarmee geregeld. De kerkbelasting wordt niet door de kerk opgelegd maar door de staat, in nl betalen we ook belasting, je moet aangifte doen en dan moet je een bepaald percentage afdragen. In Duitsland ook maar wat erin Duitsland ook gebeurt is dat de belastingdienst een extra percentage erop rekent voor de kerken, dus de staat regelt de financiering voor de kerken. Dit gaat per godsdienst die je hebt. De enige manier om daar onderuit te komen is je uitschrijven van de kerk. Grote financiële zekerheid voor erkende religies en niet erkende religies zoals de islam hebben dat niet. Hieruit vloeit godsdienstles op school uit voort. Wat in het godsdienstonderwijs komt is voor katholieke anders dan protestantse. En dit wordt weer gefinancierd door de belastingbetaler. Dit heeft gevolgen voor nieuwkomers op de markt zoals de islam. Organisaties zijn al lang bezig deze status te krijgen maar er is een wettelijke bepaling die zegt dat een organisatie die dat aanvraagt een helderheid moet bieden over hun omvang (je moet aantonen dat moslims lid zijn van hun organisatie) en ze moeten aangeven hoe de leiding in elkaar zit (niet vanuit het buitenland geregeld) en ze moeten al 30 jaar actief zijn als vereniging. Op niveau van deelstaten is een nieuw soort erkenning voortgekomen, ze hebben dan niet het recht tot belasting maar wel recht op godsdienstonderwijs. De islam krijgt ook naast de moskeeën plaats in Duitsland als institutie. Om dat godsdienstonderwijs is een omvangrijke structuur ontstaan ook weer als pedagogisch academisch waar die leraren moeten worden gecreëerd. Want als je godsdienstonderwijs geeft moet je ook leraren hebben en zijn veel uren gewijd aan godsdienstles. Hier tegenover staat weer beeldvorming, politieke bewegingen die tegen de islam zijn CDU CSU Pegida en benadrukken de Leitkultur van joods-christelijke cultuur (andere godsdiensten mogen wel maar er is 1 echte goede cultuur). Verder zie je dat de islam steeds zichtbaarder wordt ook in Duitsland. Nieuwbouw moskeeën worden ook in stadsplanningen gestopt bijvoorbeeld.

Frankrijk

Laicité scheiding kerk en staat

Geen godsdienstonderwijs in Frankrijk. Dit heeft doorgewerkt op de kijk op migranten. Franse intellectuelen beschouwen meer individuelen dan groepen, groepen hebben geen erkende status. Alle individuen moeten gelijk zijn voor de wet. Wat men taboe vindt is dat tussen de individuen er instanties zijn die nog over de burgers regeert. Erkenning islamitisch familierecht is onbespreekbaar in Frankrijk. Mensen met een andere nationaliteit die in Frankrijk wonen dan is het denkbaar dat daar het Marokkaanse familie recht wordt erkend, maar los van de nationaliteitenkwestie kan dat niet. Geen erkenning islamitische feesten (kerst wel maar dat is historisch gegroeid en heeft niet per se een religieuze basis). Paradoxale situatie er is in Frankrijk wel: conseil francais du culte musulman. De religieuze dimensie van de islam wordt daar erkent, voor religieuze dingen vormen ze een gemeenschap het gaat dus echt alleen om religie niet sociaal of politiek. Raad is niet opgekomen door initiatief van moslims maar door de franse staat. Die wilde na politieke spanningen mensen hebben die namens de islamitische gemeenschap om tafel gingen zitten..? heel veel mensen zeiden dat ze namens de moslims spraken maar niemand kon bewijzen dat ze een grote achterban hadden en daardoor is er besloten door de staat dan zelf maar zo’n raad op te richten. Het is raar dat een staat die de scheiding van kerk en staat zo hoog in het vaandel schrijft het initiatief neemt om een religieuze raad in het leven te roepen. Als je wereldwijd gaat zoeken naar vergelijkbare voorbeelden zie je de voormalige soviet uni; atheïstische ideologie maar in deelstaten had je ook iets van staats organen voor de islamitische religie. Ook daar enigszins paradoxaal. Als politici vinden dat er behoefte is voor zo’n raad wordt dat gewoon gedaan. Dankzij het bestaan van de islamitische raad geven plaatselijke overheid steun aan islamitische organisaties en ook imams in het leger gevangenissen en ziekenhuizen, islamitische begraafplaatsen.

Nederland

De wetgeving van Nederland ligt tussen Frankrijk en Duitsland. Er zijn geen erkende religies, maar anderzijds hebben we wel een traditie van verzuiling waarin stammend uit de jaren 50 vooral krachtige bolwerken ontstaan gekoppeld aan religieuze gemeenschappen. We hebben te maken gekregen met een tegenbeweging ontzuiling, ze zijn steeds minder belangrijk geworden (in de politiek bijv. Was heel sterk opgebouwd langs de zuilen). Maar op bepaalde fronten zie je nog steeds dat het belangrijk is, onderwijs bijvoorbeeld. Basis en middelbaar onderwijs zijn gekoppeld aan bepaalde levensbeschouwelijke ideologieën (85% is een bijzondere school en niet openbaar). Dat zijn resten van de verzuiling en dat leidt tot de vraag, hoe wordt daar dan weer de islam in gepast. Minderhedenbeleid: niet alleen migratie gehad maar er is ook iets ontwikkeld als een beleid van de overheid die daar mee omging. Hoe houdt het minderhedenbeleid rekening met andere gemeenschappen (heeft over het algemeen weinig te doen gehad met religie) het begrip zelf organisatie was belangrijk in dit beleid; je moet niet alleen de individu hebben maar ook de gemeenschap als je wil dat iemand goed integreert. Dat is in de 70 en 80 jaren ontwikkeld en daar profiteerde moskeeën ook van. Na 1990 is de nadruk steeds meer gelegd op dat migranten zich moeten aanpassen aan de samenleving en worden deze organisaties en gemeenschappen eerder als een belemmering gezien voor integratie.

Religieus domein

Moskeeën in Nederland en kijkend ook naar Frankrijk, dan is het in Nederland vrij succesvol verlopen voor moslims, het aantal moskeeën is vrij groot (tegen 500 moskeeën) een heleboel daarvan zijn gestart met overheidssubsidies. Dat is een typisch voorbeeld dat je kunt zien dat de bestaande regelgeving ook gevolgen heeft voor nieuwkomers hier de moslims. Er was een wet die het mogelijk maakte voor de overheid om kerkgebouwen te financieren (gemaakt met name voor flevo polder daar werden nieuwe steden ontworpen en kerken wilde zich hier vestigen en die kregen financiële steun), wet premie kerkenbouw die hield op in 1973 en juist toen kwamen de eerste initiatieven op voor het bouwen van moskeeën, er is dus ook 1 moskee gefinancierd door deze wet. Deze wet hield op en toen is bedacht oké dat is sneu voor de moslims, dus kregen zijn tot 80 een nieuwe subsidie, de eerste 100 moskeeën zijn door overheidssteun gebouwd. Eerste moskee zijn vrij bescheiden gebouwen (fabrieken omgebouwd) en je ziet alleen dat het een moskee is door een bordje. Op een gegeven moment gingen deze opschuiven en kwamen er nieuwgebouwde moskeeën (150-200) en dat is veel vergeleken met Frankrijk (10). De discussie is de laatste 10 jaar aan het verschuiven door de PVV. Tot 10 jaar geleden was er een vast patroon, er was wel wat verzet maar 1 dat verzet werd eigenlijk niet verwoord in anti-islamitische termen (dat was not done) dat hoorde niet, als je tegen een moskee was dan zeiden ze we hebben niets tegen een moskee als zodanig maar wij vrezen overlast er zullen veel auto’s geparkeerd worden en drukte (bij disco ook commentaar). De reactie van de plaatselijke overheid was ook praktisch, ze gingen het praktische probleem oplossen, we maken een extra parkeerterrein. De verschuiving die je de laatste 10 jaar ziet is dat het niet langer een praktisch probleem is maar een principieel probleem à geen moskee want geen uitbereiding van de islam.  Het succes van bouwen van moskeeën wordt veel lastiger waarschijnlijk nu want er moet veel moed komen vanuit politici om dit te steunen etc.

Rotterdamse moskee, deze moskee staat in de Rotterdamse deelgemeente Delfshaven en die had tot een jaar of 5 geleden een soort boekje en op de kaft van dat boekje van de gemeente Delfshaven stonden twee postcards van de gemeente 1 was de jachthaven en de ander was de moskee.

Domein onderwijs en media

Eigen scholen, het punt is de vorm die de georganiseerde islam krijgt wordt medebepaald door de wettelijke structuren van het ontvangende land. In nl hebben we de structuur van de verzuiling in het onderwijs waardoor het mogelijk wordt scholen te creëren uit een geloofsovertuiging en daardoor is het ook mogelijk islamitische scholen te krijgen. Die zijn niet gekomen omdat politici dat wilde maar dat was in de wet geregeld.

Politiek domein

Economisch domein

Je ziet dat op het gebied van halal voedsel veel is gebeurd, de institutionalisering is hier ver voortgeschreden. Het aantal islamitische slagerijen is net zo groot als het aantal moskeeën. Er ontstond een markt een daarin zijn allerlei bedrijven gedoken, er is wel een discussie gekomen over halal geslacht vlees maar dat is grotendeels geregeld omdat dat voor de joodse gemeenschap al geregeld was. Het patroon wat je ziet: grondwet schrijft gelijke behandeling voor en omdat dat daar staat zijn allerlei rechten en plichten die andere godsdiensten hadden ook voor de islam gaan gelden. Maar op een ander punt van economisch domein is veel minder succes geboekt namelijk islamitische bankieren. Alternatief voor Europees bankieren zonder rente (want dat mag niet in de koran). Dit heeft te maken ook weer met beperkingen in de wetgeving.

Conclusie

Thema ruimte die Europa geeft aan de islam

 Debat over welke plaats de islam dan moet krijgen en hoe zich dat verhoudt tot de Europese identiteit (christelijk vs multiculti). In de praktijk zie je dat op een pragmatische manier wordt omgegaan met erkenning. Dat wordt ingepast in wat er al is voor katholieken en protestanten. Daar waar moslims hetzelfde willen doen dan andere kunnen ze zich meestal beroepen op het beginsel van gelijke behandeling. Maar op andere fronten waar er niet zo’n christelijk equivalent is is het veel lastiger (bankieren). Dit leidt tot de conclusie dat de islam wordt gekanaliseerd namelijk dat de islamitische leiders zich dienen te gedragen zoals andere godsdiensten dus uiteindelijk meer aanpassing aan de kant van de islam dan Europa.