Deze samenvatting is geschreven in collegejaar 2012-2013.

Tentamen Staats- en Bestuursrecht april 2012

Opgave 1 

In Constitutioneel recht schrijft Kortmann het volgende:

‘Men gaat er van uit dat de wetgeving of de belangrijkste wetgeving door de kiezers zelf of (mede) door een volksvertegenwoordiging tot stand worden gebracht.’

In de praktijk blijkt dat de wetgever in toenemende mate (1) regelgevende bevoegdheden delegeert aan het bestuur en (2) het bestuur discretionaire bevoegdheden toekent.

1. Met welke elementen van de rechtsstaat staat deze praktijk van de wetgever op gespannen voet? Noem er twee.

Het toekennen van discretionaire bevoegdheden aan het bestuur heeft ook invloed op de manier waarop de rechter de uitoefening van een discretionaire bevoegdheid door het bestuur toetst.

2. Hoe toetst de rechter de uitoefening door het bestuursorgaan van een discretionaire bevoegdheid? Motiveer uw antwoord in het licht van de scheiding der machten.

Opgave 2

Het is 2009 en de vier jaar oude Roy maakt een vreselijke tijd door. Zijn vader is bij een ernstig auto-ongeluk om het leven gekomen. Zijn moeder heeft het ongeluk overleefd maar ligt in coma. Roy verblijft intussen bij een gastgezin.

In 2009 heerst in Nederland de Mexicaanse griep. Inenting van kinderen onder de 12 jaar is dringend gewenst. Daarvoor is toestemming van de ouders vereist. Nu de ouders van Roy niet in staat zijn om die te geven, vraagt Bureau Jeugdzorg de rechter om vervangende toestemming.

De rechtbank stelt vast dat de Nederlandse wetgeving in zulke vervangende toestemming niet voorziet: artikel 1:264 van het Burgerlijk Wetboek (BW) maakt vervangende toestemming door de rechter mogelijk als de ouders weigeren toestemming te geven. In dit geval zijn de ouders van Roy niet in staat om die toestemming te geven.

Bureau Jeugdzorg meent echter dat de rechtbank ook in dit geval de vervangende toestemming kan geven. Bureau Jeugdzorg verwijst naar artikel 3 van het Kinderrechtenverdrag (IVRK). Artikel 3 IVRK luidt als volgt:

‘Bij alle maatregelen betreffende kinderen, […]  vormen de belangen van het kind de eerste overweging’

Het IVRK is door Nederland in 1995 geratificeerd, gepubliceerd in het Tractatenblad en in werking getreden.

a)         Aan de hand van welke criteria beoordeelt de rechter of artikel 3 IVRK een ‘een ieder verbindende’ verdragsbepaling in de zin van artikel 94 Grondwet is?
 

2. Stel dat artikel 3 IVRK een ieder verbindend is. Beschrijf waarom buiten toepassing laten van artikel 1:264 BW op grond van artikel 94 Gw geen oplossing biedt en geef aan op welke manier de rechtbank er wel voor kan zorgen dat, met behulp van artikel 3 IVRK, de vervangende toestemming wordt verleend. (2 punten)

Opgave 3

De Consumentenautoriteit is een ambtenaar van het ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (‘EL&I’) die op grond van de Wet handhaving consumentenbescherming toezichts- en handhavingsbevoegdheden geattribueerd heeft gekregen. De Consumentenautoriteit ressorteert onder de Minister van EL&I.

Een wetswijziging zal er op termijn in voorzien dat de Consumentenautoriteit een zogenoemd zelfstandig bestuursorgaan wordt waarop de Kaderwet zelfstandige bestuursorganen (Kaderwet zbo’s) van toepassing is. 

Welke gevolgen heeft deze wetswijziging voor de politieke verantwoordelijkheid van de Minister van EL&I voor het handelen en nalaten van de Consumentenautoriteit? Motiveer uw antwoord.

Opgave 4      

Eind 2011 bereikte de gemeente Amsterdam met de plaatselijke afdeling van de Hells Angels overeenstemming over het vertrek van de Hells Angels uit Amsterdam.

In januari 2012 kopen de Hells Angels een perceel in de directe omgeving van een kleine villawijk in de gemeente Haarlem. Eind februari 2012 tekenen het college van burgemeester en wethouders (college van B en W) van Haarlem en de Hells Angels een overeenkomst op grond waarvan de gemeente toezegt mee te zullen werken aan een wijziging van het bestemmingsplan.

a)         Hoe kwalificeert u deze overeenkomst tussen het college van B en W en de Amsterdamse afdeling van de Hells Angels? Motiveer uw antwoord.

In afwachting van de bestemmingsplanwijziging hebben de Hells Angels het perceel alvast in gebruik genomen. Bij brief van 13 februari 2012 bericht het college van
B en W de voorzitter van de Amsterdamse afdeling van de Hells Angels dat het  illegale gebruik van het perceel – in afwachting van de bestemmingsplanwijziging – zal worden gedoogd. Zoals u weet, is een gedoogbeslissing eigenlijk geen besluit in de zin van artikel 1:3 Awb.

b)         Waarom heeft de bestuursrechter in zijn jurisprudentie een gedoogbeslissing gelijk gesteld met een besluit in de zin van artikel 1:3 Awb?

De bewoners van de villawijk hebben zich begin februari 2012 verenigd in de Stichting ‘Houd onze buurt Hells Angels-vrij’. De Stichting behartigt de belangen van de villawijkbewoners. De Stichting wil bezwaar maken tegen de gedoogbeslissing.

c)         Is de Stichting belanghebbende in de zin van de Awb bij de gedoogbeslissing?

Ook de gemeenteraad meent dat de komst van de Hells Angels ongewenst is. In de eerstvolgende raadsvergadering stelt de gemeenteraad zich op het standpunt dat het college van B en W niet tot sluiting van de overeenkomst over had kunnen gaan zonder de gemeenteraad daarover van tevoren in te lichten. Het college van B en W geeft aan dat het niet van plan is om van de overeenkomst af te zien. De gemeenteraad laat het er niet bij zitten en neemt een motie van wantrouwen jegens het college van B en W aan.

4. Geldt de vertrouwensregel op gemeentelijk niveau?

In dezelfde vergadering verklaart de gemeenteraad zich akkoord met een wijziging van de Algemene plaatselijke verordening (Apv) op grond waarvan het verboden is voor ‘leden van de Hells Angels om zich binnen de gemeentegrenzen te bevinden’. De burgemeester vermoedt dat deze bepaling in strijd is met een aantal grondrechten zoals het discriminatieverbod en de bewegingsvrijheid. Hij wil dat deze bepaling wordt vernietigd.

e)         Welke weg raadt u de burgemeester aan: vernietiging door de bestuursrechter of spontane vernietiging door de regering (vroeger geheten: Kroon)? Bespreek in uw antwoord beide alternatieven.

Opgave 5

Op 23 maart 2011 heeft het College bescherming persoonsgegevens (Cbp) aan Google een last onder dwangsom opgelegd op grond van artikel 65 van de Wet bescherming persoonsgegevens (Wbp). Volgens het Cbp heeft Google met street view auto’s in strijd met artikel 7 Wbp op grote schaal persoonsgegevens verwerkt. Het bezwaarschrift van Google tegen het besluit van het Cbp wordt door het Cbp ongegrond verklaard. 

Welke rechtsbescherming staat er hierna nog open voor Google? Beschrijf de rechtsgang tot in hoogste instantie.

Opgave 6

Uit de Algemene wet bestuursrecht (Awb) volgt dat de appellant met zijn beroepschrift in beginsel de omvang van het geding bepaalt. Maar ook de bestuursrechter heeft op grond van de Algemene wet bestuursrecht (Awb) invloed op de omvang van het geding.

Op welke twee manieren heeft de bestuursrechter invloed? Motiveer uw antwoord.

Opgave 7

Simone de Jong verdient sinds jaar en dag haar geld op straat door het laten spelen van een draaiorgel. Het college van B en W van de gemeente Juinen trekt op een gegeven moment Simone’s draaiorgelvergunning in. Dit leidt tot een procedure bij de bestuursrechter waarbij de hoogste bestuursrechter het intrekkingsbesluit vernietigt wegens strijd met de wet. De draaiorgelvergunning wordt alsnog verleend. Simone de Jong wil haar schade (inkomensschade) verhalen die zij heeft geleden gedurende de tijd dat zij geen vergunning had.

Simone denkt dat zij haar schade kan verhalen op grond van het beginsel égalité devant les charges publiques door een vordering in te stellen bij de burgerlijke rechter.

Heeft Simone gelijk? Motiveer uw antwoord.

Antwoorden april 2012

Opgave 1

a) Deze verschijnselen staan op gespannen voet met:

• legaliteitsbeginsel
• machtenscheiding
• de eis van ‘democratische’ wetgeving
• de eis dat de norm niet afkomstig is van de administratie zelf

2. De rechter toetst de uitoefening van een discretionaire bevoegdheid [voor zover het op een belangenafweging neerkomt] marginaal en niet vol. De reden hiervoor in het licht van de scheiding der machten is dat de rechter niet op de stoel van het bestuur mag gaan zitten omdat de wetgever het bestuur met een discretionaire bevoegdheid uitdrukkelijk de ruimte of vrijheid heeft gegeven om eigen beleidskeuzen te maken. Zie ABRvS Praxis/Maxis.

[ook goed gerekend is de niet voorgeschreven uitspraak: HR Doetinchemse woonruimtevordering]

Opgave 2

1. Voor ‘een ieder verbindendheid’ in de zin van artikel 94 Grondwet is, op basis van artikel 93 Grondwet, in de eerste plaats vereist dat de verdragsbepaling correct is bekendgemaakt. Dat is het geval. Volgens het arrest Spoorwegstaking (HR 30 mei 1986) is het dan in de eerste plaats de vraag of het verdrag zelf directe werking expliciet uitsluit. Daarvan blijkt in deze casus niets. Dat betekent dat de inhoud van de bepaling beslissend is. Kan de bepaling als ‘objectief recht’ fungeren, of is uitvoeringswetgeving noodzakelijk? In de praktijk betekent dit dat de bepaling voldoende concreet moet zijn om door de rechter te worden toegepast.

2. De rechter kan:

• In concrete gevallen zal het buiten toepassing laten van een nationaal wettelijke bepalingen door de rechter geen oplossing bieden;
• dan kan de rechter door middel van verdragsconforme interpretatie een concrete oplossing bieden voor de rechtszoekende.

Opgave 3

Vóór de wetswijziging is de Consumentenautoriteit een gedeconcentreerde dienst van de minister van EL&I. De Consumentenautoriteit is dus ondergeschikt aan de minister OF de minister kan aanwijzingen geven. De minister is volledig politiek verantwoordelijk jegens het parlement want de minister is verantwoordelijk voor handelen en nalaten van zijn ambtenaren (zie ook: art. 42 jo 68 Gw).

Na de wetswijziging is sprake van een zelfstandig bestuursorgaan. Het woord ‘zelfstandig’ duidt juist op het niet bestaan van een hiërarchische verhouding (dus ook geen aanwijzingen) (vgl. art. 1 onder a, van de Kaderwet zbo’s). De minister van EL&I is dus niet meer politiek verantwoordelijk voor al het handelen en nalaten van de Consumentenautoriteit. Als de Kaderwet zbo van toepassing wordt verklaard op de Consumentenautoriteit is de minister wel politiek verantwoordelijk jegens het parlement voor het al dan niet gebruiken van zijn (toezichts)bevoegdheden uit hoofde van de Kaderwet.

Opgave 4

1. Het gaat hier om een bevoegdhedenovereenkomst. Zie Alkemade/Hornkamp of Etam/Zoetermeer. Dit is een publiekrechtelijke overeenkomst; tussen bestuursorgaan en particulier of ander bestuursorgaan waarin het bestuursorgaan zich verbindt om op een bepaalde wijze gebruik te maken van een haar toekomende publiekrechtelijke bevoegdheid.

2. De reden hiervoor is dat het wenselijk is om derden die het oneens zijn met de gedoogbeslissing rechtsbescherming te bieden bij de bestuursrechter. ABRvS Gedoogverklaring Mariekerke.

3. Ja, de stichting is belanghebbende ex artikel 1:2 lid 3 Awb: omdat de Stichting een bundeling van individuele belangen behartigt o.g.v. haar statuten. Wat feitelijke werkzaamheden betreft, is de jurisprudentie soepel: de bundeling is effectief i.v.m. rechtsbescherming; zie ABRvS Stichting Rondom de Binding.

4. Ja, de vertrouwensregel is ongeschreven. De vertrouwensregel is de reflex van de verantwoordingsplicht van B&W aan de raad o.g.v. artikel 168 Gemeentewet.

Ook goed te rekenen: een redenering in de trant van: ja, de raad benoemt de wethouders (artikel 35 lid 1 Gemeentewet) en kan de wethouders ontslaan zie artikel 49 Gemeentewet waarin staat dat de raad de wethouder die na een motie van wantrouwen niet opstapt, kan ontslaan;
 

e)

• De burgemeester kan geen vernietiging bekomen via de bestuursrechter o.g.v. artikel 8:2 Awb staat tegen avv’s geen beroep open bij de bestuursrechter;
• Vernietiging door de Kroon kan de burgemeester wel bewerkstelligen: o.g.v. artikel 273, eerste lid, Gemeentewet kan de burgemeester mededeling bij de desbetreffende minister doen van een besluit dat naar zijn oordeel voor vernietiging in aanmerking komt.
  • op grond van artikel 268, eerste lid Gemeentewet, kan de regering deze bepaling vernietigen vanwege strijd met het recht of
  • op grond van artikel 132, vierde lid, Grondwet is de regering bevoegd tot vernietiging vanwege strijd met het recht.

Opgave 5

Tegen de beslissing op bezwaar van het Cbp kan Google in beroep bij de rechtbank sector bestuursrecht op grond van artikel 8:1 Awb.

Tegen de uitspraak van de rechtbank kan Google in hoger beroep bij de Raad van State Afdeling bestuursrechtspraak op grond van artikel 47 Wet op de Raad van State.

Opgave 6

Op grond van artikel 8:69 Awb zal de rechter ambtshalve

1. moeten toetsen aan bepalingen van openbare orde en/of
2. de rechtsgronden kunnen aanvullen en/of
3. de feiten ambtshalve kunnen aanvullen.

Opgave 7

Simon kan zich niet op het égalitébeginsel beroepen want dat ziet alleen op schadevergoeding bij rechtmatig overheidsoptreden terwijl hier sprake is van een vernietigd en dus onrechtmatig besluit. Dan kan je een vordering instellen bij de civiele rechter op grond van art. 6:162 BW.

Ook goed voor 1 punt (als alternatief voor de weg naar de civiele rechter): Simon heeft ook de mogelijkheid om een zelfstandig schadebesluit aan te vragen en daartegen de bestuursrechtelijke rechtsmiddelen aan te wenden.