HC2: Regeling van de voortplanting

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college wordt de menstruele cyclus en storingen in de cyclus besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Menstruele cyclus

De voortplanting begint met een eicel en een zaadcel. Een vrouw heeft al voor de geboorte het maximaal aantal follikels (eicellen). Deze beginnen tijdens de puberteit te rijpen → elke maand is er slechts één eicel die kan worden bevrucht. Als de eicel niet wordt bevrucht, gaat de vrouw menstrueren. Ca. 400 primordiale follikels worden gerekruteerd voor 1 dominante follikel.

Er zijn verschillende organen betrokken bij de menstruele cyclus:

• Uterus (baarmoeder)
• Eierstokken (ovarium)
• Hypofyse (voorkwab/adenohypofyse)
• Hypothalamus

Ovulatie:

Een gemiddelde menstruele cyclus bestaat uit 28 dagen. Het start met de rijping van een follikel:

1. De hypothalamus produceert GnRH → de hypofyse wordt geactiveerd
2. De hypofyse produceert FSH en LH
3. FSH (follikel stimulerend hormoon) stimuleert de mitose van granulosacellen
   • Granulosacellen liggen in het ovarium (eierstok)
4. De granulosacellen gaan oestradiol produceren
   • Oestradiol heeft een negatieve feedback op de productie van FSH → er wordt maar één follikel gerijpt
     • Dit voorkomt dat meerlingen worden geboren → hebben een verhoogde kans op complicaties

Als er een follikel is gerijpt, start het ovulatieproces:

5. Als de drempelwaarde van oestradiol wordt bereikt ontstaat er positieve feedback naar de hypofyse → grote hoeveelheden LH worden aan de circulatie afgegeven → het ovulatieproces wordt in gang gezet
6. Granulosacellen gaan als ze met LH in aanraking zijn gekomen ook progesteron produceren → granulosacellen worden geluteïniseerd
7. De reductiedeling in de eicel gaat verder
   • De eicel zit in de wand van de follikel vat
8. De wolk granulosacellen (cumulus) rondom de eicel maakt zich los van de granulosacellen in de follikelwand
9. Prostaglandines en het complementsysteem van de follikel worden gestimuleerd → mede dankzij de toenemende druk van het follikelvocht ontstaat er een gat in de follikelwand
10. De eicel kan de follikel en het ovarium verlaten
11. In de tuba wordt de eicel door de fimbriae opgenomen
12. In de eileider kan de eicel een zaadcel vinden → bevruchting

Endometrium

Het endometrium (baarmoederslijmvlies) ondergaat verschillende fases:

1. Proliferatieve/folliculaire fase: oestradiol zorgt voor proliferatie van het basale endometrium
2. Secretoire fase: onder invloed van progesteron wordt het geschikter gemaakt voor innesteling → het verbindt meer
3. Luteale fase: de fase waarin er naar het ovarium wordt gekeken → er zit een corpus luteum in het ovarium

HC4: Sturing en temperatuur

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college wordt de regelkring van temperatuur besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Marges

De temperatuurregeling is zeer nauwkeurig en wordt op 37 °C (310 K) gehandhaafd, met een normale variatie van 1 graad → mensen zijn homeoterm, ze regelen zelf hun temperatuur:

• Het gebied boven de 42 °C en onder de 25 °C is levensgevaarlijk
• Bij 34 °C is er sprake van onderkoeling
• Bij 33 °C is er sprake van comateuze toestand

Hele kleine verschillen in temperatuur hebben dus al grote gevolgen. Om deze reden meten artsen vaak de lichaamstemperatuur van patiënten.

Temperatuurverschillen

De temperatuur in het lichaam is niet overal gelijk:

• Onder de oksel is de temperatuur het minst precies 34,7-37,3 °C
• Oraal is de temperatuur tussen de 35,5-37,5 °C
• Rectaal is de temperatuur het meest precies 36,8-38,0 °C
• In het oor is de temperatuur 35,8-38,0 °C
• De temperatuur van de voeten neemt de temperatuur van de omgeving aan. → bij lage omgevingstemperatuur is de gemeten temperatuur van de voeten veel lager
  • Dit kan dalen tot 25 °C
  • De grafiek van de omgevingstemperatuur (X-as) tegen de lichaamstemperatuur (Y-as) van de voeten is dezelfde als die van koudbloedige dieren

Aan het einde van de werkdag (rond 19:00u) wordt de hoogste temperatuur bereikt. De laagste temperatuur wordt net voor het ontwaken (rond 04:00u) bereikt. Dit wordt automatisch geregeld.

Bij vrouwen zijn er maandelijkse variaties voor de temperatuur: progesteron zorgt voor een kleine temperatuurverhoging (0,2-0,4 °C). Hierdoor kan de eisprong met een basale temperatuurcurve aangegeven worden. Dit is echter onbetrouwbaar.

Warmtebronnen

Er zijn twee belangrijke bronnen van warmte:

• Biochemische reacties
  • Bijv. het omzetten van suikers in ATP → 60% van de energie wordt omgezet in warmte, 40% in ATP
• Spieractiviteit
  • Bijv. lichaamsbeweging → verhoogt de warmteproductie

Warmteverlies

Het lichaam heeft een aantal mechanismen om warmte te verliezen:

• Straling (radiation): warmte stroomt van een warmere naar een koudere plaats
  • Dit wordt m.b.v. vasodilatatie en -constrictie geregeld
    • Vasodilatatie: meer warmteverlies
    • Vasoconstrictie: meer warmtebehoud
• Verdamping (evaporation): zweet verdampt sneller als de lichaamstemperatuur hoger wordt
  • Dit is moeilijker in een omgeving met een hogere luchtvochtigheid
• Uitademing: verantwoordelijk voor verlies van 20% van de warmte

Regelkringen

Het lichaam regelt de lichaamstemperatuur d.m.v. regelkringen:

1. Een regelkring begint met een gewenste waarde
2. Een regelaar vergelijkt de gemeten

HC6: Sturing en seksualiteit

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de verschillende factoren die de seksuale opwinding en het krijgen van orgasme beïnvloeden besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Factoren

De sturing van seksualiteit is bio-psychosociaal en dus niet puur fysiologisch. Het is een samenspel tussen:

• Biologische/lichamelijke factoren
  • Hormonen
    • Mannen: testosteron
    • Vrouwen: oestrogeen
  • Zenuwbanen
  • Ejaculatie
  • Lubricatie
• Psychologische factoren
  • Lust
  • Zin
  • Angst
  • Zelfbeeld
  • Cognities
• Sociale factoren
  • Cultuur
  • Religie
  • Relaties
  • Normen en waarden
  • Opvoeding

Deze factoren worden beschreven in de psychosomatische cirkel van Bancroft, waarin wordt aangegeven dat al deze factoren het krijgen van een orgasme beïnvloeden.

Hormonen

Seksualiteit is het gedrag dat gericht is op het (laten) ervaren van opwinding en intimiteitgevoelens. Dit wordt geregeld door hormonen.

Testosteron komt zowel bij mannen als vrouwen voor:

• Mannen: productie in de bijnieren en testis
• Vrouwen: productie in de bijnieren en ovaria

Tekort aan testosteron kan ontstaan door ovaria- of prostaatkanker. Ook kan het ontstaan bij mannen die steroïden gebruiken.

Motivatie

Seksuele motivatie wordt veroorzaakt door:

• Seksuele stimuli
  • Seksuele stimuli activeren emotie-motivatie gebieden
  • Testosteron en dopamine moduleren activiteit
• Sensitiviteit: wordt veroorzaakt door androgenen en dopamine
  • Sensitiviteit leidt tot actiegeneigdheid (fysiek en subjectief), wat leidt tot seksuele activiteit

Als iemand klaarkomt, wordt er meer testosteron en oxytocine geproduceerd. Medicatie zoals levadopa (wordt vaak voorgeschreven bij Parkinson) kan ervoor zorgen dat mannen minder seksueel geremd zijn.

Opwinding

Ontstaan van de prikkel:

Voor een seksuele respons zijn er een aantal dingen nodig:

• Adequate seksuele stimulus
• Omgevingsfactoren
• Fysiologische sensitiviteit
  • Testosteron
  • Dopamine
  • Hormonen
• Genitale reactie en subjectieve ervaring van opwinding

Een seksuele prikkel kan op 2 manieren verwerkt worden:

• Shortcut: van de thalamus naar de amygdala → het vochtig worden van vrouwen en de erectie van mannen
  • Komt vaker voor bij mannen
• Lange weg: van de thalamus naar de cortex naar de amygdala → geeft betekenis aan de situatie
  • Komt vaker voor bij vrouwen

Mannen zijn dus vooral gefocust op wat er in de genitalen gebeurt, vrouwen meer op de situatie.

Factoren:

Volgens het Dual control model zijn er meerdere stimulerende en remmende factoren voor opwinding:

• Stimulerende factoren/centrale excitatoire mechanismen

• Seksuele prikkels → moeten altijd aanwezig zijn
• Kwaliteit seks
• Positieve herinneringen
• Tijd en aandacht en intimiteit

• Remmende factoren/centrale inhibitoire mechanismen

HC8: Inleiding maag-darmkanaal

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • Dit college vormt een inleiding voor het onderwerp maag-darmkanaal
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Organen

Het maag-darmkanaal bevat meerdere organen, die allemaal een functie hebben binnen de spijsvertering:

• Mond
• Slokdarm
• Maag
• Dunne darm
• Blindedarm
• Dikke darm
• Endeldarm
• Anus
• Alvleesklier
• Galblaas
• Lever

Veel van deze organen kunnen d.m.v. endoscopie zichtbaar gemaakt worden. Zo kunnen de galwegen middels contrastvloeistof of endoscopie bekeken worden.

Dunne darm

De dunne darm is tussen de 3 en 8 meter lang en bestaat uit verschillende delen:

• Duodenum
• Jejunum
• Ileum

De functies van de dunne darm zijn:

• Voorstuwen van de voedselbrij
• Absorptie van water/voedsel

Het grootste deel van de enzymatische vertering vindt in de dunne darm plaats. Verschillende gebieden van de dunne darm nemen verschillende producten op. Bij gebrek aan bepaalde voedingsstoffen kan dus gemakkelijk afgeleid worden waar in de dunne darm het probleem zit. Het oppervlak van de dunne darm is dankzij villi erg groot → bevordert de uitwisselingsfunctie.

Verteren van vet:

Voedingsvetten zitten met name in de voeding als triglyceriden. De vertering van deze triglyceriden vindt op verschillende plaatsen plaats:

1.  Mond + maag: malen de triglyceriden
   • Het proximale deel van de maag duwt tegen het distale deel van de maag aan → de voedselbrij wordt verpulverd
2. Gal: emulgeert de triglyceriden → worden nog kleiner
3. Lipases: knippen de triglyceriden → vetzuren worden van het glycerol afgeknopt

Dit resulteert in 1 monoglyceride en 2 vetzuren. Deze worden opgenomen door het slijmvlies van de dunne darm:

• Korte/middellange ketens worden opgenomen middels passieve absorptie
• Lange ketens worden opgenomen middels micellen

Absorptie van water:

Voedsel, drinkel, speeksel, maag, alvleesklier en duodenum zorgen ervoor dat 8-10 L water de dunne darm instroomt:

• 6 L wordt geabsorbeerd door het jejunum
• 2,5 L wordt geabsorbeerd door het ileum

Uiteindelijk komt er dus 1,5 L water in het colon.

Absorptie van vitaminen:

Vitaminen worden in verschillende delen van de dunne darm geabsorbeerd:

• Vetoplosbare vitaminen: jejunum + ileum
  • Vitamine A
  • Vitamine D
  • Vitamine E
  • Vitamine K
• Vitamine B1: jejunum
• Vitamine B6: jejunum + ileum
• Biotin (vitamine B7): jejunum
• Vitamine B12: ileum

Problemen met absorptie:

Als er problemen met absorptie zijn, betekent het dat er problemen met het slijmvlies zijn:

• Te ziek slijmvlies → door uitwisseling wordt de oppervlakte minder groot (afwezigheid van villi) en doet het oppervlak dat beschikbaar is het minder goed

HC10: Microscopie van de buik

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college wordt de microscopische anatomie van de buik besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Opbouw van de darmwand

Een standaard darm (dus ook de trachea) bestaat uit 4 lagen:

• Mucosa: 3-lagige barrière voor absorptie en secretie
  • Epitheel (incl. basaalmembraan)
    • Secreert enzymen, mucosa en hormonen
    • Binnenste laag → grenst aan het lumen
  • Lamina propria: bindweefsel
    • Bestaat uit:
      • Extracellulaire matrix
        • Grondsubstantie met glycosaminoglycanen (hyaluronzuur & proteoglycanen)
        • Vezels (collageen en elastine)
        • Structurele glycoproteïnen
      • Fibroblasten (bindweefselcellen)
      • Adipocyten
      • Immuun-/afweersysteemcellen
        • Mestcellen
        • Macrofagen
        • Leukocyten
    • Meerdere functies:
      • Immunologische barrière: GALT (gut associated lymphatic tissue)
      • Epitheel ondersteunen
      • Transport van en naar het epitheel
  • Muscularis mucosae
    • Motoriek slijmvlies: zorgt ervoor dat als iets door de darm moet worden getransporteerd villi ingetrokken worden zodat dit makkelijker kan gebeuren
• Submucosa
  • Plexus van Meissner/sub-mucoseale plexus: coördinatie van afscheiding van maagsap en bloedstroom
    • Bevat sympathische en sympathische vezels
      • Sympathisch: vlakbij de grensstreng vooral uit het thoracale niveau
      • Parasympathisch: vlakbij de organen vooral uit het cervicale en sacrale deel
  • Ondersteuning van de mucosa
  • Lactealen: transporteren vetten van en naar de mucosa
    • Zijn aangesloten op het lymfesysteem → gaan niet langs de lever maar direct in het lymfe
• Muscularis externa
  • 2 (in de maag 3) lagen glad spierweefsel
    • Circulair: verkleinen, spiraal met kleine spoed met veel windingen
    • Longitudinaal: verkorten, spiraal met grote spoed met weinig windingen
  • Zorgt voor peristaltiek
  • Aangestuurd door de plexus van Auerbach/plexus myentericus
    • Tussen de circulaire en longitudinale laag in
    • Bevat sympathische en sympathische vezels
      • Sympathisch: vlakbij de grensstreng vooral uit het thoracale niveau
      • Parasympathisch: vlakbij de organen vooral uit het cervicale en sacrale deel
    • Vormt samen met de plexus van Meissner het enterische zenuwstelsel
• Serosa/adventitia: bindweefsellaag
  • Alle intraperitoneale organen hebben een seroza
    • Seroza is hetzelfde als adventitia, maar dan bedekt door buikvlies
  • Alle (secundair) retroperitoneale organen hebben een adventitia

Soorten epitheel

Er zijn verschillende soorten epitheel:

• Plaveiselepitheel
  • Eénlagig
  • Meerlagig
• Kubisch epitheel
  • Eénlagig
  • Meerlagig
• Cylindrisch epitheel
  • Eénlagig
  • Meerlagig
  • Overgangs

Epitheel kan verschillende structuren bevatten:

• Lateraal
  • Tight junctions: maken waterdicht
  • Zonula en macula adherens: desmosomen → geven stevigheid
  • Gap

HC12: Ontwikkeling en groei

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de werkingsmechanismen, factoren en stoornissen voor lengtegroei besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Totstandkoming van groei

Het menselijk leven begint met 1 bevruchte eicel, en eindigt met ca. 40 biljoen cellen in een volwassen mens. Groei is een complexe regulatie → overgroei/kanker moet voorkomen worden. Groei kan verdeeld worden in grofweg 3 categorieën:

• Groei van specifieke organen/weefsels
  • Zo groeit het lymfoïde systeem enorm veel in de kindertijd en krimpt het daarna
  • De hersenen groeien in de vroege kindertijd
  • Voortplantingsorganen groeien in de puberteit
• Gewichtstoename
  • Botmassa
  • Spiermassa
  • Vetmassa
• Lengtegroei
  • Tijdens het eerste levensjaar is de gemiddelde lengtegroei 50%
  • Vindt plaats in de pijpbeenderen

Lengtegroei:

Aan het einde van de lange pijpbeenderen liggen groeischijven. Hier liggen bij kinderen kraakbenen te wachten om bot te worden. Het bot wordt afgezet richting de pijpbeenderen. Bij volwassenen zijn de groeischijven gesloten → volwassenen zijn uitgegroeid.

Factoren:

Een aantal factoren moeten aanwezig zijn voor groei:

• Groeischijven met chondrocyten
• Voeding die goed opgenomen kan worden
  • Geen deprivatie
  • Geen ondervoeding
• Hormonen
  • GH (groeihormoon)
  • IGF-1
    • Pas na de geboorte echt belangrijk
  • IGF-2
    • Pas na de geboorte echt belangrijk
  • T4 (schildklierhormoon)
  • Testo
  • E2
• Extracellulaire vloeistof
  • Een lage pH (acidose) is slecht voor de groeischijf
• Celcommunicatie
  • De genen bepalen voor 80% hoe lang iemand wordt
  • Er zijn ca. 700 genetische loci geassocieerd met lengte

Voor de geboorte:

Een foetus groeit vooral in het 2e trimester erg veel. Het gewicht neemt iets later in de zwangerschap veel toe. Hoe goed een kind als foetus groeit is vooral afhankelijk van een aantal eigenschappen van de moeder:

• Voeding en gezondheid
• Insulinegehalte

Er zijn verschillende redenen voor een afwijkende intra-uteriene groei:

• Maternale ziekten
• Uteroplacentaire dysfunctie
• Foetaal genetisch/syndromaal
• Infecties
• Hormonale defecten

Als er sprake is van een kleinere foetus, is het kind bij de geboorte SGA (small for gestational age). Soms kan deze groeiachterstand buiten de buik weer ingehaald worden.

Na de geboorte:

Gedurende het leven verandert de stimulus voor groei:

• In het eerste levensjaar ligt de groei vooral aan de voeding
• In de kinderjaren wordt de lengtegroei bepaald door de hoeveelheid GH
• In de puberteit ontstaat de lengtegroei voornamelijk door testosteron en oestradiol
  • Testosteron en oestradiol zorgen ervoor dat aan het einde

HC14: Lever (galtransport)

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • Dit college beschrijft het galtransport in de lever en de functie en samenstelling van gal
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Functies van de lever

De lever heeft verschillende functies:

• Energiehuishouding (glucose- en vetmetabolisme)
  • Gal zorgt voor de digestie en absorptie van vet uit de darmen
• Filtreren van het portale bloed door Kupfercellen (fagocyten die vastzitten in de lever)
  • Het bloed wordt gefiltreerd van:
    • Bacteriën
    • Parasieten
    • Endotoxinen
    • Erythrocyten
      • Het filtreren van erythrocyten noemt men haemmetabolisme
• Inactiveren, ontgiften, metaboliseren, uitscheiden en opslaan van endogene en exogene stoffen
  • Endogene stoffen: o.a. bilirubine, steroïden en hormonen
  • Exogene stoffen: o.a. chemische stoffen en toxines
  • Omzetting van lipofiele stoffen naar wateroplosbare stoffen via oxidati en conjugatie d.m.v. galsecretie
  • Opname van vitaminen en mineralen

Opbouw van de lever

De opbouw van de lever heeft een aantal belangrijke eigenschappen:

• Klassieke leverlobulus: de lever is opgebouwd uit allerlei leverlobjes: zeshoekige structuren die draaien om een vena hepatica en aan de zijkanten een driehoek van de vena portae, arteria hepatica en galgangen
  • Hier kan ook via andere oogpunten naar gekeken worden:
    • Portale lubulus: met de driehoek in het midden en met de cenrtale levervenen op de hoek
    • Portale acinus: een ruitvorm met 2 portale driehoeken tegenover elkaar en 2 centrale levervenen tegenover elkaar
• De veneuze afvoer van de lever gaat via de venae hepaticae (niet via de vena portae)
• Sinusoïden (over de lobjes gerangschikt) zorgen voor d.m.v. gefenestreerd endotheel een oppervlakteverbreding van het leverlobje
• De lever bestaat uit 3 zones op basis van de zuurstofgradiënt:
  • Zone 1 (het dichtst bij de arteria hepatica)
    • Hier is de zuurstofspanning het hoogst
  • Zone 2
  • Zone 3 (het dichtst bij de vena hepatica)
    • Hier is de zuurstofspanning het laagst

Galblaas

Galsecretie:

De galblaas krijgt zijn gal uit de ductus choledochus uit de lever. De ductus choledochus komt bij de Ampulla van Vater in het duodenum uit → stoornissen of afwijkingen in het duodenum kunnen een belemmering geven aan de gal afvoer.

Galsecretie heeft 2 functies:

• Uitscheiding van galzouten voor vetdigestie en -absorptie in de darm
• Uitscheiding van afvalstoffen
  • Bilirubine
  • Cholesteorl
  • Geneesmiddelen

De galsecretie bestaat uit 3 fases:

1. Actieve secretie door hepatocyten (zone I) in de caniliculli in de galweg
   • Canaliculli zijn buisjes

HC16: Secretie, digestie en absorptie

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de secretie, digestie en absorptie van voeding in het maag-darmkanaal besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Inleiding

Een belangrijke taak van het maag-darmstelsel is het opnemen van water, energiedragers en bouwstoffen. Water wordt gelijk opgenomen, voedsel wordt eerst verteerd:

• Koolhydraten worden omgezet tot monosachariden (glucose, galactose en fructose)
• Eiwitten worden omgezet tot aminozuren of di- en tripeptiden
• Vetten worden omgezet tot vetzuren, monoglycericen en cholesterol
• Mineralen zoals natrium, kalium, calcium, magnesium en ijzer hebben speciale transporteiwitten nodig

Belangrijke stoffen

Om vertering mogelijk te maken worden een aantal stoffen gesecreerd:

• Speeksel
• Maagsap
• Gal
• Pancreassap
• Dunne darmsap

Deze stoffen zijn nodig voor:

• Emulgeren
• Oplossen
• Digestie
• Absorptie

Water

In de dunne darm vinden enorme "vloeistof shifts" plaats:

• 2-3 L komt via voeding in de dunne darm
• Er komt 8,5 L in het lumen van de dunne darm erbij
• In het colon komt 2 L terecht
• Er komt slechts 200-300 gram in de ontlasting terecht

De Mond

Het eerste vocht dat wordt toegevoegd aan de voedselbrij is speeksel. Dit is ongeveer 1,5 L per dag. Digestie begint dus in de mond, hier zitten 3 speekselklieren. Speeksel heeft bepaalde bestanddelen:

• Mucus
• Bicarbonaat
• Enzymen
  • Amylase
  • Lipase
  • Ribonuclease
• Proline-rijke eiwitten
• Antibacteriële producten

De functie van speeksel is:

• Vertering (m.b.v. amylases en lipases)
• Bescherming
• Bevochtiging → maakt spraak, smaak en slikken mogelijk

Als er geen of weinig speeksel wordt gemaakt (bijv. door medicatie) heeft dit gevolgen:

• Droge mond (xerotomie)
• Cariës, stomattitis
• Dysfagie
• Oesofagitis

De Maag

Stoffen:

Bij de 1,5 L speeksel voegt de maag nog 2 L vocht toe. Hier zitten een aantal stoffen in:

• HCl: uit een pariëtale cel
• Pepsinogeen, lipase: uit een hoofdcel
• Mucus: uit een mucuscel
• Intsrinsieke factoren: uit een pariëtale cel

De functie hiervan is:

• Digestie
• Bescherming (mucus en zuur)
• Accomodatie van voedsel
  • Mixen
  • Malen
  • Filtreren
• Vitamine B12 absorptie

Daarnaast vindt er vorming van een aantal hormonen plaats:

• Gastrine
• Somatostine
• Histamine (ECL-cel)

Gastrine en somatostine zijn darmhormonen die de maagsecretie regelen.

Opbouw:

De maag bestaat uit een dikke slijmvlieslaag met een aantal spierlagen er omheen. De indeling van de maag is gebaseerd op het soort cellen die er liggen en de stoffen die ze secreren:

• Corpus
  • Pariëtale cellen: zuur + IF
  • Hoofdcellen: pepsinogeen
  • ECL-cellen: histamine
• Antrum

HC18: Sturing van de maagprocessen

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de maagprocessen in een feedback-loop weergegeven en worden de beperkingen van zo'n feedbackloop besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Regelkring

Maagzuursecretie is eigenlijk een regelkring. Voor de vertering van voedsel moet de maag zuur zijn, maar als de maag te zuur is beschadigd dit de wand. De pH van de maag moet dus nauwkeurig geregeld worden.

Componenten:

De regelkring voor maagzuursecretie ziet er als volgt uit:

• Geregelde waarde: pH
• Proces: verlaging van de pH door de vorming van H⁺door K⁺/H⁺ATPase (een protonpomp) in het apicale membraan van de pariëtaalcel, dat wordt gesecreerd in het lumen
• Controller: extracellulaire aansturing van de pariëtaalcel
• Sensor: G-cel en D-cel

Feedbackloops:

In de maagzuurregeling vindt positieve en negatieve feedback plaats:

• Positieve feedback
  • Door voedsel wordt de pH in de maag een stuk hoger → de maag wordt basisch
  • De pariëtale cel gaat meer H⁺produceren → de pH daalt
  • De pH daalt zo erg dat het onder het evenwicht komt te liggen
• Negatieve feedback
  • Is nodig om de pH weer iets omhoog te krijgen.

Fases van maagzuursecretie

1. Cefale fase: zet het proces op gang
   1. De nervus vagus zorgt ervoor dat acetylcholine wordt vrijgegeven, dit heeft een aantal gevolgen:
      • De protonpomp in de pariëtaalcel wordt geactiveerd → gaat H⁺ produceren
      • De D-cel wordt geïnhibeerd
      • De ECL-cellen worden geactiveerd
      • De ENS (enterische zenuwstelsel) wordt geactiveerd
   2. ENS-cellen sturen G-cellen aan → gaan gastrine produceren
      • Gastrine stimuleert samen met acetycholine de aanmaak van histamine → stimuleert de protonpomp → meer H⁺ wordt geproduceerd
2. Gastrische fase
   1. Er komt voedsel binnen → de pH gaat omhoog
   2. Via een eiwitproces komen aminozuren vrij die de G-cel stimuleren
   3. Er wordt nog meer gastrine geproduceerd → wakkert ECL aan om nog meer histamine te produceren
   4. G-cellen en histamine zorgen voor meer activatie van de protonpomp in pariëtaalcellen → positieve feedback
   5. Als de pH heel veel is gedaald reageren de D-cellen → aanmaak van somatostatine
   6. Somatostatine remt de G-cel en ECL → minder aanmaak van gastrine en histamine
   7. De protonpomp wordt geremd → de pH stijgt → negatieve feedback
   • Om deze reden remt acetylcholine in de cephale fase de D-cel → de pH moet omlaag

Nuchtere toestand

Als er geen voedsel komt, zorgt de nervus vagus er wel voor dat er zuur geproduceerd wordt.

HC20: Cholesterol, the good and the bad

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college wordt besproken wat cholesterol is, wat de functies zijn en hoe het getransporteerd wordt
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Triglyceriden

Triglyceriden zijn afkomstig van voedsel → ze moeten vanuit de darm opgenomen worden en getransporteerd worden naar verschillende organen en weefsels in het lichaam:

• Triglyceride = een glycerolmolecuul met daaraan 3 vetzuurstaarten

Triglyceriden worden via het bloed getransporteerd naar:

• Hart
  • Gebruikt vet voor het maken van ATP om het hart te laten kloppen
  • De vetzuren worden via de adem uitgescheiden als CO2
• Spieren
  • Gebruikt vet voor het maken van ATP voor spiercontractie
  • De vetzuren worden via de adem uitgescheiden als CO2
• Wit vet
  • Het vet wordt opgeslagen voor schaarse tijden
  • Bevat weinig mitochondriën → er kunnen weinig vetzuren verbrand worden
• Bruin vet
  • Warmte wordt geproduceerd → vet wordt niet gebruikt voor ATP-productie maar maakt warmte
  • Vetzuren worden via bèta-oxidatie verbrand → er wordt een protongradiënt gecreëerd die wordt gebruikt voor het genereren van warmte

Lipoproteïnen zijn bolletjes die vetten (triglyceriden) door het lichaam transporteren.

Cholesterol

Cholesterol is niet echt een vet, maar meer een steroïd. Ook cholesterol wordt door lipoproteïnen getransporteerd door het bloed.

Cholesterol heeft meerdere functies:

• Cholesterol wordt niet gebruikt voor energie, maar als component van de celmembranen
  • Heeft een stabiliserende werking → verstevigt de wand van de cel door de celmembranen wat minder vloeibaar te maken
  • Wordt via het bloed getransporteerd naar de weefsels
• Cholesterol wordt gebruikt als precursor in de lever voor de productie van galzuren
  • Gal wordt uitgescheiden in de dunne darm
• Cholesterol is een precursor voor vitamine D en steroïdhormonen
  • Steroïdhormonen zijn androgenen (testosteron), oestrogenen (oestradiol) en bijnierhormonen (minerale corticoïden en gluco-corticoïden)
    • De testis, ovaria en bijnieren hebben dus cholesterol nodig

Lipoproteïnen

Triglyceriden en cholesterol zijn niet oplosbaar in water, maar bloed is voornamelijk een waterige oplossing. Dit wordt opgelost door lipoproteïnen: verbindingen van specifieke eiwitten en specifieke lipiden. In tegenstelling tot lipiden zijn lipoproteïnen wel oplosbaar in water.

Een lipoproteïne heeft een specifieke opbouw:

• Een kern van triglyceriden en cholesterolesters
• Een membraan van fosfolipiden en cholesterolmoleculen
• Om het membraan liggen apolipoproteïnen → bepalen de richting/opnameplaats van de lipoproteïne

Voorbeelden van lipoproteïnen zijn:

• LDL (low density lipoproteïn)
  • Het "slechte" cholesterol →

HC22: Metabool syndroom

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de consequenties van overgewicht besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Definitie

Voor de definitie obesitas wordt er vooral gekeken naar het BMI:

• Normaal: 20-25
• Overgewicht: 25-30
• Obesitas: 30-35
• Ernstige obesitas: 35-40
• Morbide obesitas: > 40

Obesitas is een wereldwijd probleem. In ontwikkelingslanden is het probleem het grootst, maar ook in Nederland moet er aandacht aan besteed worden. De prevalentie is in de afgelopen jaren sterk toegenomen:

• Meer dan 50% van de volwassen bevolking (boven de 18 jaar) heeft een BMI van hoger dan 25
• Mensen met een lager opleidingsniveau hebben een hoger risico op het ontwikkelen van obesitas

Gezondheidsrisico's

Obesitas vormt een probleem vanwege de vele gezondheidsrisico's die ermee geassocieerd zijn:

• Cardiovasculaire hartziekten (CVZ)
  • Coronaire hartziekten (CHZ)
  • Cerebrovasculair incident (CVA)
  • Trombose
• Maligniteiten (kanker)
  • Borst
  • Ovarium
  • Prostaat
• COPD/asthma
• Diabetes Mellitus type 2

Vetweefsel

Vetweefsel is te vinden op verschillende plaatsen in het lichaam. Abdominaal zijn er 3 verschillende soorten:

• Subcutaan vetweefsel
  • Onder de huid
  • Gluteofemoraal vetweefsel is altijd subcutaan
• Visceraal vetweefsel
  • In de buikholte
  • Het meest pathogeen en associeert sterk met de buikomvang
• Retroperitoneaal vetweefsel

Ontsteking van adipocyten:

Het risico op deze ziektes neemt exponentieel toe met het BMI. Als de buikomvang hierbij ook toeneemt, neemt het risico nog verder toe. Vet is eigenlijk een groot endocrien orgaan dat hormonen (adipokines) maakt:

1. Als vetcellen groter worden, gaan ze meer adipokines maken
   • Adipokines maken ons bijv. ongevoelig voor insuline
2. Het immuunsysteem gaat reageren → er ontstaat een ontstekingsreactie
   • Dit is een laag-gradig proces dat door blijft gaan zodra het vetweefsel daar zit
3. De ontsteking wordt systemisch → gaat door het hele lichaam zitten
4. Adipocyten produceren proinflammatoire cytokines, trombogene factoren en adipokines
5. Er vindt infiltratie van macrofagen in het vetweefsel plaats
   • Dit proces is niet alleen afhankelijk van de hoeveelheid vet, maar ook van de leeftijd, fitheid en genen
6. Er ontstaan complicaties:
   • Trombose
   • Osteoartritis
   • Atherosclerose
   • COPD
   • DNA schade maligniteit
   • Insuline-resistentie
7. Insuline-resistentie heeft ook weer gevolgen:
   • Diabetes Mellitus type 2 vanwege de glucose-intolerantie
   • Hypertensie door activatie van het sympathische zenuwstelsel en retentie van natrium
   • Dyslipidemie door een verhoogde productie van triglyceriden en een verlaagde productie van HDL cholesterol

Dit treedt vooral op in visceraal vet.

Buikomvang:

De buikomvang is een goede

HC24: Type I + II diabetes

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de verschillende vormen van diabetes besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Diagnose

De diagnose voor diabetes mellitus wordt gesteld aan de hand van de bloedglucose. Er is sprake van hyperglykemie:

• Random glucose in plasma: > 11,1 mmol/L
  • Hiervoor moeten er klachten zijn die passen bij diabetes
• Nuchtere glucose in plasma: > 7,0 mmol/L
• Plasma glucose 2 uur na 75 gram glucose oraal: > 11,1 mmol/L

Classificatie

Er zijn verschillende soorten diabetes mellitus:

• Diabetes mellitus type 1: 5%
• Diabetes mellitus type 2: 90%
• Restgroep: 5%
  • De precieze pathofysiologie is onbekend, maar waarschijnlijk ligt de mutatie in een gen
• Zwangerschapsdiabetes
  • Deze vorm van diabetes gaat voorbij als het kind wordt geboren
  • Risicofactor voor het krijgen van type II diabetes op latere leeftijd

Glucose opname

Diabetes heeft alles te maken met de opname van glucose:

1. Voeding wordt gesplitst in glucose, vetzuren en aminozuren → komen in de circulatie
2. Door de glucose en aminozuren gaat insuline omhoog
3. Doordat de insuline omhooggaat, worden verschillende processen op gang gezet:
   • Vetweefsel: stimulering glucose opname
     • Vet wordt gevormd
     • Afbraak van triglyceriden wordt geremd
   • Lever: remming van de glucoseproductie
     • Stimulatie van de lipogenese
     • Remming van de afgifte van VLDL partikels
     • Tijdelijke vetopslag
     • Remming van de ketonzuurproductie
   • Spier: stimulering van de glucose opname en eiwitsynthese

Diabetes Mellitus Type 1

Pathofysiologie:

Normaal wordt insuline geproduceerd in de eilandjes van Langerhans. Deze liggen door de hele pancreas heen, maar vooral in de staart. De eilandjes van Langerhans hebben twee verschillende soorten endocriene cellen:

• Alfacellen: glucagon
• Bètacellen: insuline
• Deltacellen

Bij diabetes mellitus type 1 ontstaat er een insuline deficiëntie: door een (onbekend) auto-immuun proces is er destructie van de bètacellen, waardoor er te weinig insuline wordt aangemaakt. Dit heeft gevolgen:

• Vetweefsel: glucose en vetzuren komen in het bloed
  • Minder glucoseopname
  • Lipogenese werkt niet
  • Lipolyse staat aan
• Lever: het glucose- en ketonzuurgehalte in het bloed stijgt
  • Meer glucoseaanmaak
  • Minder vet aanmaak
  • Ketonzuurproductie
• Spieren: de glucosewaarden in het bloed gaan nog verder omhoog
  • Minder glucose-opname
  • Meer eiwitverbranding
    • Hierdoor gaat spierweefsel verloren

Klinische presentatie:

Er zijn verschillende symptomen van diabetes mellitus type 1:

• Polyurie: veroorzaakt door hyperglykemie
  • Als de glucoseconcentratie boven de nierdrempel is, kunnen

HC26: Schildklierhormoon-ontregeling

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de regelkringen van schildklierhormonen besproken en wordt toegelicht wat hierbij fout kan gaan
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Schildklierziekten

De meesten schildklierziekten bestaan uit een anatomische afwijking: een vergrote schildklier:

• Diffuus (glad)
• Uninodulair (een knobbeltje)
• Multinodulaire vergroting (meerdere knobbeltjes)

Deze knobbels kunnen benigne of maligne zijn.

Een vergrote schildklier kan verschillende gevolgen hebben:

• Hyperthyreoïdie
• Euthyreoïdie
  • Als er te veel TH is, zal er dus een lage concentratie van TRH en TSH zijn
• Hypothyreoïdie

Schildklierziektes zijn niet erfelijk, maar slaan wel vaak 1 of 2 generaties binnen een familie over → multifactorieel.

Schildklierhormoon regeling

De schildklier wordt sterk beïnvloed door hormonen:

1. In de hypothalamus liggen thyroïd releasing hormoon (TRH) producerende neuronen
2. Via het poortadersysteem wordt TRH vervoerd naar de hypofysevoorkwab
3. Bij de hypofysevoorkwab bindt TRH aan de TRH-receptor → thyroïd stimulerend hormoon (TSH) wordt geproduceerd
   • De TRH-receptor is een G-eiwit gekoppelde receptor
4. TSH bindt aan een TSH-receptor in de schildklier → de thyroïd hormonen (TH) T3 en T4 worden geproduceerd
5. De TH koppelen negatief terug op de hypofyse en hypothalamus
   • Als er te veel TH is, zal er dus een lage concentratie van TRH en TSH zijn
   • TH is voor 99,7% gekoppeld aan eiwitten in het bloed (TBG, albumine), het is extreem actief
   • Het vrije TH is het deel dat effect heeft en voor de negatieve terugkoppeling op de hypothalamus en hypofyse zorgt

Schematisch is dit weer te geven als:

1. De hypothalamus is de referentiebron (S)
2. Het referentiesignaal (xi) TRH wordt afgegeven
3. TRH gaat langs een vergelijkend orgaan (Kf) en langs een besturend orgaan (Ka, de hypofyse)
4. TSH is het meldsignaal (Ya)
5. TSH gaat naar een corrigerend orgaan (Kc, de schildklier)
6. Het corrigerend orgaan produceert een corrigerend signaal (Yc, TH)

Er kan ook een exogeen stoorsignaal zijn: schildklierhormonen/-tabletten.

Schildklierhormoonsynthese

Er zijn dus 2 schildklierhormonen (TH):

• T4: heeft 4 jodium moleculen
• T3: heeft 3 jodium moleculen

80% van de productie door de schilklier is T4. Het meeste T3 wordt in perifere weefsels vanuit T4 gemaakt. T3 is actiever dan T4 en heeft effect op de lichaamscellen. Lichaamscellen hebben alleen receptoren voor T3.

Microscopisch worden de hormonen als volgt gemaakt:

1. Schildklierfollikelepitheelcellen liggen rondom een opslagruimte: het colloïd
2. Een follikelepitheelcel neemt via Na⁺/I symporters aan het basale membraan jodide op uit het bloed
3. Jodide wordt opgenomen en getransporteerd naar

HC28: Microscopie schildklier, bijnier, hypofyse

Algemene informatie

• Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?
  • In dit college worden de macro- en microscopie van de endocriene klieren (behalve de gonaden) besproken
• Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?
  • Alle onderwerpen in dit college worden ook behandeld in de literatuur
• Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?
  • Er zijn geen recente ontwikkelingen besproken
• Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?
  • Er zijn geen opmerkingen over het tentamen gemaakt
• Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?
  • Er zijn geen mogelijke vragen behandeld

Endocriene klieren

Endocriene klieren hebben bepaalde eigenschappen:

• Het zijn geen afvoerbuizen, maar geven producten (hormonen) af aan de bloedbaan
• Van epitheliale oorsprong → cellen zijn gerangschikt in nestjes, strengen en follikels
• Hebben een basaalmembraan en worden omringd door (gefenestreerde) capillairen

Voorbeelden van endocriene klieren zijn:

• Hypofyse
• Schildklier
• Bijschildklier
• Bijnier
• Gonaden

De ontwikkeling van endocriene en exocriene klieren is vergelijkbaar:

1. Oppervlakte epitheel (endoderm of ectoderm) groeit uit tot een buisje
2. Klieren verbinden met het oppervlak (exocrien) of verliezen hun verbinding (endocrien)
3. Endocriene klieren worden verbonden met een bloedvat en maken hormonen, exocriene klieren zijn verbonden met een afvoerbuis en maken andere stoffen

Hypofyse

Onderdelen:

De hypofyse is een aanhangsel van de hypothalamus en heet ook wel de glandula pituitaria. Hij is via hormonen en bloedvaten verbonden met de hypothalamus. De hypofyse heeft twee delen:

• Adenodeel
  • Ectodermaal weefsel uit het monddak/mondslijmvlies, dat uitgroeit tot een bochtje: het zakje van Rathke
  • De hypofysevoorkwab/anteriore hypofyse
• Neurodeel
  • Weefsel afkomstig uit de neurale buis (diencephalon)
    • Het diencephalon vormt samen met het telencephalon het cerebrum
  • De hypofyseachterkwab/posteriore hypofyse

Het adeno- en neurodeel groeien tegen elkaar aan, en komen bij elkaar als het schedelbot het adenohypofyse deel scheidt van het mondslijmvlies.

Naast de hypofyse ontstaan er ook andere delen uit het diencephalon:

• Epifyse
• Epithalamus
• Thalamus
• Hypothalamus

Functie:

De hypothalamus is de baas van het zenuwstelsel en van het endocrien systeem → stelt het regelniveau in. Vervolgens zorgt de hypofyse voor de "finetuning" van het endocrien systeem. Dit gebeurt vooral via feedbackregulatie.

Ligging:

De hypofyse zit in "sella tunica" (turkse zadel) en heeft een specifieke ligging:

• Achter het chiasma (de kruising van de oogzenuwen)
  • Als er een adenoom (tumor van het adeno-deel) ontstaat, groeit deze vaak om het chiasma heen → lastig te verwijderen
• Tussen de carotiden → via de sinus kan de hypofyse makkelijk bereikt worden

Macroscopie:

De hypofyse bestaat uit verschillende onderdelen:

• Adenohypofyse
  • Pars distalis: de grote kwab van de adenohypofyse
    • Ligt voor een spleetje die bij mensen is veranderd in blaasjes/follikels
  • Pars intermedia: klein deel aan de andere kant van de spleet
  • Pars tuberalis: deel dat om het hypofysesteeltje heen ligt

Sturing en Stofwisseling Proeftentamen 2

1. Een man met diabetes mellitus type 2 is resistent voor insuline. Wat zal na het eten van een koolhydraatrijke maaltijd bij deze patiënt gebeuren?

1. De plasmaglucoseconcentratie zal sterker stijgen dan bij iemand zonder diabetes
2. De plasmavetzuurconcentratie zal sterker dalen dan bij iemand zonder diabetes
3. Het hongergevoel zal eerder verdwijnen dan bij iemand zonder diabetes

2. Welke van de onderstaande beweringen is onjuist?

1. De glucagonproductie is afhankelijk van de hoeveelheid insuline
2. Glycogeen is de belangrijkste bron van reserve-energie in ons lichaam
3. De lipolyse is na een maaltijd onderdrukt
4. Plasmavetzuren stimuleren de secretie van insuline

3. Op welke 3 manieren kan endogene glucoseproductie plaatsvinden?

1. Alle onderstaande processen zijn juist
2. Proteolyse
3. Verhoogde plasma glucagonconcentratie
4. Lipolyse

4. Welk effect heeft insuline op het lichaam?

1. Remmen van de gluconeogenese
2. Stimulatie van de opname van glucose in de hersenen
3. Stimulatie van de verbranding van vetzuren in de lever

5. Een patiënte met Anorexia Nervosa is overleden aan hypoglykemie. De endogene glucoseproductie is te veel afgenomen. Hoe kan dit verklaard worden?

1. De alaninevoorraad is op
2. De glycerolvoorraad is op
3. De glycogeenvoorraad is op
4. De voorraden van alanine, glycerol en glycogeen zijn op

6. Welk lipoproteïnepartikel bevat vooral apoB48?

1. Chylomicron
2. "Intermediate density"-lipoproteïne
3. "Low density"-lipoproteïne
4. "Very low density"-lipoproteïne

7. Welke macronutriënten in de voeding bevatten de minste energie per gram?

1. Alcohol
2. Koolhydraten
3. Vetten

8. Hoe kan primaire hypothyreoïdie behandeld worden?

1. Het verwijderen van de hypofyse
2. Het toedienen van radioactief jodium
3. Het toedienen van TSH

9. De concentratie van schildklierhormoon wordt door receptoren in de hypofysecellen gemeten. Wat zijn de eerste gevolgen voor de concentraties in het bloed van TSH en schildklierhormoon (TH) bij een ziekte waarbij de gevoeligheid van de receptoren voor het schildklierhormoon is verhoogd?

1. afname [TSH] en afname [TH]
2. afname [TSH] en toename [TH]
3. toename [TSH] en toename [TH]
4. toename [TSH] en afname [TH]

10. De bloedvaten tussen de hypothalamus en hypofyse zijn defect. Wat is de meest opvallende bevinding?

1. Een daling van het adrenalinegehalte
2. Een stijging van het cortisolgehalte
3. Een stijging van het prolactinegehalte
4. Een stijging van de TSH-concentratie

11. Wat kan een symptoom zijn als er onvoldoende jodium in de voeding is?

1. Minder bloedstroom naar de schildklier
2. Lagere TSH-concentratie door de toegenomen productie van TH
3. Hogere TSH-concentratie door de toegenomen omzetting van T4 in T3
4. Vergrote schildklier

12. Wat is de meest gebruikelijke therapie voor primaire hypothyreoïdie?

1. Het toedienen van TSH
2. Het verrijken van de voeding met jodium
3. Het verwijderen van de schildklier
4. Het voorschrijven van schildklierhormoontabletten

13. Welke ziekte heeft vergelijkbare symptomen met de ziekte van Cushing?

1. Syndroom van Addison
2. Ziekte van Hashimoto
3. Metabool syndroom
4. Adrenogenitaal syndroom

14. Waar in het regelsysteem zit de stoornis bij WHO2 (anovulatie)?

1. Hypothalamus
2. Hypofyse-ovarium as
3. Ovarium
4. Uterus

15. Op welke hormonen heeft LH een positieve feedback?

1. Oestradiol, progesteron
2. Oestradiol, testosteron
3. Progesteron, testosteron
4. Testoseron, inhibine

16. Welke cellen produceren testosteron?

1. Granulosacel