De doelen van diagnostiek zijn beschrijven, verklaren, indiceren, voorspellen en evalueren.

Bad practice ontstaat onder andere wanneer informatie onsystematisch is verkregen, conclusies onvoldoende zijn onderbouwd en je niet meet wat je wilde meten.

Cognitive biases zijn valkuilen, want:

• Evolutie selecteert snelle beslissysteem
• Mentale shortcuts bij probleemoplossen
• Niet perfect, maar wel snel
• Overgevoelig voor gevaar ‘better safe than sorry’
• Ongevoelig voor kansen
• Vaak effectief, maar problematisch als iets heel zorgvuldigs dient te gebeuren

Halo/horn effect: als je een goede/slechte indruk van iemand hebt ben je geneigd om te denken dat die persoon in andere specifieke taken ook goed/slecht is.

Representativiteitsbias: je linkt een vooroordeel aan iets wat je ziet.

Confirmation bias: als we van tevoren iets denken over iemand gaan we opzoek naar informatie die deze gedachtes bevestigd.

Gedragsconfirmatie: met ons gedrag duw je de persoon in de hoek waar je hem wil hebben (bijv ‘ah, dat moet wel heel vervelend zijn’ als iemand verteld over een scheiding.

Causale actor-observator attributie: als iets niet goed verloopt, schrijf je het bij jezelf toe aan anderen, maar bij anderen schrijf je het toe aan interne factoren.

Availability bias: als je heel vaak dezelfde soort stoornis/ongeluk tegenkomt, heb je de neiging om te denken dat het veel vaker voorkomt dan objectief gezien het geval is.

Base-rate fallacy: we zijn niet goed instaat de basiskansen van iets in te schatten.

Anchoring (verankering): omdat je gewend bent aan een bepaald niveau ligt het (door jou ingeschatte) basislevel te hoog, waardoor je niet meer goed instaat bent om variatie te zien in andere situaties (bijvoorbeeld: als leraar ben je gewend aan een drukke klas, wat dan voor jou de norm wordt. Bij een nieuwe klas schat je het druktelevel dan te hoog in).

Met tests, testtheorie en het hypothesetoetsend model kan je psychologische diagnostiek goed verrichten.

10 assumpties volgens Reynolds & Livingston:

• Psychologische constructen bestaan
• Dat deze constructen gemeten kunnen worden
• Dat die meting nooit perfect is
• Dat er verschillende manieren zijn om een construct te meten
• Alle manieren van meten hebben zowel sterktes als beperkingen
• Meerdere informatiebronnen gebruiken is belangrijk
• Prestatie kan gegeneraliseerd worden naar gedrag buiten de test
• Assessment kan informatie geven die helpt om een psycholoog een betere keuze te laten maken
• Assessment kan afgenomen worden op een eerlijke manier
• Testen en het uitvoeren van diagnostiek kan ook echt een bijdrage leveren aan de samenleving

Soorten tests:

Maximum performance tests: laten zien dat je iets kunt (voorbeeld: tentamen)

• Achievement tests – wat heb je geleerd?
• Aptitude test – wat kun je?
• Speed – zo snel mogelijk
• Power – zo goed mogelijk

Typical response test: typisch antwoord van een persoon waardoor je iets kan zeggen over zijn/haar functioneren (voorbeeld: depressievragenlijst)

Projectieve tests: testen hoe iemand vanuit zijn

Puntschatting: een testscore van meetinstrument. Deze score is niet perfect, je kan beter intervalschatting gebruiken om de onnauwkeurigheid in de schatting mee te nemen.

Om een intervalschatting te krijgen heb je een schatting van de betrouwbaarheid nodig.

Theoretisch construct: abstract kenmerk, eigenschap, variabele, concept, begrip, trait or state

Klassieke meetmodel: een testscore X wordt bepaald door de ware score T en door de toevallige meetfout E --> X = T + E

Een testscore (X) komt tot stand door systematische invloeden (het theoretisch construct dat de test wil meten + systematische meetfout (bijvoorbeeld sociale wenselijkheid) en door toevallige invloeden. Dus twee soorten meetfouten: systematische meetfout en toevallige meetfout.

Een score is betrouwbaar bij afwezigheid van toevallige meetfout.          Een score is valide bij afwezigheid van toevallige meetfout én systematische meetfout.

Als iemand oneindig vaak dezelfde test uitvoert ontstaat er uiteindelijk een normaalverdeling met een gemiddelde (is gelijk aan de ware score T) en een standaardafwijking σ (is gelijk aan de standaardmeetfout σ_E).

De standaardmeetfout σ_E is de spreiding van de toevallige meetfout en geeft een indicatie van de nauwkeurigheid van de meting. Is identiek voor alle individuen bij hetzelfde meetinstrument. Hiermee kan je het betrouwbaarheidsinterval berekenen.

Eigenschappen van meetfout E:

• Bij replicaties geldt E=0.
• In populaties correleert de meetfout niet met de ware score: de meetfout komt alleen door toevallige invloeden tot stand.
• De meetfout van verschillende tests correleert niet.

Testvariantie (S²_X) = ware scorevariantie (S²_T) + errorvariantie (S²_E) + 2x de covariantie (2S_TE)

Betrouwbaarheid (r_xx’) = S²_T / (S²_T + S²_E )

Bronnen van toevallige meetfouten kan de inhoud zijn (verschil items op steekproef en domein van items; content sampling error) en de tijd (tijdstip heeft invloed op resultaat; time sampling error).

De betrouwbaarheid kan geschat worden door middel van:

1. Test-hertest: correlatie tussen testafname X1 en X2. Nadelen: leereffect (carryover effects), kort tijd tussen afnames (herinnering, ervaring), lange tijd tussen afnames (wijziging ware scores).
2. Paralleltest betrouwbaarheid: correlatie tussen parallele tests X en X’ (X’ is vergelijkbaar met, maar verschillend van X). Nadelen: parallelle test zijn moeilijk te realiseren.
3. Split-half methode: gecorrigeerde correlatie tussen testhelften. Nadelen: test moeilijk in twee delen te splitsen, een andere tweedeling levert een andere schatting. Oplossing: met computer gemiddelde van alle splitsingen nemen

Bij testverlenging of testverkorting kan met parallelle items een schatting van de betrouwbaarheid gegeven worden volgens de Spearman-Brown formule. De verlengingsfactor bereken je met nieuwe aantal items/ oude aantal.

4. Kuder-richardson formule 20: met de kuder-richardson formule 20 kan je voor dichotome items (1=goed, 0=fout) en voor homogene set van items (eendimensionaal) een betrouwbaarheidsschatting maken. Je hoeft niet met deze formule te rekenen, alleen weten welke dingen nodig zijn om de betrouwbaarheid te bepalen: dit zijn het aantal items (k), de proportie goede antwoorden (p), proportie fouten antwoorden (q) en de variantie van

De doelen van een factoranalyse zijn:

• Het beoordelen van de dimensionaliteit (begripsvaliditeit). Hierbij kijk je of je het aantal dimensies vindt dat je vooraf op basis van theorie verwacht. Dit doe je door middel van een confirmerende factoranalyse.
• Het reduceren van data. Hierbij kijk je of je een groot aantal variabelen kan samenvatten in een klein aantal nieuwe variabelen/factoren. Dit doe je door middel van een explorerende factoranalyse.

Sterkte van een invloed wordt aangegeven met de factorlading (a).

Het factormodel bestaat uit twee componenten: hoofdcomponentenanalyse (principal components analyses; PCA) en factoranalyse (principal axis factoring; PAF). Bij de PAF houd je rekening met de U (error; overige invloeden). Bij PCA zijn enkel de factoren bepalend voor de score.

Stap 1 van facoranalyse: kiezen PCA of PAF

X = individuele score op variabele (van steekproef uit mensen waar de test voor ontwikkeld is)

Zx = X getransformeerd naar z-score

Factorscore (F): alle factoren gewogen bij elkaar opgeteld. Dit bereken je door elke gestandaardiseerde score (Z) te vermenigvuldigen met de bijpassende factorlading (a) en vervolgens bij elkaar op te tellen.

Voor een verdeling van factorscores geldt: gemiddelde M=0, standaardafwijking SD=1.

Stap 2 van factoranalyse: het bepalen van het aantal factoren. Dit kan door middel van het eigenwaardecriterium of het knikcriterium.

Maximaal aantal factoren is gelijk aan het totaal aantal variabelen (k) van de analyse. Maar het doel van de analyse is met zo weinig mogelijk factoren zo veel mogelijk variantie in variabelen verklaren (datareductie). Factor 1 verklaart een zo groot mogelijk deel van de testvariantie. De overige factoren verklaren een zo groot mogelijk deel van de restvariantie.

De totale variantie is gelijk aan het aantal variabelen (k). Dat betekent dat per variabele de variantie maximaal 1 is.

Eigenwaarde (λ): de verklaarde variantie in een variabele door een factor. Is te berekenen door de som van alle gekwadrateerde factorladingen van die factor te nemen.

Eigenwaarde-criterium (Kaiser-Guttman criterium): kies voor het aantal factoren met eigenwaarde groter dan 1 (vuistregel). Deze factoren verklaren genoeg variantie.

Knikcriterium: kijk naar het scree-plot, kies het aantal factoren gelijk aan het aantal voor de knik in de grafiek

Stap 3 van factoranalyse: interpretatie van de factoren. Dit kan door de data te roteren, orthogonaal of oblique. Kijk vervolgens naar de ladingen van de variabelen op de factor. De variabelen met de hoogste lading is meest kenmerkend voor de factor. Gebruik de variabelen met een hoge lading (vaak |a| > .3) en gebruik de inhoud van de variabelen.

Resultaat orthogonale (rechte) rotatie: ongecorreleerde factoren, assen staan na rotatie loodrecht op elkaar. Interpretatie factorladingen na rechte rotatie: correlaties tussen factoren en variabelen in de analyse

Resultaat oblique (scheve) rotatie: na rotatie meer of minder gecorreleerde factoren, assen niet loodrecht op elkaar. Interpretatie factorladingen na scheve rotatie: partiële regressiegewichten in plaats van correlaties

Franz Joseph Gall is de grondlegger van de frenologie (iemands karakter en functies konden achterhaald worden door te kijken naar de vorm van het schedel, bijvoorbeeld de wiskunde knobbel). Paul Pierre Broca is de ontdekker van afasie.  Phineas Cage is een bekende case van extreme gedragsverandering door beschadiging in de frontaalkwab. H.M. is een bekende case van geheugenstoornis door verwijdering van de hippocampus. Clive Wearing liep als peuter hersenbeschadiging op en onthoud daardoor gebeurtenissen maar seconden-minuten.

Dubbele dissociatie: patiënt met laesie A doet het slecht op taak 1, maar niet op taak 2. Patiënt met laesie B doet het slecht op taak 2, maar niet op taak 1. Dit is bewijs voor functies van hersendelen.

Functielokalisatie: toeschrijven van een functie aan een specifieke locatie in het brein.

EEG: hersenactiviteit, bijvoorbeeld bij epileptische aanvallen

MRI-scans: bij verdenking hersentumor of infarct

Angiogram: röntgenfoto van bloedvaten in brein

Tegenwoordig meer aandacht voor netwerken van het brein (DTI: met MRI zenuwbanen in kaart brengen)

Bij neuropsychologie bestaat de diagnostiek uit het meten van cognitieve functies. Met neuropsychologisch onderzoek (NPO) kunnen cognitieve functies gemeten worden. Gestandaardiseerd testonderzoek waarmee zichtbaar (overt) gedrag wordt uitgelokt om uitspraken te kunnen doen over niet-zichtbare (coverte) processen in de hersenen.

Onderdelen diagnostisch proces:

1. Verwijzing door huisarts/specialist/werkgever
2. Vraagstelling & hypothesevorming
3. Anamnese & heteroanamnese: gesprek met patiënt en met partner/familielid/vriend
4. Testselectie & testafname
5. Observaties
6. Interpretatie
7. Schriftelijke & mondelinge rapportage

Diagnostische cyclus:

Klachtenanalyse         -->        (hetero)anamnese

Probleemanalyse        -->        testonderzoek

Verklaringsanalyse      -->        diagnosestelling

Indicatieanalyse         -->        advies

Onderkennende vraagstelling: is er sprake van een geheugenstoornis?

Verklarende vraagstelling: passen de cognitieve stoornissen bij de ziekte van alzheimer of stemmingsstoornis?

Indicerende vraagstelling: heeft deze patiënt een revalidatietraject nodig?

Hypothesetoetsend model: niet random testen, maar hypothesen opstellen voorafgaand aan én tijdens NPO. Je kan ook je hypothese aanpassen tijdens het toetsen. Je begint met een vraagstelling en vervolgens circuleren de hypothesevorming, hypothesetoetsing en interpretatie om elkaar heen.

De prestaties van de patiënt worden het liefst afgezet tegen het eigen premorbide niveau (= voor de ziekte). Maar meestal is er geen eerder onderzoek gedaan. Oplossing: vergelijken met vergelijkbare groep mensen op basis van leeftijd, geslacht, opleidingsniveau.

Als de score van een client buiten de 2 SD valt is dat zorgelijk. De normaalverdeling is erg belangrijk. Binnen (-)1 SD is gemiddeld. Tussen de (-)1 en (-)2 is beneden/boven gemiddeld. Op basis van de NPO worden conclusies getrokken over stoornissen (afwijkend) of tekorten (benedengemiddeld) in cognitieve functies. Vaak ook uitspraken over onderliggende verklaring. Soms komt de oorzaak vanuit neurologsiche aandoening (dementie, herseninfarct, hersentumor en soms vanuit psychiatrisch stoornis (psychose, depressie).

Mogelijke valkuilen tijdens onderzoek zijn: onvoldoende testcondities, test-hertest effect, onderpresteren en beperkingen patiënt.

Neuropsychologisch onderzoek vereist een

In de arbeids- en organisatiecontext gaat het vaak niet om klinische toepassing maar om een selectie van werknemers, onder andere voor een organisatie-diagnose.

Vroeger werd er niet of nauwelijks nagedacht hoe mensen het effectiefst konden werken

Frederick Winslow Taylor: optimale productiviteit als de person en arbeid bij elkaar passen (persoon-omgeving-fit). Ook zei hij dat moeilijkere taken opgedeeld moeten worden. Hier was veel kritiek op, onder andere door van Ginneken.

Volgens Gilbreth diende de taak aangepast te worden aan de werknemer of diende de werknemer aangepast te worden aan de taak (of de juiste persoon moest ervoor geselecteerd worden).

Psychotechniek: het begin van de arbeids- en organisatiepsychologie. Hiervan waren de kerndoelen de werknemer aanpassen of de juiste persoon voor de taak selecteren.

Tests die onder andere worden gebruikt zijn de vierplatentest (van lennep), de test voor weldoordacht handelen, de rijsimulator en de afstreeptest.

De kern is dus: gebruik psychologische inzichten om de fit tussen werknemer en diens omgeving te optimaliseren. Hiervoor zijn psychologische instrumenten essentieel.

Aan skill zit een leer/oefenproces.

Abilities kan je van nature al.

Taak analyse: het verzamelen van gegevens die betrekking hebben op observeerbaar gedrag op het werk, en op fysieke kenmerken van de werkomgeving. Uit de taak analyse krijg je een beeld van de KSA’s (knowledge, skills en abilities).

Data verzamelen kan via interviews met taakuitvoerders, vragenlijsten die door taakuitvoerders worden ingevuld, observatie van taakuitvoerders en beoordeling van experts.

Selectie: de juiste persoon voor een bepaalde functie selecteren, dat wil zeggen de persoon met de juiste KSA’s.

Instrumenten:

• Interviews (ongestructureerd of gestructureerd)
• Tests (IQ, persoonlijkheid, attitude)
• Gedragsmetingen, bijvoorbeeld met assessment center: simulatie van werksituatie. Experts beoordelen kandidaten op specifieke aspecten.

Work sample: een deel van de taak uitvoeren om te laten zien wat je kunt.  

Organisatiediagnose: psychologische inzichten gebruiken om de fit tussen taak en werknemer te optimaliseren. De ‘cultuur’ binnen een bedrijf is in kaart te brengen met tests (cultuur binnen bedrijf kan formeel of informeel).

Vier aspecten van organisaties volgens Quinn’s competing values model:

Mensgericht: leuke dingen voor de mens, overleg, inspraak

Innovatiegericht: innovatie en vernieuwing: ideeën, ontwikkeling

Beheersgericht: regels, procedures, hiërarchie, vergaderen

Resultaatgericht: eindproduct centraal, snelheid, kwantiteit, productiviteit

Dit model ziet er als volgt uit:

Als je deze aantekeningen handig vond, volg dan gelijk mijn WorldSupport account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken. Wordt erg gewaardeerd :)

De keuzes die je maakt in de forensische diagnostiek kunnen grote gevolgen hebben.

Forensische psychodiagnostiek: alle diagnostische beslissingen met een juridisch component (strafrecht, civielrecht, jeugdrecht).

Een expert kan beslissen onder onzekerheid door middel van helder onderbouwde keuzes, repliceerbaar onderzoek, begrijpelijke presentatie gegevens en onderbouwde conclusies.

De empirische cyclus is niet altijd geheel bruikbaar in alledaagse forensische praktijk.

In Nederland zijn er verschillende registraties die forensische psychodiagnostiek verrichten (bijvoorbeeld forensisch psycholoog / orthopedagoog; NRGD).

Doelen forensische psychodiagnostiek:

• Stellen van diagnose volgens DSM-5 die het probleemgedrag verklaart
• Factoren in kaart brengen
• Aanbevelingen voor behandeling
• In strafrechtelijke zaken: toerekeningsvatbaarheid en recidiverisico bepalen

TBS: behandeling van psychiatrische problematiek bij gevaar op herhaling voor zelf of anderen. Kan in termijnen van twee jaar onbeperkt verlengd worden.

Manieren om diagnostiek te verrichten:

• Screening: met korte vragenlijst kijken of er risico is op problemen. Nadelen: sociale wenselijkheid, eigenbelang cliënt, verstoord besef van zelf? Voordelen: gestandaardiseerd, alleen cliënt kent eigen gedachten, valide.
• Risicotaxatie: score op recidiverisico, hier hangt het strafadvies en behandelplan van af.
• Testdiagnostiek: bijvoorbeeld IQ-tests, gestandaardiseerde instrumenten met normgroepen. Je hoeft niet te wachten op spontaan gedrag, maar daardoor ook geen ecologische validiteit.
• Gestructureerde observaties: geeft veel informatie, goed te operationaliseren. Maar: arbeidsintensief, alleen voor zichtbaar gedrag.
• Interviews/anamneses (auto-anamnese, hetero-anamnese)
• Dossierinformatie
• Fysiologische metingen

Vroeger bestond er bij de risicotaxatie een lange traditie van ongestructureerd oordelen door deskundige. Er lag een nadruk op de categorische indeling.

De test-hertest van een klinisch oordeel is niet altijd goed: verschillende deskundigen geven verschillende diagnoses.

Valkuilen van de klinische blik zijn:

• Beoordelaars zijn het oneens
• Beoordelingen komen niet overeen met gestructureerde assessments
• Grote rol verwachtingen en vooroordelen beoordelaar
• Zelfoverschatting van kwaliteit oordeel

Dus: niet uitsluitend gebruik maken van een klinische blik: alleen voor hypothesevorming en niet voor hypothesetoetsing. Inmiddels zijn er vele risicotaxatie instrumenten.

Adrian Raine: 'Als iemand hersenbeschadiging heeft en geen controle meer over zijn/haar gedrag heeft, verdient die dan minder straf? Of een langere gesloten behandeling wegens blijvend gevaar?'

Om goede en volledige forensische diagnostiek te verrichten gebruik je nooit één informatiebron, gebruik je informatie van de slachtoffers, gebruik je betrouwbaar en valide testmateriaal, SW-schalen en je klinische indruk.

Om een goede werkrelatie op te bouwen is het belangrijk om:

• De cliënt de ruimte geven voor zijn verhaal
• Transparant te communiceren
• Te zoeken naar autonomie binnen kaders
• Toekomstgericht te werken

Bij FO diagnostiek gaat het om complexe problematiek. Toepassing van het hypothese-toetsend model is daardoor beperkt mogelijk. Dit vraagt om systematisch onderzoek van risico-en beschermende factoren om aangrijpingspunten te vinden voor passende interventie.

Als je deze aantekeningen handig vond, volg dan gelijk mijn WorldSupport account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken. Wordt erg gewaardeerd :)