HR 12-12-1997, ECLI:NL:HR:1997:ZC2524, NJ 1998, 208 (Gemeente Stein/Driessen)

Feiten

Het ging in deze zaak om een kraan die werd verhuurd door de gemeente Stein aan zand en

grindhandel Driessen. De lastbegrenzer van de kraan was uitgeschakeld en de

wielenbeveiliging was verwijderd. De kraan viel om met schade tot gevolg. Driessen spreekt de gemeente aan. De Gemeente beroept zich dan op de exoneratieclausule.

De betrokken personen waren Van Mulken (die wethouder van Openbare Werken en

Volkshuisvesting van de gemeente Stein was en daarna locoburgemeester) en

Zeelenberg (directeur van het havenbedrijf). In de procedure werd duidelijk dat de wethouder wel een vermoeden had, dat het veiligheidsaspect onder druk kon komen te staan. Hij had echter nagelaten hier maatregelen tegen te nemen.

Hoge Raad

De Hoge Raad oordeelde dat een beroep op een exoneratieclausule naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid als onaanvaardbaar geldt, als sprake is van opzet of bewuste roekeloosheid, door de schuldenaar of met de leiding belastte werknemers. Hiervan was volgens de Hoge Raad sprake, omdat de wethouder en de havendirecteur hadden nagelaten om maatregelen te treffen die de veiligheidsvoorzieningen zouden herstellen. Het betoog van de gemeente Stein dat Driessen de feitelijke leiding tijdens de werkzaamheden had en een aansprakelijkheidsverzekering had afgesloten, deed aan het oordeel van de Hoge Raad niet af. Gemeente Stein had ook aangevoerd dat op Driessen een zorgplicht rustte bij het gebruiken van de kraan en daarbij wist of had moeten weten dat de lastbegrenzer was uitgeschakeld. Ook dit betoog ging niet op.

De Hoge Raad stelt: "Indien in de organisatie van de Gemeente met leiding belaste personen, ondanks concrete aanwijzingen dat de veiligheidsvoorzieningen waren uitgeschakeld, hebben nagelatenmaatregelen te treffen die ertoe strekten de veiligheidsvoorzieningen weer te herstellen, is zulks als een zo grove vorm van onachtzaamheid aan te merken, dat toepassing van de exoneratieclausule naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar zou zijn."

Kern: in het algemeen is een beroep op exoneratieclausule niet toegestaan, als de schade is veroorzaakt door opzet of bewuste roekeloosheid van de aansprakelijk gestelde partij.