Proactive policing and equal treatment - Svensson (2014)

Inleiding

Proactive policing houdt in dat getracht wordt om delinquentie tijdens een vroeg stadium te stoppen. In Nederland wordt dit gebruikt om jeugdigen en jeugdgroepen te weerhouden van delinquent gedrag en criminaliteit te plegen. Politieagenten houden contact met lokale groepen en houden hun gedrag in de gaten. In dit artikel wordt een empirisch onderzoek naar 231 jongeren beschreven, met als doel om te bepalen of een proactieve benadering door de politie leidt tot ongelijke behandeling of etnisch profileren. In Nederland blijkt de ongelijke behandeling van etnische minderheden zeer gering te zijn.

Etnische diversiteit is in vele moderne steden een feit en dragen etnische minderheden bij aan het sociale, economische en culturele leven in de stad. Leden van deze minderheidsgroepen hebben vaak te maken met lage inkomens, meer werkeloosheid en minder acceptatie en zij zijn vaak overgepresentateerd in de criminaliteitscijfers. Een roep om harder optreden door de politie wordt vaak gedaan, maar als de politie hier gehoor aan geeft, leidt dit alleen maar tot meer discriminatie en een verergering van de situatie. Er is dus sprake van een dilemma en in licht van dit dilemma wordt de praktijk van proactief politiewerk besproken in dit artikel. Het idee is dat de politie niet afwacht tot er criminaliteit is, maar dat de politie in een veel eerder stadium al ingrijpt. De vraag die centraal staat is dus: leidt een proactieve aanpak door de politie tot oneerlijke behandelingen van etnische minderheidsgroeperingen?

Etniciteit

Eerlijke behandeling is vastgelegd in de Grondwet van vele Westerse landen en in internationale verdragen. In Nederland worden issues van veiligheid en criminaliteit gelinkt aan migratie en etniciteit door nieuwe politie partijen, zoals die van Geert Wilders. Tot aan de jaren tachtig was het noemen van een etnische achtergrond van daders bijna een taboe, maar in recente jaren is dit veranderd. Er is een bredere politieke consensus ontstaan dat er harder moet opgetreden worden tegen criminele jongeren, dus ook tegen Nederlandse jongeren. Er zijn hardere sancties voor diegene die gepakt worden, maar er is ook een proactieve benadering ontstaan. Zo is er de ‘Beke’ lijst opgezet, waarop probleemjongeren geregistreerd worden en is de identificatieplicht ingevoerd. Het is niet ondenkbaar dat vooral jongeren van etnische minderheidsgroepen te maken krijgen met deze proactieve maatregelen.

Oneerlijke behandeling

Omdat oneerlijke behandeling op basis van ras en etniciteit verboden is, zullen politieagenten dit niet snel toegeven. Daarnaast is het moeilijk aan te tonen dat iemand oneerlijk behandeld wordt op basis van zijn of haar etniciteit. Misschien had de agent wel een slechte dag? Zelfs als wordt aangetoond dat jongeren van etnische groepen disproportioneel meer contact hebben met de politie, toont dit nog niet direct een oneerlijke behandeling aan. Er kan namelijk sprake zijn van rechtvaardiging van het gedrag van politieagenten en deze jongeren kunnen bijvoorbeeld disproportioneel vaak aanwezig zijn op plaatsen en tijden waar de politie aanwezig is en haar werk doet. Alleen kijken naar ongelijkheden op zich, is dus niet voldoende om te oordelen of er sprake is van oneerlijke behandeling.

Er moeten dus methoden gebruikt worden waarbij onderscheid gemaakt kan worden tussen ongelijkheid op basis van een oneerlijke behandeling en ongelijkheid die te rechtvaardigen valt. De eerste manier is het uitvoeren van een wetenschappelijk experiment en de tweede manier is om te corrigeren voor variabelen die rechtvaardiging lijken aan te duiden. Hierbij kan gekeken worden naar aanwezigheid van politie en de kans op politiecontact op straat, individuele delinquentie, betrokkenheid bij een delinquente jeugdgroep en samenwerking met de politie. Wanneer iemand niet mee wil werken met de politie, lijkt het logisch dat deze persoon harder aangepakt zal worden.

In dit onderzoek staan twee hypothesen centraal:

1. Etnische minderheidsjongeren rapporteren vaker en negatievere uitkomsten van een pro-actieve aanpak dan Nederlandse jongeren

2. Zelfs wanneer gecontroleed wordt voor rechtvaardigingsvariabelen, rapporteren jongeren van etnische minderheidsgroepen nog steeds vaker en negatievere uitkomsten dan Nederlandse jongeren

Dit onderzoek is gebaseerd op data uit enquêtes die zijn afgenomen voor dit onderzoek tussen mei en september 2011. De drie uitkomst variabelen zijn: proactief contact met de politie, proactieve instrumenten gebruikt en kwaliteit van het contact. De onafhankelijke variable in dit onderzoek is etnische achtergrond. Controle variabelen waren aanwezigheid op straat, delinquentie, betrokkenheid bij een delinquente groep en bereidheid om mee te werken met de politie.

Resultaten en discussie

Wanneer de controle variabelen geïntroduceerd worden in de statische modellen, blijken de twee hypothesen niet ondersteund te worden door de onderzoeksresultaten. Er blijkt wel sprake te zijn van ongelijkheid in proactief politiewerk, maar dit blijkt te komen door te rechtvaardigen variabelen. Geconcludeerd kan worden dat de mate van oneerlijke behandeling veel lager is dan aanvankelijk gedacht werd. Afhankelijk van de manier waarop een proactieve aanpak geïmplementeerd wordt, kan het bijdragen aan het verlagen van oneerlijke behandelingen. Specifieke buurten lijken echter ook een belangrijke rol te spelen, maar om dit te onderzoeken is er uitgebreider, multi-level onderzoek nodig.

Dus, ondanks dat er ongelijkheid bestaat, is de mate van ongelijke behandeling van etnische minderheidsjongeren erg laag en zelfs niet statistisch significant in dit onderzoek. Door veel informeel contact tussen de politie en jongeren van verschillende achtergronden, wordt wederzijds begrip gecreëerd en wordt de afhankelijkheid van bepaalde stereotypen kleiner. Onderzoek naar andere landen moet uitwijzen of de uitkomsten van dit onderzoek ook gelden voor andere landen. Het is interessant om uit te vinden wat wel en niet werkt bij het stimuleren van gelijke behandeling.