Opvoedingsondersteuning bij de preventie en aanpak van overgewicht: de rol van opvoedstijlen - Bastiaans, Baerveldt, Jansen (2012) - Artikel

Inleiding

Overgewicht bij kinderen lijkt een steeds urgenter probleem te worden: de afgelopen 25 jaar is het aantal kinderen met overgewicht in Nederland verdubbeld. Deze kinderen hebben een grotere kans op medische en psychosociale problemen.

Het al dan niet ontwikkelen van overgewicht lijkt onder invloed te zijn van de opvoedingsstijl van ouders. Zo heeft een permissieve opvoedingsstijl een hoger risico op overgewicht bij kinderen tot gevolg. Deze opvoedingsstijl wordt gekenmerkt door warmte en sensitiviteit, maar ouders met deze stijl hebben lage verwachtingen over zelfcontrole en discipline bij hun kinderen. 37% van de ouders in Nederland hanteren deze opvoedingsstijl.

Ouders met een autoritaire opvoedingsstijl worden gekenmerkt door een grote controle over hun kinderen, maar zijn weinig betrokken. Door hun striktheid in het bepalen van regels over eten en bewegen kunnen kinderen hun eetgedrag slecht reguleren en beleven zij minder plezier in bewegen. Deze kinderen hebben een verhoogd risico op overgewicht en obesitas.
Kinderen van ouders met een autoritatieve opvoedingsstijl hebben het laagste risico op overgewicht. De ouders zijn betrokken, hebben duidelijke regels, hebben een gezond voedselaanbod en helpen kinderen zelf te bepalen wat en hoeveel ze eten. In Nederland gebruikt 51% van de ouders deze opvoedingsstijl.
Hoewel er bekend is dat de opvoedingsstijl van ouders invloed heeft op het gewicht van kinderen en de mate waarin en de wijze waarop opvoedingsondersteuning effectief kan zijn, is minder bekend over de behoefte van ouders aan ondersteuning in hun opvoeding met betrekking tot overgewicht.

Het huidige onderzoek is uitgevoerd om dit beter in kaart te brengen, met de volgende vraagstellingen:

• Wat doen ouders om kinderen te stimuleren tot een gezond eet- en beweegpatroon?
• Welke behoefte(s) aan ondersteuning hebben ouders daarbij?
• Aan welke criteria dient die opvoedingsondersteuning te voldoen?

Methode

Achttien ouders zijn geïnterviewd met een halfgestructureerd interview over de eet- en beweeggewoonten van hun kinderen, de problemen hierbij, welke oplossingen ze toepassen en waarbij ze hierin ondersteuning zouden willen hebben. De behoeften aan ondersteuning werden in categorieën ondergebracht met het ASE-model (A=attitude en kennis, S=sociale norm, E=eigeneffectiviteit).

Resultaten

Er is in dit onderzoek een verband tussen de opvoedingsstijl en de aard van de gewenste ondersteuning. In het huidige onderzoek hadden alle kinderen met overgewicht ouders die een permissieve opvoedingsstijl hanteren. Hoewel deze ouders over voldoende kennis beschikten met betrekking tot voeding en beweging werden problemen hierin niet effectief behandeld, door het kind voedsel te laten weigeren of ongezonder voedsel te laten eten. Voor die ouders is een reden om niet in te grijpen dat de ouders henzelf niet in staat achtten het gedrag te kunnen veranderen. Ouders met de autoritatieve opvoedingsstijl stelden duidelijke regels over eten, zoals het aantal tussendoortjes, onderhandelden met hun kinderen en probeerden zelf het goede voorbeeld te geven.
Er was geen duidelijke vraag naar ondersteuning op de gebieden van attitude of kennis (A in het ASE model), als ook de sociale norm (S in het ASE model). Desondanks zou een aantal ouders baat hebben bij ondersteuning in bovenstaande gebieden, omdat zij het eetprobleem niet als zodanig herkennen en de risico’s op overgewicht onderschatten. Daarnaast hebben, behalve de ouders, ook andere familieleden invloed op het eetgedrag van de kinderen, die bijvoorbeeld de regels over eten van de ouders ondermijnen.

Ouders wilden wel ondersteuning bij hun opvoedingsgedrag, omdat zij naar hun eigen mening niet beschikken over de vaardigheden om kinderen te stimuleren tot een gezondere leefstijl, ook wel eigeneffectiviteit genoemd. Dit gebrek aan eigeneffectiviteit wilden zij graag aanpakken. Deze behoefte groeide naarmate het kind meer overgewicht heeft. Ook de moeite met ingrijpen is een probleem wat zij wilden aanpakken.

Conclusie

Het onderzoek geeft duiding aan een betere ondersteuning van ouders voor een goede opvoeding. Het is zinvol om de opvoedingsstijl in kaart te brengen om te verduidelijken welke ondersteuning passend is. Daarnaast is het bij permissieve ouders nuttig om de opvoedingsstijl te veranderen, en voornamelijk te ondersteunen in de eigeneffectiviteit.