Geheugendefinitie is de capaciteit tot:

- encoderen (info opslaan)

- retentie (bewaren) en later weer ophalen.

- recognitie (herkennen)

- recall (reproductie)

Korte termijn geheugen bestaat uit:

- articulatory loop (auditieve informatie)

- visual spatiel sketchpad (visuele informatie)

-central executive (regulerend systeem)

Maintenance rehearsal

Simpele herhaling, bijvoorbeeld woorden in het hoofd herhalen.

Elaborative rehearsal

Uitgebreide herhaling (diepere verwerking)

Declaratief geheugen (deel van lange termijn geheugen)

Direct, expliciet geheugen waarbinnen een semantisch en episodisch geheugen kunnen worden onderscheiden.

Procedureel geheugen (deel van lange termijn geheugen)

Indirect, impliciet geheugen waarbinnen procedureel geheugen, priming en klassieke conditionering onderscheiden kunnen worden.

Semantisch geheugen

Bevat algemene kennis van de wereld die niet meer afzonderlijk uit het geheugen zijn op te diepen en er zit geen plaats- en tijdgebonden label aan.

Episodisch geheugen

Bevat kennis over persoonlijke en specifieke, aan tijd en plaats gebonden informatie.

Priming

De aanbieding van een stimulus die een latere respons vergemakkelijkt.

Amnesie

Geheugenstoornis in het algemeen.

Anterograde amnesie

Stoornis om na letsel nieuw informatie te leren en te onthouden.

Retrograde amnesie

Geen informatie herinneren van voor de ziekte of het letsel. Retero gaat altijd samen met antero.

Korsakoff patiënten

Kenmerken zich door temporele of Ribot gradiënt waarbij oudere herinneringen beter bewaard blijven dan nieuwe.

Traumatisch hersenletsel

Eerst retrograde amnesie over jaren, daarna inkrimping tot minuten en seconden.

Posttraumatische amnesie (PTA)

Na coma ontstaat desoriëntatie, verwarring en anterograde amnesie.

Transient global amnesia (TGA)

Plotseling ernstige amnesie en verwarring, die een paar uur duurt en dan verbetert.

Amnetisch syndroom

Niets nieuws leren en onthouden en nauwelijks iets van vroeger onthouden.

Rivermead Behavioral Memory Test

Enige gestandaardiseerde en genormeerde geheugentest.

Totale-tijd-hypothese (Baddeley)

Stelt dat tijd die is besteed aan leren, positief en rechtstreeks gerelateerd is aan de hoeveelheid te onthouden informatie.

Distributed practise

Het spreiden van de te leren informatie.

Afasie

Hersenbeschadiging die het taalvermogen aantast.

Klassieke taal theorie (Wernicke)

Stelt dat de zintuiglijke ervaring die wij als kind met taal hebben op specifieke plaatsen in ons brein worden opgeslagen.

Afasie van Broca

Afasie die wordt gekenmerkt door trage, moeizame taalproductie. Er zijn problemen met het gebruik van syntactische informatie bij zowel het produceren als begrijpen van taal.

Agrammatisme

Het onvermogen om zinnen te vormen.

Afasie van Wernicke

Afasie waarbij zinstructuren in elkaar overlopen en er veel grammaticale fouten gemaakt worden. Daarnaast zijn er ook problemen met woordbetekenissen.

Verbale parafasie

Woorden vervangen door een ander woord.

Semantische parafasie

De verkeerd gekozen woorden komen wat betreft klank of betekenis vaak met het bedoelde woord overeen.

Conductieafasie

Afasie waarbij het begrip van taal goed is, en er normale spraak kan plaatsvinden, maar het herhalen slecht is.

Transcorticale sensorische afasie

Het auditief begrip is gestoord, spraak is vloeiend maar wel met parafasieën. Herhalen is intact.

Transcorticale motorische afasie

Het auditief begrip is intact, spraak is beperkt, geen telegramspraak, wisselende snelheid en herhalen is intact.

Amnetische afasie

Last hebben van woordvindingsproblemen zonder problemen met auditief begrip en zonder literale parafasie, agrammatisme of paragrammatisme.

Globale afasie

Het hele taalgebied is aangetast, zowel de expressieve als receptieve vaardigheden zijn volledig aangetast.

Modaliteitspeciefieke afasieën

Een verzamelnaam die wordt gebruikt voor afasieën die ontstaan als gevolg van beschadigingen aan de in- en uitvoerkant:

- zuivere woorddoofheid

- anarthrie

- zuivere woordblindheid

Zuivere woorddoofheid

Door beschadiging in de verbinding tussen de auditieve invoer en het gebied van Wernicke. Auditief begrip en herhaling zijn aangetast, taalproductie is niet verminderd.

Anarthrie

Gevolg van een beschadiging in de baan die de motorische beelden verbindt met de articulatieorganenen, er is enkel een articulatieprobleem.

Zuivere woordblindheid

Komt voort uit een beschadiging in het gebied waar de visuele lettervormen zijn opgeslagen. Lezen is gestoord, maar overige taalfuncties en schrijven is ongeschonden.

Tracé-deletion-hypothese

Stelt dat de patiënten bepaalde elementen missen die in e linguïstische representatie van zinnen met een afwijkende volgorde cruciaal zijn.

Mapping-hypothese

Stelt dat er problemen ontstaan met de afwijkende volgorden niet in het stadium van het syntactisch representeren van de zin, maar in het vertalen van deze structuur naar een semantische structuur waarin wordt weergegeven ‘ wie doet wat met wie’.

Temporele-hypothese

Stelt dat de totale capaciteit die beschikbaar is om een zin te verwerken bij afasiepatënten is beperkt. Omdat er minder capaciteit is maken zowel een complexere structuur als een afwijkende volgorde het begrijpen erg moeilijk.

Phonological dyslexia

Stoornis in het lezen van niet-woorden, er is een probleem met de niet-lexicale route.

Deep dyslexia

Komt overeen met phonological dyslexia maar hierbij is ook het lezen van bestaande woorden gestoord.

Letter-by-letter reading & surface dyslexia

Probleem met onregelmatige werkwoorden, en moeite met langere woorden.

Akense Afasie Test (AAT)

Meest gebruikte meetinstrument om afasie te diagnosticeren.

SAN-test

Test voor het meten van auditief taalbegrip en het mondelinge taalgebruik.

PALPA-test

Levert een gedetailleerd profiel dat geïnterpreteerd kan worden in termen van de cognitieve architectuur van de verschillende taalvaardigheden op woordniveau.

ANTAT

Bepaalt het niveau van de verbaal0communicateve vaardigheid van afasiepatiënten.

PACE-therapie

Bij deze benadering wordt het vermogen van de patiënt om te communiceren n het dagelijks leven bevorderd.

Auditief Taalbegrip Programma (ATP)

Wordt gebruikt voor patiënten met een ernstige taalbegripstoornis op woordniveau.

Visual Attention Therapie (VAT)

Wordt gebruikt voor (Wernicke-)patiënten die de spreekdrang leren af te remmen en de luisterhouding te verbeteren.

Aandacht

Breed begrip en wordt gezien als een serie processen die leiden tot optimale taakverrichting. Bestaat uit twee dimensies:

-Intensiteit

- Selectiviteit

Intensiteit

Het bepalen van arousal/activatieniveau. Dit begrip is weer op te delen in 3 termen:

- Alertheid

- Volgehouden aandacht

- Vigilantie (waakzaamheid)

Alertheid

Een variabele toestand van het centrale zenuwstelsel die de ontvankelijkheid van stimulatie van buitenaf bepaalt.

Volgehouden aandacht

Een taakverrichting op de langere termijn.

Selectiviteit

Het selectief richten van aandacht, zowel automatisch (passief) als bewust (actief). Dit begrip is weer op te delen in 2 aspecten:

- Gerichte aandacht

- Verdeelde aandacht

Gerichte aandacht

De persoon is vrijwel volledig gericht op één bron van stimulatie.

Verdeelde aandacht

Komt tot uiting wanneer een taaksituatie vereist dat er twee of meer soorten input verwerkt worden.

Executieve aspecten van aandacht

De processen die de aandacht controleren.

Superviserende aandacht (SAS)

Komt in actie wanneer een taak niet meer routinematig kan worden uitgevoerd en er dus een selectieschema van hogere orde nodig is.

Functionele asymmetrie m.b.t. aandacht

Er wordt aangenomen dat de linkerhemisfeer meer gekenmerkt wordt door ‘aandacht voor detail’, terwijl de rechterhemisfeer eerder voor ‘panoramische aandacht’ is bedoeld.

Emotie

Affectieve mentale reactie of verandering in actiebereidheid, die in veel gevallen samengaat met een bijbehorende lichamelijke reactie.

Affect

Bepaalt of een gebeurtenis of toestand als negatief of positief wordt ervaren voor de betrokken persoon.

State

Discrete voorbijgaande toestanden.

Traits

Consistente gedragspatronen of disposities.

Affective style

Een patroon van affectieve reacties en disposities.

Primaire emoties

De directe basisgevoelens die optreden in reactie op een externe prikkel en die vaak gepaard gaan met fysiologische veranderingen.

Secundaire emoties

Meer cognitieve constructen op basis van de meer primaire emoties.

Vaak onderscheid tussen 3 aspecten van emoties

- emotionele herkennig (perceptie van emoties)

- expressie (uiten van emoties)

- beleving (subjectieve ervaring van emoties)

Faciale feedback theorie

Het idee staat centraal dat emotionele gelaatsexpressies het emotionele gevoel kan opwekken.

Lobotomie

Patiënten die een lobotomie hebben ondergaan, interpreteren de wereld na de operatie niet anders dan daarvoor, maar deze kennis leidt niet meer tot emotionele gevoelens noch tot ernstige emotionele reflectie.

Valentiehypothese

Stelt dat de linkerhemisfeer meer betrokken zou zijn bij approach (benadering) en de rechterhemisfeer bij withdrawal emoties (terugtrekken).

Aprosodie

Een spreekstoornis gekenmerkt door het onvermogen om de verschillende prosodische kenmerken goed te hanteren.

Amygdalaletsel

Disfuncties in de emotieperceptie, zoals een slechtere herkenning van gelaatsexpressies, met name angstige.

Pseudo-bulbaire palsie

Dwanghuilen of dwanglachen is kenmerkend voor deze stoornis. Er is een exces van emotionele expressie.

Laesies van de orbitofrontale cortex

Verstoorde regulatie van sociaal gedrag, deze patiënten kunnen niet goed bepalen welk gedrag adequaat is in welke sociale situatie.

Geschwindsyndroom

Zeer intense emotionele uitbarstingen. Komt waarschijnlijk voort uit hyperconnectiviteit door excessieve hersenactiviteit.

Klüver Bucysyndroom

Makheid door hypoconnectiviteit door beschadiging van de temporele schors.

Alexithymie

Het onvermogen om eigen gevoelens te identificeren en verbaliseren.

Hersenstamkernen

Bestaan uit 3 soorten:

- de reticulospinale (vanuit de reticulaire formatie)

- de tectospinale (het tectum)

- de vestibulospinale (de vestibulaire kernen)

Hemiplegie

Een volledige verlamming van een lichaamshelft. Deze verlamming is contralateraal aan de laesie.

Hemiparese

Een gedeeltelijke verlamming van een lichaamshelft.

Synergie

Gecombineerde bewegingen van schouder, onderarm en pols.

Dynamometer

Instrument om de kracht in de hand te meten.

Apraxie

Het onvermogen om een doelgerichte beweging uit te voeren zonder dat er sprake is van een verlamming.

Ideomotor-apraxie

Problemen met bewegen op basis van verbale instructie of imitatie, gekarakteriseerd door spatiële en temporele fouten in de uitvoer van bewegingen.

Ideationele apraxie

Stoornis in het maken van bewegingssequenties. Oorspronkelijk ook gebruikt om problemen in representatie van actieconcepten aan te duiden.

Conceptuele apraxie

Bewegingsstoornis waarbij het concept beweging verloren is. Gekarakteriseerd door problemen met het gebruik van gereedschap en het begrijpen van gebaren.

Conductieapraxie

Problemen met het imiteren van bewegingen, terwijl het pantomimen van bewegingen relatief intact is.

Pantomimeagnosie

Stoornis in visueel onderscheiden/begrijpen van gebaren, imitatie van gebaren is intact. Daarnaast is het herkennen van voorwerpen ook niet gestoord.

Limb-kinetische apraxie

Traagheid/stijfheid met verlies van fijne en precieze bewegingen.

Constuctieve apraxie

Het onvermogen om verschillende onderdelen te assembleren tot een geheel.

Limb-apraxie

Meestal gebruikt om ideomotor-apraxie van de ledematen aan te duiden; doorgaans omvat deze vorm gestoorde bewegingen van handen en vingers.

Buccofaciale apraxie

Stoornis in het maken van mond/gezichtsbewegingen op commando of bij imitatie.

Orofaciale apraxie

Stoornis in het maken van mond/gezichtsbewegingen bij verbale instructie of imitatie.

Optische apraxie

Problemen met het maken van saccades op basis van verbale instructies.

Spraakapraxie

Selectieve stoornis in het vermogen om spraakklanken te produceren.

Unimodale apraxie

Een vorm van apraxie, waarbij acties binnen een modaliteit gestoord zijn.

Tactiele apraxie

Problemen met het maken van handbewegingen tijdens tactiele interactie met voorwerpen, terwijl gebaren wel goed uitgevoerd kunnen worden.

Disconnectieapraxie

Apraxie t.g.v. een disconnectie tussen een specifiek type input en moterrepresentaties.

Visuomotor channels

Kanalen voor de transformatie van visuele signalen tot motoroutput.

Parkinson

Vroegtijdige degeneratie van neuronen in de basale ganglia. De kenmerken van Parkinson zijn onder andere hypokinesie, bradykinesie (traagheid), rigiditeit (stijfheid) en tremor (trilling).

Huntington

Aandoening waarbij er onderactiviteit is van de indirecte striatopallidale projectieroute als gevolg van neuronenverlies in het striatum. Kenmerkend is hyperkinesie.

Vestibulocerebellum

Fylogenetisch oudste onderdeel van het cerebellum en ontvangt input over stand en positieverandering van het hoofd in de ruimte.

Spinocerebellum

Deel van het cerebellum dat invloed heeft op de ondersteuning van de balans en voor de coördinatie van romp en ledematen voor de voortbeweging.

Neocerebellum

Deel van het cerebellum dat invloed heeft op de planning en uitvoering van bewegingen.

Ataxie

Het geheel van stoornissen in de uitvoering van bewegingen, veroorzaakt door cerebellaire disfunctie.

Cerebellaire dysartrie

Noodgedwongen spraak vertraging met verlies van zinsmelodie en apart uitgesproken woorden en lettergrepen.

Dysmetrie

Het minder vloeiend lopen van oogbewegingen, of arm- en handbewegingen, en het missen van hun doel.

Dysdiadochokinese

Wanneer snelle alternerende bewegingen gecompliceerd zijn.

Verstand

Verwijst naar een grote verzameling van intellectuele vermogens.

IQ

De verhouding tussen mentale leeftijd en kalenderleeftijd, vermenigvuldigd met 100.

GIT (Groninger Intelligentietest)

De subtests zijn verwant aan het factormodel van Thurstone, maar de nadruk ligt op redeneervermogen.

ITVIK (Intelligentietest vor Visueel Gehandicapte Kinderen)

Gebaseerd op het model van Thurstone. Subtest zijn verdeeld in verbale en haptische schaal.

KAIT (Kaufman Intelligentietest voor Adolescenten en Volwassenen)

Betrekkelijk nieuwe test, 4 subtests voor gekristalliseerde en 4 voor vloeiende intelligentie.

LDT (Leidse Diagnostische Test)

Expliciet ontworpen voor neuropsychologische doeleinden, met name het opsporen van leerstoornissen.

NLV (Nederlandse Leestest voor Volwassenen)

Bestemd voor het schatten van het premorbide intelligentieniveau.

RAKIT (Revisie Amsterdamse Kinder-Intelligentietest)

Zeer veelzijdige test voor kinderen van 4 tot 11 jaar.

RPM (Raven Progressive Matrices)

Doet hoofdzakelijk een beroep op het vermogen tot inductief redeneren.

SON-R (Snijders-Oomen Niet-verbale Intelligentietest voor kinderen)

Deze uit 2 versies voor verschillende leeftijden bestaande test is bedoeld voor onderzoek van kinderen bij wie afname van verbale tests problematisch is door een niet-Nederlandse achtergrond of ontwikkelingsstoornissen.

WAIS (Wechsler Adult Intelligence Scale)

Traditionele tweedeling van verbaal en performaal.

WISC (Wechsler Intelligence Scale for Children)

Is een uitbreiding van de WAIS voor lagere leeftijden.

WPPSI-R (Wechsler Preschool and Primary Scale of Intelligence)

Deze test is besteed voor zeer jonge kinderen.

Kenmerken neurodegeneratieve ziektes

- Zijn hersenziekten die geleidelijk beginnen en steeds iets erger worden.

- Tasten cognitieve, motorische en emotionele functies aan.

- Laten zenuwweefsel verdwijnen of regionale doorbloeding verminderen.

- Tasten selectief aan.

Criteria DSM-IV (algemene) Dementie

- Geheugenstoornissen zijn vereist.

- Afasie, apraxie, of agnosie.

- De geheugenstoornis en één van de overige stoornissen vormen en ernstige belemmering voor een zelfstandig, sociaal of arbeidzaam leven.

- Het capaciteitsniveau is duidelijk minder dan voorheen.

Criteria DSM-IV (Alzheimer-type) Dementie

- De dementie is geleidelijk ontstaan en verergert langzaam.

- Andere hersenaandoeningen en lichamelijk of psychiatrische ziekten die dementie kunnen veroorzaken zijn uitgesloten.

Klachten bij Alzheimerdementie zijn:

- Taalproblemen waarbij de juiste woorden niet gevonden worden en er ongewoon veel schrijffouten worden gemaakt.

- Geheugenstoornissen.

- Visuele functies en ruimtelijke oriëntatie gaan achteruit.

- Praktisch handelen en ruimtelijke coördinatie vermindert.

- Gedrag en persoonlijkheid veranderen minder snel en sociale vaardigheden blijven nog lange tijd intact.

Frontale atrofie dementie

Patiënten met deze vorm van dementie kunnen hun gedrag niet goed afstemmen op de eisen van de situationele context. Kenmerken hiervan zijn:

- Onverschilligheid en emotionele vervlakking.

- Veranderingen in activiteit en spontaniteit.

- Negeren van sociale conventies.

- Stereotiep en clichématig gedrag.

- Zelfverwaarlozing.

- Onverantwoordelijk gedrag.

Progressieve niet-vloeiende afasie

- Vloeiendheid van spraak gaat geleidelijk verloren zonder aanwijsbare oorzaak.

- Fouten in syntax en grammatica en niet begrijpen van complexe zinnen.

- Betekenis van woorden worden wel begrepen.

- Fonologische parafasie.

- Bij woordproductietaken is het resultaat beter wanneer een semantische categorie als uitgangspunt wordt gegeven, dan een afzonderlijke letter.

- Eerder problemen van fonoligsch-articulatorische aard dan lexicale aard.

- Gedragsveranderingen staan minder op de voorgrond.

- Geen herseninfarcten of andere vasculaire afwijkingen, maar atrofie van vooral de linkszijdige frontotemporale schors.

Progressieve stoornis van het semantische geheugen

Is het tegenovergestelde van progressieve niet-vloeiende afasie. Daarnaast:

- Episodisch geheugen intact, semantische geheugen aangetast.

- Stoornis in de visuele objectherkenning.

- Associatieve agnosie.

- Vrij lange zelfstandigheid door behoud van ruimtelijke oriëntatie, praktische vaardigheden en doelgericht gedrag.

- atrofie van de voorste delen van de onderste en middelste winding van de temporaalkwab, soms histopathologische afwijkingen zoals gezwollen neuronen en lichaampjes van Pick.

Dementie met Lewy-lichaampjes

Deze vorm van dementie ontstaat door draadvormige insluitsels in afstervende cellen, ook wel lewy lichaampjes genoemd. Patiënten met deze vorm van dementie zijn met terugkerende periodes verward maar tussen deze periodes is er sprake van bijna volledig herstel.

Cerebrovasculaire stoornissen (beroerte)

In dit geval wordt de bloedtoevoer naar de hersenen opeens onderbroken.

Herseninfarct (vorm van beroerte)

De afsluiting van een bloedvat veroorzaakt ischemische laesie.

Hersenbloeding (vorm van beroerte)

Het barsten van een bloedvat is de oorzaak bij een bloeding.

Stroomgebied

Het gebied dat door één specifieke arterie van zuurstof wordt voorzien.

De 4 grote toevoerende arteriae

- Linker arteria carotis interna

-Rechter arteria carotis interna

-Linker arteria vertebralis

-Rechter arteria vertebralis.

Arteria basilaris

De linker er rechter arteria vertebralis ter hoogt van de hersenstam.

Intracerebrale arteriae

Verzorgen de doorstroming van de beide hersenhelften.

Cirkel van Willis

Wordt gevormd door de beide carotiden en de arteria basilaris.

De artriae behorende tot de gebieden

- Arteria cerebri anterior: frontaalkwab, diepere frontobasale structuren en klein deel pariëtaalkwab.

- Arteria cerebri media: grootste gedeelte van de hersenen, waaronder de corticale en subcorticale delen van de temporaalkwab, grootste deel pariëtaalkwab, basale kernen en deel frontaalkwab.

- Arteria cerebri posterior: occipitaalkwab, achterste deel temporaalkwab en groot deel thalamus.

- Arteria basilaris & arteria vertebralis: cerebellum, hersenstam en infratentoriële delen van de hersenen.

TIA: transient ischaemic attack

Herseninfarct waarbij de neurologische symptomen binnen 24 uur verdwijnen. Vaak minder dan een half uur symptomen, echter komen subtiele geheugenproblemen vaak wel voor.

Intracerebrale bloedingen

Bloedingen in het hersenweefsel.

Lobaire bloedingen

Oppervlakkig gelegen bloedingen.

Hemorrhagisch infarct

Een afgesloten arterie waarbij er bloed in het geïnfarcteerde gebied loopt in de fase waarin de bloedstroom op gang komt omdat de vaatwanden door afsluiting beschadigd zijn.

Subarchnoïdale bloedingen

Bloedingen tussen de hersenvliezen in de met vocht gevulde ruimte.

arteria cerebri anterior (ACA)

Ontsprint bij de Cirkel van Willis uit de arteria carotis interna en verzorgt voornamelijk de frontaalkwab, de diepere structuren frontobasaal en het oppervlakkige voorste paramediane deel van de pariëtaalkwab.

Transcorticale afasie

Geen communicatie tussen het gebied van Broca en Wernicke, waardoor patiënt niet in staat is zowel verbaal als schriftelijk te communiceren.

Dynamische afasie

Problemen in verbale communicatie, op het niveau van planning en productie van complexe en nieuwe zinnen.

Mutisme

Onvermogen tot verbale communicatie, er is hier ook geen intentie, dat is een grot verschil met afasie.

Arteria cerebri media

Ontspringt bij de Cirkel van Willis uit de arteria carotis interna en heeft een groot verzorgingsgebied. Afsluiting van deze arterie blak bij de oorsprong zorgt vaak voor halfzijdige verlamming aan de contralaterale zijde van de laesie.

Abulie

Combinatie van apathie, gebrek aan initiatief, traagheid, een onvermogen om beslissingen te nemen, weinig spontane spraak, oppervlakkig affect en onverschillig verstaan.

Arteria cerebri posterior

Verzorgt occipitaalkwab en het achterste deel van de temporaalkwab. Infarct in occipitaalkwab veroorzaakt contralaterale gezichtsvelduitval.

Arteria basilaris en arteria vertebralis

Infarct veroorzaakt meerstal geen cognitieve functiestoornissen. Volledige afsluiting van de arteria basilaris leidt tot coma of dood, door uitval van de centra in de hersenstam die het bewustzijn, ademhaling en de bloeddruk reguleren.

Locked-in-syndroom

De patiënt is verlamd in het gelaat, de nek en de keel, alle spieren van de romp en de ledematen.

Reduplicatieve paramnesie

Patiënt herkent omgeving niet, ook bij duidelijke aanwijzingen blijft hij volhouden dat het niet om zijn huis of zelfs partner gaat.

Deceleratie

Oorzaak van schedelletsels waarbij het hoofd in beweging is, maar door een botsing de schedel tot stilstand komt. Hierdoor slaat de hersenmassa tegen de binnenkant van de schedel aan.

Acceleratie

Oorzaak van schedelletsels waarbij het hoofd aanvankelijk stil staat, maar door een plotselinge botsing of beweging, in beweging komt.

Shearing forces

Gevolg van sterk roterende krachten in de witte stof van de hersenen waarbij lange vezels afscheuren.

Contrecoup

Wanneer er een beschadiging wordt gevonden diametraal tegenover het punt van impact.

Primaire beschadigingen

Beschadigingen die ontstaan direct als het geweld plaatsvindt.

Secundaire beschadigingen

Beschadigingen die optreden enkele minuten tot uren na het ongeval en die geleidelijk ontstaan.

Commotio cerebri

Hersenschudding

Contusio cerebri

Hersenkneuzingen

Coma

De toestand waarin een patiënt de ogen niet opent, geen woorden uitspreekt en geen verzoeken opvolgt, ondanks pijnprikkels en aanspreken.

Glasgow Coma Scale

Bij deze schaal wordt onderscheid gemaakt tussen:

- E-score: openen van de ogen.

- M-score: beste motorische reactie.

- V-score: beste verbale reactie.

Persistent Vegetative State/coma vigil

Hierbij wordt de bewustzijnsstoornis geleidelijk minder diep, wordt dag-nacht-ritme langzaam weer zichtbaar in wisselende beweeglijkheid van patiënt, gaan de ogen open en reageert hij gericht op pijn. Echter komt bewustzijn niet volledig terug.

Frontaal syndroom

Persoonlijkheidsverval dat gekenmerkt wordt door kinderlijk gedrag, decorumverlies, ontremming, egocentrisch gedrag en affectvervlakking.

Whiplash

Een aandoening die ontstaat na een acceleratie-deceleratie-letsel van de nek van een persoon, waarbij het hoofd heen en weer slingert.

Laat Wiplash Syndrrom (LWS)/chronisch whiplash-syndroom

Wanneer de klachter langer dan zes maanden duren.

Factoren die het cognitief functioneren kunnen ontregelen bij LWS:

- Hersenletsel en –ziekten.

- Winstbejag (financieel gewin).

- Zelfbescherming.

- Aggravatie.

- Abnormale Cervicale Input (schade aan de wekere delen van de nek).

- Medicatie.

- Depressie.

- Slaaptekort.

- Pijn.

Epileptische aanval

Een plotselinge, tijdelijke en excessieve ontlading van een groep zenuwcellen in de hersenen die gepaard gaat met functiestoornissen. Cellen vuren hypersynchroon zodat het normale functioneren verstoord wordt.

Epileptische stoornis

Een chronische hersenaandoening waarbij regelmatig epileptische aanvallen plaatsvinden omdat de patiënt hier gevoeliger voor is dan gezonde controles.

Partiële epileptische aanvallen

Een deel van het brein doet mee aan excessieve ontlading.

Gegeneraliseerde epileptische aanvallen

Het gehele brein doet mee aan excessieve ontlading.

Vegetatieve aanval (eenvoudige partiële aanval)

Ontstaat door het disfunctioneren van het autonome zenuwstelsel waarbij er vreemde lichaamssensaties optreden.

Motorische aanval (eenvoudige partiële aanval)

Wordt gegenereerd in de (contralaterale) precentrale gyrus. Deze aanval bestaat uit trekkingen veelal in hand en gezicht.

Sensorische aanval (eenvoudige partiële aanval)

Bestaat uit vreemde gewaarwordingen en is afkomstig uit het contralaterale postcentrale cortexgebied.

Frontale aanval (complexe partiële aanval)

Meestal van korte duur waarbij de ogen en het hoofd wegdraaien en er gezwaaid wordt met armen en benen.

Temporale aanval (complexe partiële aanval)

Ontstaat in de hippocampus:

- in de voorfase vaak met een aura.

- vervolgens kunnen déja-vu ervaringen optreden gevolgd door aantasting van het bewustzijn, bewegingloos staren en mond en kauwbewegingen.

- gegeneraliseerde tonisch-clonisch insult.

Occipitale aanval (complexe partiële aanval)

Hebben een scala aan visuele symptomen.

Pariëtale aanval (complexe partiële aanval)

Met vreemde gewaarwordingen en bewegingen.

Interictale depressie

Term die gebruikt wordt wanneer de depressie tussen twee aanvallen ontstaat.

Glischroide

Term waarmee vroeger de relatie tussen epilepsie en psychopathologische stoornissen werd aangetoond.

Penfield-operatie

Operatie waarbij de patiënt tijdens de operatie bij bewustzijn is en corticaal gestimuleerd wordt.

Attention Defict Hyperactivity Disorder bestaat uit 3 kenmerken:

- Afleidbaarheid

- Hyperactiviteit

- Impulsiviteit

ADHD van het inattente subtype

ADHD met overwegend aandachtsproblemen.

ADHD van het hyperactieve/impulsieve subtype

ADHD met overwegend hyperactiviteit en impulsiviteit.

ADHD van het gecombineerde subtype

ADHD met zowel aandachtsproblemen als hyperactiviteit en impulsiviteit.

Attentienetwerk

Dit netwerk uit het Posner-model zorgt voor een niet-specifieke staat van ‘gereedheid’ of alertheid. Hersengebieden die hier mee in verband staan zijn de locus coeruleus en de rechter cerebrale hemisfeer.

Oriëntatienetwerk

In het Posner-model zorgt het oriëntatienetwerk voor anticipatie op specifieke ruimtelijke stimuli. De pariëtale kwab, de superieure colliculus en de pulvinar zijn hierbij betrokken.

Executieve netwerk

Dit netwerk zorgt voor een gecontroleerde opeenvolging van neurale responsen. Het netwerk bestaat uit de anterieure cingulate gyri, de frontaal kwab en de basale ganglia en wordt actief wanneer doelgericht of zelfsturend gedrag wordt gevraagd.

Auto-immuunziekten

Stoornissen van het afweersysteem waarbij vaak infiltranten van witte bloedcellen te zien zijn.

Pneumokokkenmeningitis

Kenmerken van deze ziekte zijn prikkelings- en uitvalverschijnselen, hierbij moet gedacht worden aan epileptische insulten en hemiparese.

Lues

Vorm van bacteriële infectie door besmetting met een spirocheet (= een langgerekte zeer beweeglijke bacterie genaamd Treponema pallidum). De luetische infectie verloopt in drie stadia:

- Verschijnselen op de plaats van de infectie.

- Verschijnselen in tal van organen door verspreiding via bloedbaan.

- Door verval van het zenuwstelsel ontstaat:

• Tabes dorsalis

• Dementie paralytica

Tabes dorsalis

Aandoening van de achterwortels van het ruggenmerg en het ruggenmerg zelf die schietende pijnen, gevoelsverlies, atactische loopstoornis veroorzaakt.

Dementie paralytica

Een aantasting van de hersenen die zowel dementie als verlammingsverschijnselen, epilepsie en disarthie veroorzaakt.

Lyme Borreliose

Lyme ontstaat door een tekenbeet die de spirocheet Borrelia burgdorferi besmet. De ziekte verloopt in 3 stadia:

- Op de plek van de beet ontstaat langzaam een groter wordende rode plek die in het midden weer verbleekt en verdwijnt.

- daarna ontstaan er verschijnselen zoals hersenvliesontsteking of hartaandoeningen.

- tenslotte eindigt deze ziekte in chronische encefalomyelitis.

Chronische encefalomyelitis

Wordt gekenmerkt door afwijkingen in de witte stof en een reeks neurologische afwijkingen.

Herpes Simplex Encefalitis (HSV)

Wordt veroorzaakt door een DNA bevattend virus dat zich vermeerdert in celkernen:

- Eerst ontstaat er hoofdpijn gepaard met koorts, soms treedt er een epilepsie aanval op.

- Vervolgens is er een progressieve ontwikkeling bij aanhoudende koorts.

- Er ontstaan mentale veranderingen en neurologische verschijnselen.

Human Immunodeficiency Virus (HIV)

HIV kenmerkt zich door grote variabiliteit. HIV veroorzaakt allereerst een ontregeling van het afweersysteem, daarna ontstaat immunodeficiëntie door aantasting van bepaalde lymfocyten.

AIDS-Dementie Complex (ADC)

Wanneer AIDS is gediagnosticeerd kan dit ontstaan. Kenmerken zijn:

- Mentale functiestoornissen die het functioneren van het alledaagse leven belemmeren.

- Er treden veel neurologische verschijnselen op waardoor vertraging, verminderde nauwkeurigheid en motorische stoornissen optreden.

Ziekte van Creutzfeldt-Jakob

Deze ziekte komt voor bij mensen vanaf middelbare leeftijd. Her is vrij snel progressief, waarbij het cognitief functioneren afneemt. Men klaagt hierbij over vergeetachtigheid, onhandigheid en veranderde spraak.

Multiple sclerose (MS)

Een chronische ziekte van het centrale zenuwstelsel met een variabel beloop. Door het verminderen van de myeline van de zenuwvezels in het centrale zenuwstelsel ontstaat de stoornis. MS heeft de volgende kenmerken:

- Visusstoornissen aan één of beide ogen.

- gevoelsstoornissen aan de ledematen.

- Spastische verlamming.

- Dronkemansgang.

- Uitval van gevoelskwaliteiten.

Systematische Lupus Erythematosis (SLE)

Veroorzaakt afwijkingen in verschillende weefsels en organen. Kenmerkend is dat er veel antilichamen aanwezig zijn in het bloed en het weefselvocht die zich richten tegen antigenen van cytoplasma en celkernen.

Neurotoxiciteit

Houdt in dat chemicaliën het functioneren van de hersenen verstoren.

Chronische intoxicatie

Hierbij is men langdurig blootgesteld aan lage concentraties van bepaalde stoffen die zich pas na jaren in de vorm van persisterende klachten uit.

Acute intoxicatie

Hierbij is men kortdurend blootgesteld aan hoge concentraties die plotselinge somatische verschijnselen veroorzaken.

Neurastheen syndroom

Dit syndroom kenmerkt zich door vermoeidheids-, stemmings-, en hyperthesieklachten zonder duidelijke neurocognitieve disfuncties.

Ernstige toxische encefalopathie

Kenmerkt zich door progressiviteit en algemene cognitieve achteruitgang.

Psycho-organisch syndroom/lichte toxische encefalopathie

Heeft chronische kenmerken en naast stemmings- en persoonlijkheidsstoornissen ook neuropsychologische disfuncties.

Organo Psycho Syndroom (OPS)

Ernstige vorm van chronische oplosmiddelenintoxicatie. De verschijnselen zijn hoofdpijn, mentale vermoeidheid, concentratiestoornissen en vergeetachtigheid.

Pesticiden

Stoffen die ook neurotoxisch zijn voor bepaalde insecten en planten. Functie afwijkingen uiten zich door een verstoord mannelijk genitaal systeem, dermatologische en neurologische verschijnselen en stemmings- en motivatiestoornissen.

Alcohol dementie

Dementie veroorzaakt door te grote hoeveelheid alcohol, waarbij er sprake is van een algehele achteruitgang van het intellectuele functioneren.

Korsakoff Syndroom

Ontstaat door een teveel aan alcohol waarbij geheugenproblemen centraal staan. Het vermogen om actief informatie te reproduceren na een interval van 5 à 10 minuten is verstoord. Deze hersenschade ontstaat in combinatie met een tekort aan vitamine B.

Taalverwerkingshypothese (schizofrenie)

Ieder mens hoort zichzelf denken maar bij schizofrenie patiënten kan geen onderscheid gemaakt meer worden tussen inner speech en externe spraak.

Cognitief-perceptuele verwerkingsstoornis (schizofrenie)

Hypothese die stelt dat de verbeelding van schizofreniepatiënten ervoor zorgt dat er spontane beelden ontstaan die niet meer gecontroleerd kunnen worden door de feitelijke binnenkomende informatie.

Probleem in metacognitieve controleprocessen (schizofrenie)

Patiënten kunnen geen onderscheid maken tussen interne en externe bronnen van informatie. Gevolg hiervan is dat ze niet goed kunnen bepalen of iets echt gebeurd is of in zijn of haar verbeelding.

Depressie

Wordt gekenmerkt door depressieve stemming, verminderde interesse en plezier in activiteiten, verlies van eigenwaarde en diverse lichamelijke symptomen.

Inspanningshypothese (depressie)

Stelt dat de bewuste informatieverwerking is vertraagd.

Autisme

Bij deze stoornis staan ernstige verbale en non-verbale stoornissen in communicatie en sociale interactie centraal.

Central Coherence Theory

Stelt dat een patiënt met autisme zich alleen kan richten op de onderdelen van een geheel.

Weak Central Coherence Theory

Stelt dat patiënten met autisme niet is staat zijn om onderdelen te integreren tot een geheel.

Reduplicatieve misidentificatiesyndromen

Deze syndromen worden gekenmerkt door het feit dat een patiënt beweerd dat allerlei objecten en personen er niet meer zijn terwijl dit helemaal niet het geval is. Voorbeelden:

- Capgras syndroom.

- Fregoli syndroom.

- Cotard syndroom.

Capgras syndroom

De patiënt denkt dat iemand is vervangen door iemand die heel erg op hem lijkt.

Fregoli syndroom

De patiënt gelooft dat mensen andere gedaantes aannemen.

Cotard syndroom

De patiënt denkt dat hij of zij dood is en niet bestaat.

Obsessieve en compulsieve stoornissen (OCS)

Bij OCS staan dwanggedachten en dwanghandelingen centraal. OCS vallen onder de angststoornissen.