Culturele diversiteit binnen het werkveld vd pedagoog en onderwijskundige.

Culturele sensitiviteit en culturele responsiviteit worden door elkaar heen gebruikt. Docenten hebben interculturele competenties nodig om culturele sensitiviteit te kunnen toepassen.

In grote steden is 1 op de 3 basisscholen bezet door 80% niet-westerse kinderen. Het beeld is vaker te zien op de basisscholen dan op middelbare scholen, dit komt doordat het een opkomend probleem is.

Scholen met veel leerlingen van niet-westerse afkomst presteren minder goed. Maar als je dit bekijkt naar het opleidingsniveau van de ouders valt dit effect weg. Dus er is nauwelijks een zelfstandig effect van etnische concentratie op leerlingprestaties.

Er is meer schooluitval en lagere cito en eindexamen op scholen met meer niet-westerse kinderen. Dit komt dus niet (voornamelijk) door etniciteit/cultuur, maar door opleidingsniveau van de ouders. Het overige deel wordt verklaard door de kwaliteit van de scholen.

Zwakke scholen:

• de leerprestaties blijven achter
• te weinig leer- en instructietijd
• te weinig stimulerend leerklimaat
• pedagogisch-didactisch handelen docent is probleem
• kwaliteit van de zorg en begeleiding ondermaats
• ineffectief schoolbeleid:
• kloof tussen visie school en leerkracht

ook veel personeel te kort in zwakke scholen. Leerkrachten kunnen natuurlijk zelf kiezen bij welke school ze gaan werken en kiezen niet snel voor een zwakke school. Hierdoor wordt de school nog zwakker. Ook self fulfulling prophecy komt hierbij kijken. Nieuwe leerkrachten willen niet op deze scholen werken omdat hier vaker burnout komt. Als je denkt dat je door het werken op deze scholen een burnout krijgt, ga je dat ook sneller krijgen.

Beleid t.a.v. : OETC (1980 tot ca. 2001)

- Terugkeergedachte - Moedertaal leren nodig voor leren van tweede taal : als je de moedertaal van de leerlingen gaat onderdrukken wordt zowel de moedertaal als de nederlandse taal slechter.

- Cultureel zelfvertrouwen noodzakelijk

- Huiver voor desegregatie (onderwijs vrijheid)

Beleid: 2001-2012: plicht tot desegregatie : Gemeente probeert niet-westerse en westerse leerlingen te mengen. Het was geen succesvol beleid. Onderwijsvrijheid was te belangrijk, ook praktische bezwaren dat kinderen verder van huis naar school moesten. Het idee was dat door burgerschap kinderen konden leren over andere culturen en etniciteiten.

Beleid 2012-heden: geen desegregatieplicht, onderwijsvrijheid belangrijk, cohesie via burgerschap aanleren.

Toch blijven tegenstanders bij hun punt: onderling contact zal de integratie positief bevorderen.

Allport (1897-1967) Leidt contact tussen leden van verschillende (etnische) groepen tot betere wederzijdse beeldvorming en attituden? Tegenstrijdige onderzoeksbevindingen.

Conclusie: Positieve persoonlijke relaties +ervaringen onontbeerlijk Docent/schoolleiding cruciale taak in het beïnvloeden van positieve relaties ( zie Interculturele Competenties )

Waakner (2003) komt tot de conclusie dat er wel een positief effect bestaat bij het mengen van leerlingen. Leerlingen krijgen hierdoor een positiever beeld van elkaar

Beckhuis (2009) vindt echter geen relaties hiertussen.

Van voort (2012) vindt juist een negatief effect. Leerlingen krijgen door ze samen in een klas te zetten negatieve beelden over elkaar. Vooroordelen worden versterkt en er zijn veel conflicten.

Hoe kan het dat er zo’n verschil is in de onderzoeken?

Positieve ervaringen van leerlingen werken ook positief op het beeld van andere etniciteit. Maar als leerlingen negatieve ervaringen hebben met leerlingen van een andere cultuur wordt het beeld dat leerlingen hebben van de andere etniciteit juist nog slechter. Docenten moeten een veilige sfeer in de klas creëren waar ruimte is voor positieve ervaringen naar elkaar toe. Hier zijn interculturele competenties voor nodig.

Jeugdhulpverlening voor migratenjeugd

Probleemgedrag en zorggebruik

• Probleemgedrag: (soms) verhoogde prevalentie
• Formeel zorggebruik: Ondertegenwoordiging, minder doorverwijzing, meer uitval
• Overrepresentatie bij Forensische Jeugdpsychiatrie en Jeugddetentie
• Dat er meer uitval is, hangt samen met (lage) SES

Mogelijk verklaringen laag zorggebruik

• Informeel zorggebruik (binnen familie/vrienden): blijkt gelijk te zijn aan autochtone ouders
• Alternatieve zorg (o.a. MENA culturen: djinn) zorg in land van herkomst: weinig kennis hierover
• Probleemherkenning lastig bij ouders (of niet?) ouders minder responsief
• Angst en weerstand tegen GGZ /jeugdhulp. Onbekend met deze hulp. Denken dat ze je kind afpakken als je hulp zoekt
• Kwaliteit zorg en hulpverlener?

◦ Cross cultureel diagnosticeren lukt niet (goed)?

◦ Tekort aan cultuur sensitief behandelaanbod?

Professional-zijnde culturele dilemma’s (artikel Leeman)

Zijn de school, Jeugdhulpverlening voldoende uitgerust om met multiculturele leerlingen en cliënten te werken?

(overwegend) autochtone professionals rapporteren soms culturele dilemma’s /conflicten met migrantendoelgroep

Interculturele dilemma’s over waarden en normen:

– Ouder contact/betrokkenheid: niet komen op spreekuren (begrijpen taal niet) / cultureel misverstand: leraar baas op school, hebben ouders niks mee te maken

– (on)rechtvaardigheid: twee kanten (leerling en leerkracht)  

– Respect: bv. Meisje met hoofddoek wordt genegeerd door docent

– Autonomie: niveau vd culturele/religieuze tradities. Op sommige scholen zijn bepaalde kledij verboden (denk aan hoofddoek)  

– Gemeenschapsgevoel: wij-zij denken. Autochtone docenten

Cultureel responsief onderwijs of hulpverlening houdt in dat professionals in hun gedrag, en in hun praktijk (a.d.h.v. kennis, overtuigingen en waarden) laten zien dat zij het belang van culturele diversiteit erkennen. (Gebaseerd op Gay, 2013).

} Let ook op belang van Intersectionaliteit (superdiversiteit

} Valkuilen: docenten zeggen dat ze geen verschil maken tussen de leerlingen en ze allemaal gelijk behandelen. Dat is goed, maar ook een valkuil. Het zou juist goed zijn als docenten aandacht geven aan het feit dat niet elke leerling het zelfde is. Verschillen benadrukken is voor docenten ‘eng’, omdat leerlingen dan denken dat ze daar verkeerde bedoelingen mee hebben.

Interculturele competenties: Een cluster van houdingen, kennis en vaardigheden die een professional moet beheersen om op een juiste en doeltreffende manier met kinderen (en ouders) met een andere culturele achtergrond of herkomst te werken

Interculturele competenties:

} Bewustzijn en kennis v. eigen culturele achtergrond + bias: professionals moeten zich realiseren dat zij een bepaald referentiekader hebben (meestal middenklasse). Habitus (Bourdieu): hoe iemand zich kleed en praat verraad iemands culturele herkomst. Ook moeten ze zich realiseren dat de leerlingen aan wie zij les geven een hele andere afkomst en referentiekader hebben.

} Verdiepen in de culturele achtergrond van de ander: wat zijn de waardes/traditie/migratie achtergrond/etc van de leerlingen? Deze verdieping moet wel uit nieuwsgierigheid komen en met respect gebeuren.

} Vaardigheden& methoden gericht op inclusie en acceptatie: de docent zou gebruik moeten maken van bruggetjes naar de familie van de leerlingen. Als je weet waar je leerlingen vandaan komen, probeer dan je lessen daarop aan te sluiten. Bv. Allochtone namen gebruiken (entre les mures). Project bedenken waar leerlingen bij elkaar gezet worden, moet je wel denken aan het instapniveau van de leerlingen.   

} Interculturele communicatie vaardigheden: niet al bedenken dat je leerlingen toch niet het antwoord op jouw vraag weten. Open gesprekken zijn beter, niet al met vooroordelen erin stappen.

} Positieve interacties en verwachtingen: leerlingen moeten niet denken dat je ze expres een slecht cijfer geeft. Leerlingen moeten niet het idee hebben dat de docent denkt dat ze de goede antwoorden hebben.

Responsiviteit en sensitiviteit mag je door elkaar gebruiken.

Dilemma’s

• (on)rechtvaardigheid
• Respect
• Autonomie / individualisme
• Gemeenschapsgevoel
• Oudercontact/betrokkenheid

Interculturele competenties

> Bewustzijn en kennis van eigen culturele achtergrond + bestaan van bias

> Verdiepen in de culturele achtergrond van de ander

> Vaardigheden en methoden gericht op inclusie en acceptatie

> Interculturele communicatievaardigheden

> Positieve interacties en verwachtinge

Voorbeeld

• Marin (docent) pakt het schrift van Khumba en dan leest hij dat zij vindt dat de leraar alleen respect krijgt uit angst en dat zij vindt dat docent haar respectloos behandelt. Dit blijkt  Dilemma rondom respect. Meer achtergrond informatie nodig van de cultuur van Khumba. Khumba moet excuses bieden en hij vraagt niet verder hoe het gaat met haar. Leerkracht heeft geen positieve verwachtingen van de leerlingen. Marin lijkt steeds minder te verwachten van zijn leerlingen.
• Gay: docent social justice perspectief. Je wilt de leerlingen omhoog liften. Het is een groep die dat juist nodig hebben. Ze preseteren onder in het onderwijssysteem. Juist positief gedrag ipv negatief gedrag.
• Khumba komt naar Marin omdat Souleymane naar de tucht moet. Ze vertelt Marin dat Souleymane niet van school gestuurd kan worden omdat hij dan terug naar huis moet. Voor leerling onrechtvaardig dat hij door een gedoe in de klas terug moet naar zijn eigen land. Delimma van rechtvaardigheid. Wat is de relatie tussen souleymane en zijn vader en zijn broer? Neemt de broer de vaderrol op zich? Marin heeft geen aandacht voor de gezinsverhouding. Miss omdat die veel thuis doet dat hij lagere cijfers haalt op school. Dillema van oudercontact.
• Sitting aan het einde. Gevoel van onrechtvaardigheid. Marin mocht mee stemmen over wat er met souleymane gebeurde, raar. Ook raar dat er geen tolk was geregeld voor de moeder van souleymane. Marin wist al dat de moeder geen Frans sprak, hij kon aangeven dat er iemand moest komen om te vertalen. Dillema van onrechtvaardigheid. Te weinig bewust van allerlei procedures en praktijken niet bekend zijn bij ouders. Methode gericht op inclusie. Als je echt wilt dat je migrantengroepen leerlingen dezelfde procedures krijgen op school moet je daar wel wat voor doen.
• Op het begin; gymleraar en Marin lijst met leerlingen bekijken en zeggen. Slechte leerlingen/luie leerlingen/etc. geen een leerling kwam daar goed uit. Deze docenten nemen de verwachtingen mee de les in en stralen dat uit naar de leerlingen. Leeringen hebben dit zelf ook door; hij geeft alleen complimentjes aan Wey (de chineze jongen).
• Khumba moest aan het eind van de les haar agenda laten zien en excuses aanbieden aan Marin. Toen ze weg liep zei ze: btw ik meende het niet. Heel disrespectvol van haar. Ook disrespect van Marin zijn kant. Ook niet handig van Marin dat er twee vriendinnen mee keken. Hij had beter even met haar apart kunnen zitten en rustig met haar praten over wat er aan de hand was en wat er speelde. Hij reageerde te autoritair.
• Marin gaf de klas opdracht om een zelfportret te maken en voor te lezen aan de klas. Maar wat is zijn doel daarbij? Klas leren kennen? Dan kon hij het beter doordenken; deze opdracht leidde juist tot spanningen en maakten discussie over voetbal. Als hij de leerlingen beter wilde leren kennen kon hij beter zeggen dat ze de opdracht moesten schrijven en hij het als enige gaat lezen, niet voor de hele klas. Het gemeenschapsgevoel ontbrak in de klas. Leerlingen tegen docent. Docent tegen migranten leerlingen. Tussen migranten leerlingen ook strijd. Dillema van gemeenschapsgevoel. Marin was onvoldoende voorbereid op deze opdracht.
• Marin geeft geen aandacht aan het feit dat Boubacar niet wilt eten in het bijzijn van iemand zijn moeder omdat hij respect heeft voor haar.
• Marin gebruikt als voorbeeld de naam ‘Bill’ en nooit een allochtone naam. Dilemma van respect: andere namen gebruiken. Dilemma van gemeenschapsgevoel: het wij-zij denken blijft zo in stand gehouden. De westerse docent die westerse namen gebruikt in zijn voorbeelden.
• Marin was Oostenrijk aan het dissen. Het effect daarvan kan zijn dat leerlingen het gevoel hebben, zou hij ook zo denken over het land waar ik vandaan kom? Dilemma van respect

Moeilijk dilemma:

Autonomie. Het feit dat autochtone docenten afkomstig zijn waar autonomie en individualisme bealngrijk is. Dit bots als hun leerlingen uit meer collectivistische culturen komt.

Voorbeeld:

Marin vraagt veel om stilte en de leerlingen moeten alleen werken. Ze mogen niet vaak in groepjes werken.

• Vermoeden van seksuele orientatie van de docent. Je zag dat Marin het wel op de spits dreef, bijna vijandige reactie. Je kon afleiden dat hij uit een cultuur kwam dat homo zijn normaal is en dat als zij dat niet vinden dat zij dan raar zijn. Maar misschien komen die leerlingen wel uit een cultuur dat dat helemaal niet normaal is. Meer inspelen op opencommunicatie vaardigheden. Meer in gesprek gaan met elkaar. Denk als docent zijnde na waar je wel dezelfde gedachtes hebt, waar kan je elkaar nog wel vinden? Bv. Mensenrechten? Iedereen moet toch gerespecteerd worden?
  • Westers denken: iedereen moet doen wat hij/zij wilt.