HC7A burgerlijkrecht

College 7A

Dit hoorcollege ging over de onrechtmatige daad en kwalitatieve aansprakelijkheden.

De onrechtmatige daad

Een voorbeeld van een onrechtmatige daad is een auto-ongeluk, of het vervuilen van olie op zee, of het geven van een klap van D. Ook al heb je niet de bedoeling gehad iets te laten gebeuren. Dan kan het alsnog worden toegerekend.

De ‘gewone onrechtmatige daad’ volgt uit artikel 6:162 BW. Dat zijn de onrechtmatigheden waar je zelf verantwoordelijk voor bent. Daarnaast heb je de risicoaansprakelijkheden. Je bent risicoaansprakelijk bijvoorbeeld voor je kind, maar ook voor je huisdier, je werknemer en zelfs voor de werktuigen die je bij je werk gebruikt. Zo kan het gebeuren dat de schade, ontstaan door een defect in een kraan, voor jouw rekening komen.

Bij deze risicoaansprakelijkheid is toerekening geen vereiste. Dat is ook wel logisch, want als jouw hond iemand compleet uit het niets bijt, of wanneer een werknemer een klant uit woede een klap verkoopt kan je er niet altijd wat aan doen. Toch kan dat voor jouw rekening komen.

Iets kan aan iemand worden toegerekend op grond van schuld (Dat kan iemand dus worden verweten) of op grond van zijn risico. Dan is er niet direct sprake van géén art. 6:162 BW. Ook in art. 6:162 BW staat de mogelijkheid dat iets kan worden toegerekend op grond van de wet of van de verkeersopvattingen. Dat laatste is het risico.

In het Arrest de Meppelse Ree (HR 11 november 1983, NJ 1984, 331 (Meppelse ree)) steekt een Ree de weg over waardoor de automobilist uitschiet en frontaal botst met Lanting. Kan dit aan hem worden toegerekend? Ja. Want niet kan worden gezegd dat hem geen enkel verwijt valt te maken. Hoezeer zijn reactie menselijkerwijs ook begrijpelijk moge zijn, aldus de Hoge Raad.

Om aan de onrechtmatigheid uit artikel 6:162 BW te voldoen moet er sprake zijn van een inbreuk op een recht, een strijd met een wettelijke plicht of van een schending van ongeschreven zorgvuldigheidsnormen oftewel een handeling in strijd met wat het maatschappelijke verkeer betaamt.

In de Zutphense Juffrouw (HR 19 juni 1910, W. 9038 (Zutphense juffrouw)) springt een waterleiding in het pakhuis van Nijhof. Nijhof verkoopt leer en de hoofdkraan bevindt zich bij de bovenbuurvrouw. Die weigert open te doen om de kraan af te sluiten. Zij is in eerste instantie niet aansprakelijk omdat het laatste puntje, strijd met de maatschappelijke zorgvuldigheid nog niet bestond. Er was volgens de Hoge Raad geen onrechtmatigheid, want er was geen sprake van een schending met de wettelijke plicht en een blootpassieve houding vormt geen inbreuk op een subjectief recht van Nijhof.

Er was nogal wat ophef over deze zaak, begrijpelijk natuurlijk, maar er waren voor- en tegenstanders van de ruime onrechtmatigheidsleer. Molengraaff was een voorstander, zo kon oneerlijke concurrentie, waar Nederland erg goed in was, aangepakt worden. Eysell voorzag een ‘civielregtelijke ramp’. ‘eenen stortvloed van onregtmatigheidsgedingen’ en het ‘Kantonregtertje’ wordt vrijgelaten. Hiermee bedoelde hij dat er nu heel veel mensen ineens onder het kader van de onrechtmatige daad zouden vallen en daarmee veel sneller naar de kantonrechter kunnen.

In het arrest Lindenbaum/Cohen (HR 31 januari 1919, NJ 1919, p. 161 (Lindenbaum/Cohen)) verkoopt C medewerker L om, om inzicht te krijgen in de bedrijfsgeheimen van L. is C nu jegens L aansprakelijk? Volgens het hof niet, maar volgens de Hoge Raad wel. In dit arrest werd de eerste stap naar de ongeschreven zorgvuldigheidsnorm gezet.

“dat onder onregtmatige daad is te verstaan een handelen of nalaten, dat òf inbreuk maakt op eens anders recht, òf in strijd is met des daders rechtsplicht òf indruischt, hetzij tegen de goede zeden, hetzij tegen de zorgvuldigheid, welke in het maatschappelijke verkeer betaamt ten aanzien van eens anders persoon of goed”

Dat lijkt al veel op de normen van nu.

In het Kelderluik-arrest (HR 5 nov. 1966, NJ 1966, 136 (Coca-Cola/Duchateau) (‘Kelderluik’)) liet een medewerker van Coca Cola een kelderluik openstaan en een gast, op weg naar het toilet valt er in. Is Coca Cola nu aansprakelijk? Ja. De Hoge Raad geeft in dit arrest vier factoren, criteria om dit te beoordelen.

• De kans dat iemand niet goed oplet

• De kans dat daardoor een ongeval ontstaat

• De ernst van de gevolgen

• De bezwaarlijkheid van de te nemen voorzorgsmaatregelen

• En de aard van de gedraging.

In Amerika bestaan er soortgelijke artikelen. Deze waren er eerder en het zou kunnen dat hiervan is afgekeken.

In het Arrest Haringkar (HR 2 december 1966, NJ 1967, 42 (Haringkar)) parkeert De Stoet zijn auto vlakbij de haringkar om even haring te kopen. Hij laat de sleutel zitten. Een minderjarige springt vlug in de auto en veroorzaakt een ongeval. Is De Stoet nu aansprakelijk jegens de slachtoffers?

Ja, zegt de Hoge Raad. De kans op joyriding is dusdanig groot dat De Stoet daarmee rekening moest houden.

In het Arrest Natronloog (HR 8 januari 1982, NJ 1982, 614 (Natronloog)) laat personeel van het Dorpshuis een plastic emmer met chemische vloeistof in een vuilniszak op de stoep staan. Onbewaakt. De Vuilnisman De Rijk gooit de zak in de vuilniswagen maar door een mechanische fout wordt de zak teruggeslingerd en krijgt hij de vloeistof in het oog waardoor hij deze ook verliest.

De Hoge Raad zegt dat het personeel, ondanks dat ze er niet van wisten, aansprakelijk is. Als je een jouw onbekende vloeistof onbeheerd bij het vuil zet, handel je onzorgvuldig.

In het Arrest Jetblast (HR 28 mei 2004, NJ 2004, 105 (Jetblast)) wil mevrouw Hartman een foto maken van een opstijgend vliegtuig. Ze wordt door de jetblast tegen de rotsen gegooid en lijdt letsel. Er hingen borden met de tekst ‘Warning-low flying and departing aircraft can cause physical injury”

De Hoge Raad zegt dat de doorslaggevende betekenis is, of te verwachten valt dat deze waarschuwing zal leiden tot een handelen of nalaten waar door dit gevaar wordt vermeden.

In het arrest de Zwiepende tak (HR 9 december 1994, NJ 1996, 403 (Werink/Hudepohl)) maken een stel vrienden een boswandeling. W schopt tegen een tak die terug zwiept en in het oog van H komt. Die verliest zijn oog.

De HR zegt het volgende; “dat niet reeds de enkele mogelijkheid van een ongeval, als verwezenlijking van aan een bepaald gedrag inherent gevaar, dat gedrag onrechtmatig doet zijn, maar dat zodanig gevaarscheppend gedrag slechts onrechtmatig is indien de mate van waarschijnlijkheid van een ongeval (het oplopen van letsel door een ander) als gevolg van dat gedrag zo groot is, dat de dader zich naar maatstaven van zorgvuldigheid van dat gedrag had moeten onthouden.”

In het taxus-arrest (HR 22 april 1994, NJ 1994, 624 (taxus)) heeft een van de buren een taxusstruik die, nadat die is neergelegd op de afvalhoop, door het gaas steekt. De paarden van de buurman eten van de taxus die giftig is voor paarden. De Hoge Raad zegt dat hij er niets aan kon doen omdat de giftigheid van de plant niet voor iedereen kenbaar is.

Ongeschreven zorgvuldigheidsnorm?

Het relativiteitsbeginsel

De geschonden norm moet strekken tot de bescherming van het belang waarin de benadeelde is getroffen, zo luidt het relativiteitsbeginsel. (art. 6:163 BW) Dit is belangrijk om de verplichting tot schadevergoeding te laten ontstaan.

Een voorbeeld: A veroorzaakt een ongeluk waardoor er een file ontstaat, B mist daarom zijn vliegtuig en daardoor een belangrijke order, waardoor hij een gederfde winst heeft van 25.000 euro. De vraag die moet worden gesteld is of de geschonden norm tot bescherming van de schade strekt.

Soms moet relativiteit apart getoetst worden, anders zit het ook ingebakken. Bij inbreuk op een subjectief recht en de schending van een ongeschreven zorgvuldigheidsnorm hoef je vaak niet opnieuw te bewijzen dat er sprake is van relativiteit. Bij schending van een wettelijke plicht is dat vaak wel het geval.

Wanneer er sprake is van schade moet er sprake zijn van een causaal verband om deze op grond van 6:162 BW te kunnen vorderen. Schade wordt onderscheiden in vermogensschade en immateriële schade. (art. 6:95 e.v.)

Kwalitatieve aansprakelijkheden

De aansprakelijkheden voor iemand anders dan jezelf zijn uitgeschreven in afdeling 2 van boek 6 van het Burgerlijk wetboek. Het begint vanaf artikel 6:169 BW bij de aansprakelijk van ouders en gaan dan verder met ondergeschikten en dieren.

De aansprakelijkheid van ouders geldt niet tot 18 jaar. Tot aan het veertiende jaar is een ouder in ieder geval aansprakelijk wanneer een kind iets gedaan heeft. Let op, alleen wanneer er sprake is van een doen van een kind. Als een kind iets heeft nagelaten is er niemand aansprakelijk. Op dat moment worden vervelende situaties voor ouders voorkomen, bijvoorbeeld wanneer een achtjarig meisje heeft nagelaten haar vriendinnetje uit het water te trekken. Zoiets kan dan niet voor de rekening van de ouders komen.

Bij kinderen die 14 jaar en ouder zijn maar nog geen 16, zijn de ouders aansprakelijk, tenzij hen geen verwijt valt te maken. Dat laatste wordt vrij snel door de rechters aangenomen.

Het artikel 6:170 BW gaat over de aansprakelijkheid voor de ondergeschikten. Dat strekt zich uit tot artikel 6:178 BW. Voor de aansprakelijkheid van ondergeschikten zijn vier criteria van toepassing.

• Een fout, een toerekenbare onrechtmatige daad

• Van de ondergeschikte in kwestie

• Waarover de werkgever zeggenschap had

• De vergroting van de kans door uitvoering van de opdracht.

De risicoaansprakelijkheid voor dieren staat beschreven in artikel 6:179 BW. De vereisten hiervoor zijn;

• Aangesprokene is de bezitter

• Het dier heeft ZELF de schade aangericht (dus het dier mag niet louter een instrument zijn.)

  • Belangrijke rechtspraak is Rb Almelo NJF 2004, 325 (huifkarvakantie en Hof Arnhem JA 2006/100:

Er was hier sprake van een gezin dat op vakantie ging met een huifkar. Het paard rijdt met huifkar en al over de vrouw heen. Toch mag dit niet onder artikel 6:179 BW vallen. Volgens het Hof was er hier geen sprake van het gebruik van een paard als instrument. Dat viel volgens hen op te maken uit het feit dat bij de volgende ‘HO”, het paard ook niet netjes stopte.

Wat als het paard wel was gestopt, was er dan sprake geweest van artikel 6:162 BW? Een gebrek aan de verwijtbaarheid kan de tenzij-formule niet activeren. Art. 6:179 BW is een risicoaansprakelijkheid.