Deze samenvatting is gebaseerd op het studiejaar 2013-2014.

Tentamen januari 2013

Casus Paardenverdriet

Janna heeft haar lievelingspaard Bokita in een advertentie, voorzien van een fraaie foto en uitgebreide beschrijving, in het maandblad “Paarden” te koop gezet voor € 10.000. Robert ziet deze advertentie en stuurt Janna op 15 maart 2012 een brief die uitmondt in de mededeling “Ik bied voor Bokita de vraagprijs”, welke brief Janna op 16 maart 2012 ontvangt.

1. Is op 16 maart 2012 een overeenkomst tot stand gekomen tussen Janna en Robert?

Stel dat op 16 maart niét een overeenkomt tot stand is gekomen tussen Janna en Robert.

De vriendin van Robert blijkt echter niets te voelen voor welk paard dan ook. Robert stuurt Janna daarom op 20 maart 2012 weer een brief die deze keer uitmondt in de mededeling: “Ik wil Bokita daarom niet langer kopen.” Deze tweede brief van Robert komt in de ochtend van 21 maart 2012 op het huisadres van Janna aan, die dan op haar werk is.

In de middag van 21 maart 2012 mailt Janna vanaf haar werk aan Robert: “Bokita is voor jou”.

2. Is een koopovereenkomst tot stand gekomen tussen Janna en Robert en, zo ja, op welke datum?

Stel dat tussen Janna en Robert een koopovereenkomst tot stand is gekomen, waarbij zij onder meer hebben afgesproken dat Robert Bokita niet zal laten deelnemen aan wedstrijden.

Zes maanden na de levering van Bokita ziet Janna echter tot haar verbijstering de naam Bokita staan bij de wedstrijduitslagen in het zojuist verschenen maandblad “Paarden”. Zij belt woedend naar Robert die haar echter mededeelt dat hij Bokita al vier maanden geleden heeft doorverkocht en -geleverd aan IJzerman.

3. Kan Janna van IJzerman eisen dat hij Bokita niet meer laat deelnemen aan wedstrijden?

Stel dat Janna en Robert geen enkele afspraak over deelname van Bokita aan wedstrijden hebben gemaakt en Robert nog steeds eigenaar van Bokita is.

Bokita blijkt zeer getalenteerd en haalt op wedstrijden heel veel prijzengeld binnen. Een jaar na de verkoop door Janna wordt de waarde van Bokita al geschat op € 1.000.000. Wanneer Janna hier achter komt, heeft ze erg veel spijt van het feit dat zij Bokita aan Robert heeft verkocht.

4. Kan Janna iets ondernemen om Bokita van Robert terug te krijgen?

Stel dat Bokita enkel gebruikt wordt als manegepaard en een kribbebijter blijkt te zijn, een uiterst irritante paardenaandoening waarvan Janna wist, maar die zij niet voor het sluiten van de koop aan Robert heeft gemeld.

De waarde van Bokita wordt vanwege deze afwijking vastgesteld op € 2000. Robert die Bokita, waarop hij inmiddels zeer gesteld is geraakt, wil houden, wil van Janna een financiële genoegdoening.

5. Kan Robert een dergelijke genoegdoening van Janna krijgen?

Modelantwoorden Casus Paardenverdriet

1. Nee, op 16 maart 2012 is er geen overeenkomst tot stand gekomen tussen Janna en Robert. De advertentie dient, nu zij een individueel bepaalde zaak betreft, in beginsel niet te worden opgevat als aanbod, maar slechts als uitnodiging om in onderhandelingen te treden (HR Hofland/Hennis).

Dientengevolge is pas de bieding in de op 16 maart door Janna ontvangen brief van Robert een aanbod en dat aanbod is niet, zoals voor de totstandkoming van een overeenkomst vereist is (art. 6:217 BW), door Janna aanvaard.

2. Nee, er is hier geen koopovereenkomst tot stand gekomen tussen Janna en Robert. Het aanbod dat Robert bij zijn op 16 maart door Janna ontvangen brief deed is herroepelijk (art. 6:219 lid 1 BW) en ís ook door Robert herroepen en wel per moment ontvangst door Janna van zijn tweede brief (art. 3:37 lid 3 BW) in de ochtend van 21 maart.

Herroeping moet geschieden vóórdat de mededeling, houdende aanvaarding is verzonden (art. 6:219 lid 2 BW), maar dat is hier ook het geval: Janna heeft haar aanvaardingsmail immers pas verzonden in de middag van 21 maart, dus na de ontvangst van Roberts herroepingsbrief.

3. Nee, Janna kan niet van IJzerman eisen dat Bokita niet meer deelneemt aan wedstrijden. De afspraak tussen Janna en Robert dat Robert Bokita niet zal laten deelnemen aan wedstrijden werkt niet tegen IJzerman, aangezien een overeenkomst alleen van kracht is tussen partijen bij deze overeenkomst, zie HR Blaauboer/Berlips, en dat is IJzerman niet.

4. Nee, Janna kan niet iets ondernemen om Bokita van Robert terug te krijgen. Het gaat hier om wederzijdse dwaling, ex art. 6:228 lid 1 sub c BW. Lid 2 van art. 6:228 BW bepaalt vervolgens dat de verkeersopvattingen kunnen meebrengen dat de dwaling voor rekening van de dwalende (Janna) blijft. Wie, zoals Janna, anders dan om niet een zaak van de hand doet, geeft daarmee naar verkeersopvattingen de kans prijs dat de zaak achteraf veel meer waard was dan hij op het moment van het sluiten van de koop kan vermoeden (art. 6:228 lid 2 BW en HR Kantharos van Stevensweert). Dit wordt ook wel verkopersdwaling genoemd. De dwaling dient hier dus voor rekening van Janna te blijven.

5. Ja, Robert kan genoegdoening van Janna krijgen. Hier is sprake van dwaling die zijn oorzaak vindt in een schending door Janna van haar mededelingsplicht m.b.t. de aandoening van Bokita (art. 6:228 lid 1 onder b BW).

Gelet op een dergelijke schending, zal Janna zich tegen een beroep van Robert op deze dwaling niét kunnen verweren met het argument dat hijzelf heeft nagelaten onderzoek te doen (HR Offringa/Vinck).

Robert kan de door hem gewenste genoegdoening krijgen door op voet van art. 6:230 lid 2 BW van de rechter te verlangen dat deze de gevolgen van de overeenkomst ter opheffing van zijn nadeel wijzigt: de koopprijs zal dan worden gereduceerd tot € 2000.

Casus Een fraaie woonboot

Mevrouw Van Ommeren biedt op 1 januari aan de heer Visser per brief haar woonboot voor € 75.000 te koop aan, welk aanbod, zo valt in de brief te lezen, ‘ op 5 januari 24.00 uur zal vervallen’. Mevrouw Van Ommeren is van de oude stempel, want zij heeft deze brief niet eigenhandig geschreven, maar aan haar secretaresse gedicteerd. Visser accepteert dit aanbod door al de volgende dag een aanvaardingsbrief te versturen aan Van Ommeren, welke zij echter niet tijdig zal ontvangen: de secretaresse van mevrouw Van Ommeren heeft namelijk het verkeerde adres opgegeven, waardoor mevrouw Van Ommeren de brief pas op 8 januari ontvangt.

1. Is tussen mevrouw Van Ommeren en de heer Visser een overeenkomst tot stand gekomen en, zo ja, op welk moment?

Ga er voor het vervolg van uit dat de koopovereenkomst tussen mevrouw Van Ommeren en Visser op tijd tot stand is gekomen. Stel voorts dat één van de bepalingen van deze overeenkomst luidt dat ‘in de officiële koopakte terzake van de woonboot als koopprijs € 37.500 zal worden opgegeven’, dus slechts de helft van de in werkelijkheid overeengekomen prijs. De wet verbiedt echter een dergelijk beding.

2. Welk rechtsgevolg heeft dit laatste gegeven voor dit beding en voor de koopovereenkomst?

Stel dat over totstandkoming van de koopovereenkomst tussen mevrouw Van Ommeren en Visser een hoop meer te vertellen valt. Visser is namelijk niet zomaar als koper komen aanwaaien, maar sinds jaar en dag de financieel adviseur en vertrouwensman van de 85-jarige mevrouw Van Ommeren. Zij van haar kant is der dagen zat is en heeft van zaken doen geen kaas gegeten. Visser heeft al enige keren op haar ingepraat dat het toch eens tijd wordt haar fraaie woonboot die zij al 2 jaren niet meer heeft betreden, van de hand te doen. Ook tijdens hun laatste gesprek is Visser hier weer over begonnen, waarbij hij haar wederom op het hart heeft gedrukt toch vooral niet teveel voor de boot te vragen. Nadat zij eindelijk heeft ingestemd met de lage vraagprijs van slechts € 75.000 waarmee Visser voorstelde te gaan adverteren – niet eens een derde van de werkelijke waarde van de boot - , meldt Visser dat hij haar desgewenst de helpende hand wil bieden door zélf de boot voor genoemde bedrag te kopen. Aldus geschiedt en al de volgende dag wordt de boot aan Visser geleverd.

3. Kan mevrouw Van Ommeren onder deze omstandigheden van haar overeenkomst met Visser af?
4. Stel dat mevrouw Van Ommeren van haar overeenkomst met Visser af kan. Gedurende welke tijdsperiode staat deze bevoegdheid haar dan ten dienste?
5. Stel dat mevrouw Van Ommeren van haar overeenkomst met Visser af is. Op welke twee rechtsgronden kan zij dan van Visser eisen dat deze de woonboot aan haar teruggeeft?

Antwoorden Casus Een fraaie woonboot

1. Een overeenkomst komt tot stand door een aanbod en de aanvaarding daarvan (art. 6:217 lid 1 BW). Het aanbod bereikt de heer Visser op 1 januari. Zijn aanvaardingsbrief bereikt Van Ommeren weliswaar pas op 8 januari, dus op het eerste oog te laat, maar deze brief heeft de werking dat zij geacht wordt op tijd te zijn ontvangen, aangezien het niet-tijdig bereiken het gevolg is van een handeling van secretaresse van mevrouw Van Ommeren, dus van iemand waarvoor zij aansprakelijk is (art. 3:37 lid 3 BW). Aangezien de aanvaardingsbrief geacht wordt te zijn ontvangen op het moment waarop zij zonder de verkeerde adresopgave zou zijn ontvangen (art. 6:224 BW), wordt ook de overeenkomst geacht al op dat moment te zijn gesloten.

2. Dit beding is een rechtshandeling die, aangezien zij partijen tot een door de wet verboden prestatie verplicht, door haar inhoud in strijd is met de openbare orde en dus van rechtswege nietig is (art. 3:40 lid 1).

Hoewel denkbaar is dat slechts dit beding nietig is, staat de rest van de koopovereenkomst waarschijnlijk in onverbrekelijk verband met dit nietige beding, zodat de hele koopovereenkomst dan van rechtswege nietig is (art. 3:41).

3. Ja: mevrouw Van Ommeren kan met een beroep op misbruik van omstandigheden de overeenkomst vernietigen (art 3:44 lid 4 jo. lid 1 BW). Dit laatste kan buitengerechtelijk dan wel door een rechterlijke uitspraak uit te lokken (art 3:49 BW). Visser heeft misbruik gemaakt van de omstandigheid dat mevrouw Van Ommeren hem vertrouwde, dat mevrouw Van Ommeren een vrouw van 85 jaar is, haar dagen zat is, en geen kaas heeft gegeten van zakendoen. Visser heeft de verkoop van de boot tegen deze lage prijs bevordert, ofschoon hij mevrouw Van Ommeren daarvan had behoren te weerhouden (art. 3:44 lid 4 BW). Dat maakt de rechtshandeling vernietigbaar (art. 3:44 lid 1 BW) zodat mevrouw Van Ommeren deze ook kan vernietigen (art. 3:49 BW).

N.B.: Alternatieven voor genoemd beroep op misbruik van omstandigheden zijn dwaling (art. 6:228 BW) en bedrog (3:44 lid 3 BW).

4. Voor misbruik van omstandigheden: maximaal 3 jaren te rekenen vanaf het moment dat de invloed van Visser heeft opgehouden te werken (art. 3:52 lid 1 onder b BW).

N.B.: Voor dwaling en bedrog is de termijn eveneens maximaal 3 jaren, maar dan te rekenen vanaf het moment dat de dwaling of het bedrog is ontdekt (art. 3:52 lid 1 onder c BW).

Wanneer mevrouw Van Ommeren zich met een beroep op misbruik van omstandigheden tegen een vordering van Visser verweert, kan zij zich echter ‘te allen tijde’ op misbruik van omstandigheden, dwaling of bedrog beroepen (art. 3:51 lid 3 BW).

5. Vernietiging heeft terugwerkende kracht, art. 3:53 BW. Derhalve kan mevrouw Van Ommeren van Visser eisen dat deze haar de boot teruggeeft op grond van:

• het feit dat zij de boot onverschuldigd aan Visser heeft betaald (art. 6:203 BW);
• haar eigendomsrecht van de boot (art. 5:2 BW), dit vanwege het causale stelsel van overdracht (art. 3:84 lid 1 BW).