Cognitieve gedragstherapie: Theorie en praktijk
Hoofdstuk 6
Gedragsactivatie

Conceptualisatie van passiviteit

Als cliënten moeten nadenken over activiteiten, worden zij vaak belemmerd door depressieve automatische gedachten.

De passiviteit versterkt een slechte stemming, er zijn maar weinig gelegenheden iets bevredigends of plezierigs te doen. Dit leidt tot meer negatief denken, hetgeen leidt tot grotere somberheid en passiviteit.

Conceptualisatie van gebrek aan bevredigende of plezierige activiteiten

Zelfs als cliënten actiever zijn, staan zelfkritische gedachten vaak in de weg om voldoening en plezier te beleven. Deze kunnen ontstaan als cliënten bezig zijn met een activiteit of als ze klaar zijn en nadenken over wat ze hebben gedaan.

Bij het plannen van activiteiten is het belangrijk om te anticiperen op mogelijke automatische gedachten die activiteiten kunnen dwarsbomen of het gevoel van voldoening en plezier kunnen vergallen.

Je kunt cliënten het snelst activeren door samen door te nemen wat ze gewoonlijk elke dag doen: 1) Welke activiteiten doen ze te weinig, waardoor ze niet voldoende plezier of voldoening beleven? 2) Is er sprake van een goede balans van voldoening schenkende activiteiten? 3) Welke activiteiten geven het minste voldoening en/of plezier?

Bij ‘gemakkelijke’ cliënten stimuleer je de identificatie van activiteiten waardoor ze zich beter kunnen gaan voelen, pak je storende gedachten aan en help je met het plannen van de activiteiten.

Ernstige cliënten moet je soms helpen door een uur planning te maken of om na afloop de activiteit te scoren.

Als de cliënt heel weinig actief is, zorgt de therapeut dat hij hem niet meteen teveel laat doen, waardoor hij overweldigd zou raken. Vaak wordt aan de cliënt gevraagd zichzelf te complimenteren als hij zich aan de planning houd.

De volgende sessie wordt het huiswerk nagekeken en nagegaan of de cliënt de planning heeft gevolgd. Er wordt aan de cliënt gevraagd of de voorspellingen (automatische gedachten) klopte. Als deze niet bleken de kloppen kan de cliënt meer gemotiveerd raken.

Er zijn verschillende lijsten met activiteiten waaruit de cliënt kan kiezen.

Met een overvolle planning kan er wat gas terug genomen worden.

Voor het scoren van hoe plezierig een activiteit was kun je ook categorieën maken waarmee je de activiteit kan vergelijken (net zo plezierig als… ruzie?). Deze moeten direct na de activiteit worden ingevuld om geheugen-biassen te voorkomen.

De activiteitenkaart gebruiken om je juistheid van voorspellingen te beoordelen

Als cliënten het idee hebben dat het plannen van activiteiten niet helpt, kun je vragen om scores voor voldoening en plezier op één activiteitenkaart te voorspellen en dan de feitelijke scores direct na de activiteit in te vullen. Een vergelijking kan veel bruikbare informatie opleveren.

De therapeut kan de activiteitenkaart gebruiken als middel om automatische gedachten te achterhalen die het plezier uit een activiteit halen.