Samenvatting Recht Universiteit Leiden jaar 1 Bachelor Politicologie blok 2.

Doel van rechtssystemen: ‘Het stelsel van regels en rechtspraak moet een betrouwbaar raamwerk bieden voor het overheidsbeleid en voor de ontplooiing van initiatieven van burgers en bedrijven.

waarden als:

• Rechtszekerheid

• stabiliteit 

• Berekenbaarheid

Rechtssysteem krijgt vorm door:

• Juridisch: maken van wetten (Formeel vastgestelde algemene iedere burger bindende voorschriften). Hiervoor is een wetgever, uitvoerende en rechterlijke macht en de gedragingen van rechtssubjecten.

Belangrijkste bronnen van het recht: 

• Wet (wetgever)

• Jurisprudentie (Rechterlijke macht)

• Gewoonterecht (Ontstaat uit gedragingen van mensen) 

Juridische piramide van boven naar onder:

• Internationale verdragen 

• EU

• Grondwet en wetten in formele zin

• Algemene maatregelen van bestuur 

• Ministeriële regelingen 

• Regionale verordeningen

• Beleidsregels

Grondwet 

• Verbindt de piramide zijn supranationale lagen met de nationale lagen

• Kent een toetsingsverbod, alleen niet-formele wetten mogen getoetst worden want formele wetten zijn de wil van het volk

• Kent ook wetten zonder strafbaarheid, organiserende rol (Hoe werkt het bestuur van het land)

• Constitutioneel recht: het recht dat rechtssystemen vorm geeft

Monisme: internationaal en nationaal valt in dezelfde rechtssfeer

Dualisme: Staan los van elkaar

Wet in formele zin: tot stand gekomen door formele wetgeving 

Informele zin: Kan wel getoetst worden aan bijvoorbeeld de grondwet 

Macht van de overheid aan banden leggen door:

• Media 

• parlement 

• protesten 

• scheiding der machten 

Formele recht

Zelfregulering: Overheid stelt dat de bedrijfstak de regels maakt 

Formeel recht: 

• Het recht dat bepaalt welke procedures en processen gevolgd moeten worden om het recht zijn loop te geven 

• Wetgevingen kijkend naar de vorm van hoe iets voor elkaar moet worden gekregen

• Wetboek van burgerlijke rechtsvordering, wetboek van strafvordering, AWB

Materieel recht: 

• Het inhoudelijke recht wat burgers en bestuur wel en niet mogen doen.

• Legt ieder bepaalde gedragsnormen op

Er wordt steeds nauwer gekeken naar procedures en vorm tijdens een strafzaken. Wanneer de procedures niet zijn gevolgd kan dit leiden tot vrijspraak etc. 

De Kern van de Rechtsstaat

Kern bestaat uit:

• Rule of Law

• Rechtsbeginselen (Legaliteitsbeginsel, machtenscheiding, onafhankelijke rechter)

• Grondwet en organieke wetten (Indeling staat, machtsverhouding, uitvoering

• Wetten, regelingen en Jurisprudentie (Waarin verder invulling wordt gegeven, bescherming burgers die anders niet beschermd zijn)

Driehoek van: Daadkracht, Vrijheid en Orde/stabiliteit

• Hierin moet een evenwicht in worden gevonden. 

Geschiedenis van het recht

Belangrijke gebeurtenissen voor tentamen:

1815: Eerste grondwet 

• Besluitenregering van Willem I

• De Blanketwet zegt dat tegen koninklijk besluit in gaan strafbaar is

• Meerenberg-Arrest 1879: Koning heeft geen wetgevende macht 

Sociale Rechtsstaat

Sociale kwestie: sommige bevolkingsgroepen lijden onder economische indeling

Overheidsinterventie door middel van:

• Kinderwet van van Houten

• Leerplicht

• Ongevallenwet

• Woningwet

Bestuursrechtelijke wetten: 

• Richtend op bestuur

• Beleidsinstrumentele codificatie: Bestaande waarden tot wet maken 

• Beleidsinstrumentele  modificatie: Aanpassen samenleving via wetgeving

Gevolgen bestuursrechtelijke wetten

• Gespreide normgeving 

• Kaderwetten: Uitvoerder besluit belangrijke beslissingen door beleidsdoelen

Kritiek kaderwetten:

• In strijd met rule of law door:

  • Legaliteits wordt aangetast

  • Kenbaarheid wordt lastiger

  • Uitvoerbaarheid van de wet 

Oplossingen:

• Algemene beginselen van behoorlijk Bestuur

• Vereisten voor machtsuitoefeningen overheid

• Ontwikkelen formeel en materieel wetsbegrip 

Formeel wetsbegrip: Wetgeving die komt van de formele wetgever en kenbaarheid geeft aan de procedure

Materieel wetsbegrip: Wet is herkenbaar aan de inhoud en moet direct door formele wetgeving omdat hij zo belangrijk is 

Algemene Beginselen Behoorlijk Bestuur: Gedragsregels voor de overheid

• Zorgvuldigheid, zorgvuldig omgaan met de wet

• Verbod om macht te gebruiken waar het niet voor bedoelt is 

• Motiveringsbeginsel. reden geven tot besluit

• Evenredigheidsbeginsel, bezwaar moet geldig zijn 

• Vertrouwensbeginsel

• Verbod op willekeur

• Fair-Play 

Rechterlijke toetsing van bestuur: Rechter krijgt meer invloed op het bestuur door te toetsen op algemene beginselen.

Kritiek van machtenscheiding: Wetgevende macht moet ingrijpen op uitvoerende macht, niet rechter. Legaliteit

Nieuwe Bestuurswaarborgen

Rechterlijke controle

• Rechter is vaak te laat

• Rechter moet rekening houden met machtenscheiding

• Rechter is geen volledig alternatief voor goede besluitvorming 

Bestuurswaarborgen: 

• Sneller instappen 

• Kan voor wetgeving 

• Draagt bij aan een rechtmatig en doelmatig bestuur 

Openbaarheid:

• Van vergadering 

• Van informatie

• Van procedures

Openbaarheid van wetgeving:

• Wet kent geen rechtskracht als hij niet openbaar is 

• WOB: actieve en passieve informatieplicht, kent misbruik door boetes

Weigeringsgronden informatie:

• Absoluut: koningshuis privé en ministerraad

• Relatieve: Belang in zaak of privé informatie bedrijf 

Nationale Ombudsman

• Taken in AWB

• Tweede lijn na rechtsprocedure

• beoordeelt naar behoorlijkheidsnorm

• Oordeel is niet bindend 

Referendum:

• Raadgevend en Bindend 

• Verplicht referenda of niet 

• Incidenteel of structureel

• Corrigerend 

Kritiek referendum: Referendum wordt gevoerd zonder fatsoenlijk maatschappelijk debat. 

Schellen deuropeners akkoord 

• Civiele rechter mag optreden als restrechter

Leenders versus ubbergen

• vergunning kwestie, Leenders werd vergunning geweigerd

Het pocketbooks-arrest

• Vergunning hebben voor pocketbook, geen verkoop

• Rechter mag formele wetten niet beoordelen maar algemene jurisprudentie bijv verordeningen wel 

Het landbouwvliegers-arrest

• Radius werd verkleint voor gif spuiten

• Algemene regels mogen getoetst worden maar formele wetten niet 

Het harmonisatiewet-arrest

• Studenten zouden benadeeld worden 

• Nieuwe discussie constitutionele toetsing 

Constitutionele toetsing 

• Voor: Bescherming van volk tegen overheid, angst voor falen democratie 

• Tegen: Machtenscheiding wordt aangetast, belangen burgers staan gelijk aan de wet en het rechtszekerheids argument. Democratische argument: rechters zijn niet democratisch gekozen en hoeven zich niet aan procedures te houden.  

Internationale rechtsorde

Internationaal recht:

Privaat: rechtsbetrekkingen burgers en staat of rechtspersoon

Publiek: rechtsbetrekkingen tussen staten (Verdragen, gewoonten en rechtsbeginselen)

Soevereiniteit: Hoogste absolute staatsgezag

• Exclusief: zeggenschap over grondgebied

• Normatief: Het vinden dat staten absoluut gezag moet hebben

• Deelbaar: EU

Belang soevereiniteit: 

• Hoeksteen internationaal recht

• Uitgangspunt internationale rechtsorde 

Kritiek soevereiniteit: Wanneer ingrijpen bij mensenrechtenschendingen 

Who guards the guardians

Corrumperende macht: 

• Rechter maakt besluiten (Stout)

Kritiek: 

• Gebeurt bijna niet 

• Rechters hebben rechtsstaat niet in handen 

• Trias politica beschermt in plaats van rechter

Het tentamen van Recht wordt mondeling afgenomen. Let vooral op de structuur van het recht (grondwet in de piramide, driehoek van orde, vrijheid en daadkracht), kritieken op recht (besluiten door de rechter, referenda) en de verschillende casussen die behandeld worden (Meerenburg-arrest, harmonisatiewet)