Van den Berg/Van der Walle (HR 29-10-2004, ECLI:NL:HR:2004:AP4504)

Onderwerp

Beslag en executierecht.

Rv art. 718, 475; BW art. 3:1, 6:130

Casus

Een beslagcrediteur, Van Den Walle, legt conservatoir derdenbeslag onder een bank. Ten tijde van de beslaglegging was het saldo van de beslagdebiteur, Van Den Bergh, in rekening-courant negatief, maar was de aan de beslagdebiteur verstrekte kredietfaciliteit nog niet ten volle benut. Tussen partijen is een eerder Kort Geding aanhangig geweest. Inzet daarvan was dat Van den Bergh het recht van retentie uitoefende op de bij hem gestalde kalveren, totdat Van der Walle hem het verschuldigde zou hebben betaald. De president van de rechtbank heeft toen bepaald bij vonnis van 8 november 2001 dat Van den Bergh zijn retentierecht diende op te geven tegen betaling door Van der Walle van een bedrag van f 9722,- dit na een afweging van het zwaarwegende belang van Van der Walle bij beëindiging van de uitoefening van het retentierecht. De president vond het te ver gaan dat het retentierecht ook zou kunnen worden uitgeoefend terzake van de schadevergoedingsvordering inzake het vervolgcontract.

Van Den Bergh, de kredietdebiteur, dient een beroepschrift in cassatie in tegen de uitspraak van het Gerechtshof. Het gaat hier om de vraag of er beslag kan worden gelegd op nog niet afgeroepen kredietruimte uit een bestaande kredietovereenkomst.

Hof

Van Den Bergh heeft o grond van het falen van de grieven in het incidenteel appèl kan ook dit appèl niet tot vernietiging van het vonnis leiden, dat dan ook, met verbetering van gronden zal worden bekrachtigd. Van den Bergh zal, als in het ongelijk gestelde partij, worden veroordeeld in de kosten van het incidenteel appèl, waarbij die van Van der Walle zullen worden begroot op nihil, nu zij zich uitsluitend heeft gerefereerd aan het verweer van de bank.

Hoge Raad

De Hoge Raad onderscheidt in hoofdzaak drie opvattingen naar aanleiding van de rechtsvraag; 1. de ruime opvatting, die dit beslag zonder meer mogelijk acht, waarbij de kredietruimte als een bestaande vordering op de bank wordt beschouwd, 2. de enge opvatting die dit zonder meer onmogelijk acht en 3. de tussenopvatting die het beslag slechts mogelijk acht indien en voorzover de beslagdebiteur aan de derde-beslagene een opdracht tot betaling uit de kredietruimte verstrekt.

De enkele kredietrelatie schept nog geen voor beslag vatbare vordering: een verbintenis jegens de cliënt tot betaling aan hemzelf of aan een door hem aangewezen derde ontstaat immers eerst zodra de cliënt zijn bevoegdheid tot afroep van de kredietruimte gebruikt en pas dan ontstaat er een vordering van de cliënt jegens de bank, ook al vindt die dan wel haar onmiddellijke grondslag in de kredietovereenkomst. Erkenning van een beslag op kredietruimte is (nu het wilsrecht na beslag nauwelijks door de beslagdebiteur zal worden uitgeoefend) in strijd met de bedoeling van de wetgever, die beducht is voor beslag zonder reëel uitzicht op executie, hetgeen al helemaal klemt bij conservatoir beslag (r.o. 3.7). Bovendien kleven er praktische bezwaren aan die erkenning: banken zouden eerder het risico lopen van een voor de beslaglegger niet bevrijdende betaling en zich daartegen door tarieven en voorwaarden wapenen op zodanige wijze dat het nuttige instrument van de kredietverlening onder druk zou komen te staan; die bezwaren zouden niet opwegen tegen de voordelen. De Hoge Raad kiest in dit arrest voor de tweede opvatting en oordeelt dat er dus geen conservatoir derdenbeslag kan worden gelegd op niet-benutte kredietruimte want het gaat hier nog niet om een vordering.