Berg en Dalse Watertoren II (HR 02-04-1937, NJ 1937/639)

Onderwerp

Misbruik van recht (art. 3:13 lid 2 BW)

Casus

In deze zaak ging het om een uit de hand gelopen burenruzie tussen de eigenaren van twee landgoederen: Van Stolk en Van der Goes. Van Stolk plaatste palen met een doek daartussen op zijn eigen erf, met als doel om het uitzicht van Van der Goes te belemmeren. Van der Goes startte daarop een rechtszaak en Van Stolk moest deze palen op grond van het oordeel van de rechtbank verwijderen. De rechtbank besliste dat Van Stolk een onrechtmatige daad had gepleegd, omdat hij misbruik heeft gemaakt van zijn bevoegdheid om als eigenaar het vrije genot van zijn zaak te hebben.

Na verwijdering van de palen bouwt Van Stolk een watertoren op dezelfde plaats. Hierdoor wordt opnieuw het uitzicht van Van der Goes belemmerd. Van Stolk had echter nagelaten om de toren aan te sluiten op een waterleiding. De rechtbank oordeelde in dit kader dan ook dat deze handelwijze eveneens misbruik van recht oplevert, nu van Stolk zijn eigenaarsbevoegdheid gebruikt ‘zonder redelijk doel’. Vervolgens laat Van Stolk de watertoren aansluiten op een waterleiding, zodat de watertoren de functie kan hebben van het bewateren van zijn moestuin. De rechtbank was nu van mening dat de watertoren mocht blijven staan, omdat deze nu wel een functie had. Deze zaak werd vervolgens voorgelegd aan het gerechtshof. Het hof bepaalde dat de watertoren toch verwijderd moest worden. Deze was immers alleen neergezet om de buurman te hinderen. Hierna werd de zaak voorgelegd aan de Hoge Raad (HR 13 maart 1936, NJ 1936, 415 Berg en Dalse watertoren I). De Hoge Raad vernietigde het arrest van het hof. Het hof had namelijk misbruik van recht aangenomen, omdat Van Stolk zijn watertoren ook had kunnen bouwen op een plek waar het uitzicht van Van der Goes niet zou worden belemmerd. De Hoge Raad vindt dat deze opvatting te ver gaat en wijst de zaak terug naar het hof.

Rechtsvraag

Heeft Van Stolk door het plaatsen van de watertoren misbruik gemaakt van zijn (eigendoms)recht?

Rechtsgang

Het hof oordeelde dat Van Stolk geen redelijk belang had bij de watertoren nu de aansluiting op de waterleiding slechts bedoeld was om zijn ware intentie, het hinderen van Van der Goes, te verbloemen. Het is derhalve aannemelijk gebleven dat de watertoren is geplaatst met de enkele bedoeling om Van der Goes te benadelen. Van Stolk heeft dus door het plaatsen van de watertoren misbruik gemaakt van zijn eigendomsrecht.

De Hoge Raad bevestigt dat Van Stolk door het bouwen van de watertoren wederom misbruik van zijn eigendomsrecht heeft gemaakt. Het gegeven dat uit een eigendomsrecht bevoegdheden voortvloeien, betekent nog niet dat men onder alle omstandigheden en op elke wijze van die bevoegdheden gebruik mag maken. De vrijheid om een wettelijke bevoegdheid te gebruiken wordt in het algemeen beperkt door het leerstuk van misbruik van recht.

Leerstuk

Er is onder meer sprake van misbruik van recht wanneer een bevoegdheid wordt uitgeoefend met geen ander doel dan een ander te schaden. De bevoegdheden die uit een eigendomsrecht voortvloeien, kunnen derhalve niet onder alle omstandigheden en op elke wijze worden uitgeoefend. De uitoefening wordt beperkt door het leerstuk van misbruik van recht.