Hoorcollege 3B: Rechtssysteem, Bronnen, Rechtsbeginselen 

Rechtssysteem EU

A. Eigen rechtsorde

De EU heeft een eigen/zelfstandige rechtsorde. Dit blijkt uit het bestaan van eigen organen op het gebied van wetgeving, bestuur en rechtspraak. Tevens blijkt dit uit de rechten en verplichtingen die de Unie aan de onderdanen en lidstaten verschaft, deze gelden rechtstreeks. 

Autonomie: Rechtstreekse werking en voorrang op het nationale recht. 

Zie hiervoor de volgende jurisprudentie:

"Van Gend & Loos" heeft betrekking op de rechtstreekswerking (art. 30 VwEU) 

"Costa/ENEL" heeft betrekking op het feit dat incorporatie dwingend is en transformatie verboden.(EU-recht voorrang) 

"Simmenthal"Bevestiging van direct werking vanuit Van Gend & Loos &  Bevestiging van voorrang vanuit het Costa/ENEL arrest. 

B. Bronnen van het EU-recht

Primaire bronnen:

1. Verdragen (Zie hoorcollege 3a) 
2. Algemene rechtsbeginselen 
3. Verdragem et derde landen
4. Uitleg van Hof van Justitie hiervan. 

Secundaire bronnen (dit is afgeleid unierecht; artikel 288 VwEU) 

1. Verordeningen ; 

Wil er sprake zijn van een verordening dient er sprake te zijn van: a) algemene strekking, b) verbindend in al haar onderdelen én c) rechtreeks toepasselijk in elke lidstaat (= de verplichte incorporatie). Let op: rechtstreeks toepasselijk zonder tussenokmst van nationaal recht.

2. Richtlijnen ; 

Zijn uitsluitend bestemd voor lidstaten en verplichten alle lidstaten hun nationale wetgevingen aan tepassen overeenkomstig het gestelde in de richtlijn. (arrest: nitraatrichtlijn) 

3. Besluit 

Wil er sprake zijn van een besluit dient er sprake te zijn van: a) verbindend in al zijn onderdelen én b) indien adressaten vermeld, alleen voor hen verbindend. Geen sprake van algemene strekking (in tegen stelling tot de verordening), lijkt op een beschikking. 

C. Algemene rechtsbeginselen (Artikel 4 en 5 VEU jo. artikel 2 e.v. VwEU) 

• Attributie (art. 5 VEU jo. Art 2 e.v. VEU)

EU is alleen bevoegd binnen de grenzen van Verdragen. Exlusieve bevoegdheid bestaat in het geval van de Douane-Unie, Mededinging en Monetair beleid eurozone. Er is sprake van een gedeelde bevoegdheid met betrekking tot de interne markt, het milieu en consumentenbescherming. 

• Subsidiariteit (art. 5 VEU) 

Subsidiair; Eu treedt bij gedeelde bevoegdheid slechts op voor zover lidstaten doelstelling niet kunnen bereiken

• Proportionaliteit (art. 5 VEU)

Proportioneel; Vorm en inhoud optreden EU gaat niet verder dan nodig om doelstellingen te bereiken 

• Loyaliteit (art. 4  lid 3 VEU) 

"Unietrouw", EU en lidstaten verplicht tot wederzijdse samenwerking; respect; steun.  Indien men dit niet nakomt ; artikel 258 en 259 VwEU van toepassing.

• Diverse fundamentele rechten (Non-discriminatie/mensenrechten) 

D. Interne markt (art. 28 e.v. VwEU) 

Vrij verkeer van:

1. Goederen; (Arrest Cassis de Dijon) 

2. Personen; (Arrest Bosman)

3. Diensten

4. Kapitaal 

E. Rechtsbescherming 

HVJEU;

1. Geschilbeslechting; (artikel 258 e.v. VwEU) 

Verplichte rechtsmacht ; verplichte uitvoering

Hof is a. constitutioneel rechter en b. bestuursrechter; a) Vedragschendingsprocedure en b) rechtmatigheid handeling instelling vs. derde

2. Prejudiciële vragen; (artikel 267 VwEU)

Het doel van de prejudiciële beslissing is de uniforme toepassing van het recht. Er kan worden gevraagd naar de uitleg van een Verdrag, gelidgheid van handeling van een instelling. De hoogste rechter moet prejudiciële vragen stellen en de lagere rechter mag dit doen; let op tenzij er sprake is van acte clair.

Gewone wetgeivngsprocedure ; Aritkel 294 VwEU

1. Voorstel EC
2. Indiening EP en Raad 
3. Eerste lezing
4. Evt. tweede lezing 
5. Evt. derde lezing