Hoofdstukken intellectuele eigendom door Visser: Hoofdstuk 4

Wat is het auteursrecht? 

Het auteursrecht beschermt literatuur, wetenschap en kunst van de maker. In Nederland is het auteursrecht geregeld in de Auteurswet (Aw). 

Wat is het exploitatierecht? 

Het auteursrecht bestaat uit twee rechten, het exploitatierecht en het persoonlijkheidsrecht. Met het exploitatierecht kan de maker exploitatie van zijn werk door anderen verbieden. De maker kan er ook voor kiezen om het toe te staan tegen betaling van een vergoeding. Het exploitatierecht is overdraagbaar (artikel 2 lid 1 Aw). Voor de overdracht is een onderhandse akte vereist. Dat is een schriftelijk stuk met een handtekening. 

Vaak wordt het exploitatierecht overgedragen aan een producent. De maker ontvangt dan een lump sum (een bedrag) of een royalty (een percentage van de inkomsten). Het exploitatierecht hoeft niet per se overgedragen te worden. De maker kan ook een exclusieve licentie verlenen. De licentienemer heeft dan toestemming van de licentiegever om zijn werk te exploiteren. Er is hier ook een akte vereist (artikel 2 lid 3 Aw). 

Wat is het persoonlijkheidsrecht? 

De maker heeft recht op erkenning van makerschap door naamvermelding en het recht om zich te verzetten tegen verminking van zijn werk. Dit wordt het persoonlijkheidsrecht genoemd. In tegenstelling tot het exploitatierecht is het persoonlijkheidsrecht niet overdraagbaar. Het is namelijk geen vermogensrecht. Na het overlijden van de auteur komen de persoonlijkheidsrechten toe aan de door hem bij uiterste wilsbeschikking aangewezene. 

Hoe verhoudt het Nederlands auteursrecht zich tot het Europees auteursrecht? 

Het Nederlandse auteursrecht is grotendeels geharmoniseerd door Europese richtlijnen. Hierdoor is het Hof van Justitie van de Europese Unie is veel gevallen de hoogste rechter. Het auteursrecht is een absoluut en exclusief vermogensrecht. Dit recht komt toe aan de maker. De maker wordt ook wel de auteur genoemd. Hij mag zich verzetten tegen het openbaar maken en het verveelvoudigen van het werk. 

Wie is de maker? 

Het auteursrecht beschermt het voortbrengsel van de maker. Het recht komt dus toe aan de maker. Dit is de creatieve bedenker van het werk. Dit houdt dus in dat een opdrachtgever of een geldschieter nooit de maker kan zijn. Er is echter wel een uitzondering. Als het werk in het kader van dienstbetrekking is gemaakt komt het auteursrecht bij de werkgever en niet bij de werknemer (artikel 7 Aw). Dit is een voorbeeld van fictief makerschap. 

Wat is het werk? 

De creatieve prestatie van de maker/auteur is het werk wat beschermd wordt door het auteursrecht. Dit moet het werk zijn van letterkunde, wetenschap of kunst. Iedere creatieve prestatie is beschermd, het hoeft dus niet per se hoge wetenschap zijn. Het werk moet echter wel voldoende nauwkeurig en objectief worden geïdentificeerd. Een smaak kan niet aan deze eisen voldoen (Levola/Smilde). Net zoals smaak voldoet geur ook niet aan de eisen. 

In het Endstra-arrest besliste het hof dat een werk een eigen oorspronkelijk karakter en een persoonlijk stempel moet hebben. De vorm mag niet ontleend zijn aan die van een ander werk en er moet sprake zijn van een vorm dat het resultaat is van scheppende menselijke arbeid. Het moet een voortbrengsel zijn van de menselijke geest. Auteursrecht kan niet rusten op ideeën of theorieën. 

Wat is het verschil tussen werk en exemplaar? 

Het auteursrecht kan alleen rusten op een werk en niet op een exemplaar waarin de schepping van het werk is vastgelegd. Exemplaren zijn voorwerp van het fysieke eigendomsrecht van de eigenaar. 

Wat gebeurt er bij auteursrechtinbreuk? 

De auteursrechthebbende mag zich verzetten tegen het openbaar maken en het verveelvoudigen van zijn werk. 

Wat wordt er bedoeld met het openbaar maken? 

Onder openbaar maken wordt verstaan het mededelen van het werk aan publiek en de verspreiding van exemplaren waarin het werk is vastgelegd (artikel 12 Aw). Het luisteren van muziek en het kijken van een film in privésfeer valt niet onder het openbaarmakingsrecht. Na de eerste verkoop is het verspreidingsrecht uitgeput (artikel 12b Aw). Dit houdt in dat doorverkoop en tweedehands verkoop wel is toegestaan. Verhuren en het openbaar uitlenen valt echter wel weer onder het auteursrecht. 

Wat wordt er bedoeld met het verveelvoudigen?

Verveelvoudigen heeft betrekking op het reproduceren of kopiëren van een werk. Onder kopiëren valt iedere vorm van kopiëren. Dit kan zijn met de hand of digitaal (artikel 14 Aw). Verveelvoudigen heeft ook betrekking op het bewerken in gewijzigde vorm. Een auteur kan zich dus bijvoorbeeld ook verzetten tegen het maken van vertalingen van zijn werk. Eerst moet wel de overeenstemmingsvraag beantwoord worden. Er moet gekeken worden of het inbreukmakende werk de auteursrechtelijk beschermde trekken van het eerdere werk vertoont en daaruit wordt gebleken dat het eerstgenoemde werk niet als zelfstandig gezien kan worden (Accordo/TROS). Dit wordt ook wel het totaalindrukken-criterium genoemd. 

Een creatieve combinatie van onbeschermde elementen overnemen kan ook een inbreuk op het auteursrecht opleveren. 

Wat zijn de beperkingen van het auteursrecht? 

Het auteursrecht kent veel beperkingen om onwenselijke uitoefening van het auteursrecht te voorkomen. Bij sommige beperkingen bestaat er een compensatie in de vorm van een vergoeding. 

Hoe verkrijg je het auteursrecht en hoelang is de duur? 

Het auteursrecht ontstaat vanzelf. Er is geen inschrijving, depot of registratie nodig voor het verkrijgen. Het recht ontstaat op het moment dat het werk tot stand komt. Het werk moet wel voldoen aan de vereisten: eigen, oorspronkelijk karakter en persoonlijke stempel. 

Het auteursrecht duurt tot zeventig jaar na het sterfjaar van de auteur (artikel 37 Aw). Het auteursrecht gaan na de dood van de auteur over op zijn erfgenamen.