The historical turn in the Philosophy of Science van Bird, A. (2013) - Artikel

De discipline filosofie is nooit doorgebroken als wetenschap. De primaire reden hiervoor is dat er een verschil zit in een context van ontdekking en een context van verantwoording.

De discipline filosofie is nooit doorgebroken als wetenschap. De primaire reden hiervoor is dat er een verschil zit in een context van ontdekking en een context van verantwoording.

Kuhn over anomalieën, crises en revoluties

Kuhn schreef een boek, De Structuur van Wetenschappelijke Revoluties, dat veel invloed heeft gehad op de filosofie in de wetenschap. In het boek worden twee elementen besproken. Er is een beschrijvend element (een algemeen patroon van de ontwikkeling van wetenschap) en een verklarend element (het geeft aan verklaring voor het patroon van het eerste element). Volgens Kuhn wordt de geschiedenis van de wetenschap gedomineerd dor periodes van “normale wetenschap”. Wetenschappelijk succes is cumulatief en in feite kunnen alle wetenschappers hier aan bijdragen. Onderdelen van wetenschap (geaccepteerde theorieën, methodologieën, technieken, etc.) worden tijdens periodes van normale wetenschap geaccepteerd door iedereen. Kuhn beschrijft het als het oplossen van puzzels. Een voorbeeld is bijvoorbeeld er achter komen welke methodologie goed is. Soms zijn er echter anomalieën in de wetenschap: observaties die tegenstrijdig zijn met een geaccepteerde theorie. Dit is echter niet hetzelfde als falsificatie van Popper. Anomalieën worden juist gezien als extra middel om de puzzel op te lossen. Anomalieën worden echter een probleem wanneer het er veel worden. De kans op een crisis wordt dan groter. Een crisis ontstaat wanneer de opstapeling van significante oplossing-weerbarstige anomalieën zodanig groot is dat wetenschappers de onderliggende theorie gaan betwijfelen. Als dit gebeurt is het veld klaar voor een revolutie, waarbij een nieuwe theorie voorgesteld wordt. Bij een nieuwe theorie moet er een groot genoeg aantal anomalieën opgelost worden, maar er zullen ook altijd eerder gemaakte oplossingen ingeleverd moeten worden.

Kuhn over paradigma’s

De algemene betekenis van een paradigma is dat er consensus is over een aantal componenten van een wetenschappelijke activiteit, bijvoorbeeld de methodologie. Binnen een periode van normale wetenschap wordt dit een disciplinaire matrix genoemd. Een specifiekere betekenis van paradigma wordt aangeduid met het woord exemplar. Een exemplar is een onderdeel van een disciplinaire matrix. Een exemplar is een belangrijke wetenschappelijke prestatie die zo effectief is dat het als model kan dienen voor later onderzoek. Nieuwe oplossingen worden dan getest aan de hand van het exemplar. Paradigma’s worden dus gebruikt om keuzes van wetenschappers te verklaren, maar dienen ook als standaard voor evaluatie. Hiermee wijst Kuhn dus de scheiding tussen de context van verantwoording en de context van ontdekking af.

Popper vs. Kuhn

Een verschil met Popper en Kuhn is dat Popper wetenschappelijke vooruitgang ziet als een product van het verwerpen van hypotheses, terwijl dit bij Kuhn alleen buiten de periodes van normale wetenschap gebeurt. Daarbij ziet Popper verwerping als een logisch onderdeel, terwijl Kuhn verwerping van een paradigma ziet als iets waar men het over oneens kan zijn. Normale wetenschap kan niet samengaan met kritisch rationalisme.

Lakatos

Kuhn verwerpt het idee dat regels van rationaliteit een significante rol spelen in wetenschap. Hierdoor kwam Lakatos met het idee dat Kuhn wetenschappelijke verandering ziet als “maffia-psychologie”. Lakatos probeert een theorie op een dynamische manier te zien, dat kan veranderen door de tijd heen. Het begint met een harde kern wat leidt tot een theoretisch idee. De theoretische ideeën worden getoetst door middel van hulphyptoheses. Volgens Lakatos kan een theorie falsificatie doorstaan wanneer men bereid is om aanpassingen te maken aan de hulphypotheses. Een negatieve heuristiek leidt tot verandering weg van de harde kern naar de hulphypotheses, terwijl een positieve heuristiek duidelijk maakt welke veranderingen er moeten plaatsvinden. Volgens Lakatos moet de volgende vraag gesteld worden: “Wanneer is een theorie beter dan de andere?” Hier kan een rationeel antwoord op gegeven worden. Dit is niet in overeenstemming met Kuhn.

Herschrijven van geschiedenis

De filosofie van wetenschap kan gezien worden als normatief. Geschiedenis kan gezien worden als beschrijvend. Deze twee onderdelen kunnen dus los van elkaar gezien worden. Echter, de meeste filosofen nemen aan dat wetenschap rationeel is. Een goede filosofische theorie die vertelt hoe wetenschap uitgevoerd moet worden, zal dus niet sterk afwijken van de beschrijving van de geschiedenis. Lakatos zag het nut van de geschiedenis echter in het herschrijven, met als doel een rationele reconstructie te maken. Lakatos verdedigde dit door te zeggen dat sommige situaties zich voordoen door puur toeval, en niet door rationaliteit. Daarom moet het gereconstrueerd worden.

Feyerabend

Volgens Feyerabend kan geen enkele methodologische regel wetenschappelijke vooruitgang ondersteunen. Volgens hem zal zo’n algemene regel altijd bepaalde omstandigheden ondermijnen. Hij wil niet dat standaard methodologische regels in zijn geheel afgewezen moeten worden, maar wil hiermee duidelijk maken dat vooruitgang soms plaatsvindt door dit soort regels los te laten.

Recente ontwikkelingen

Het werk van Feyerabend en Kuhn zorgde er voor dat filosofen hun ideeën over wetenschap moesten toetsen tegen de geschiedenis van wetenschap. Een tweede ontwikkeling is dat rationaliteit en de wetenschappelijke methode niet meer onlosmakelijk aan elkaar verbonden werden. Wetenschap kan ook rationeel zijn zonder vaste methode. Hoewel een een wetenschapper een waarschijnlijke waarheid kan halen uit een bepaalde observatie, is het niet zo dat men van te voren kan vastleggen wat de beste methode is om kennis te vergaren. Om deze reden is de filosofie van wetenschap niet meer zozeer prescriptief als wel beschrijvend.