Artikelsamenvatting bij De numerus clausus in het goederenrecht van Struycken - 2007

Welke zeven beginselen kent het Nederlandse goederenrecht?

Er zijn zeven beginselen te ontdekken in het Nederlandse goederenrecht, waarbij de laatste drie het belangrijkst zijn. Alle regels zijn naar hun ratio onder te brengen onder één of meerdere van deze beginselen. 

Ten eerste is er het causaliteitsbeginsel. Nederland heeft een causaal stelsel voor overdracht en vestiging van beperkte rechten. Dit causale stelsel is gebaseerd op de legitimatieleer en daarmee samen op de common sense, te zien als deel van de billijkheid. Overdracht komt nooit uit niets, maar uit de veronderstelling van de vervreemder dat hij tot overdracht verplicht was. Het causaliteitsbeginsel brengt mee dat levering geen overdracht tot gevolg heeft, als die veronderstelling onjuist was. Dit is een billijk argument: een vervreemder wordt niet gebonden aan een overdracht die hij nooit echt heeft gewild.

Ten tweede is er het leveringsbeginsel. Voor overdracht is consensus niet genoeg, zoals bijvoorbeeld wel in Frankrijk en België, maar is ook levering nodig. Levering kan geschieden door machtsverschaffinf, een akte, een verklaring of een schriftelijke aantekening, afhankelijk van wat er geleverd moet worden. Dit biedt meer zekerheid en duidelijkheid. Je zou ook kunnen stellen dat het de vervreemder beschermt tegen zichzelf omdat er een nader moment van bezinning is voordat de overdracht wordt geeffectueerd.

Ten derde is er het bepaaldheidsbeginsel of individualiseringsbeginsel. Een over te dragen goed moet bij de levering met voldoende bepaaldheid zijn omschreven. Zie bijvoorbeeld het arrest Teixeira de Mattos. De afgelopen jaren is dit beginsel minder belangrijk geworden en neemt de Hoge Raad al snel aan dat er voldoende bepaaldheid is. Maar het beginsel behoudt de belangrijke functie van de identificatie van het goed dat wordt geleverd en brengt het nog steeds verschillende wettelijke bepalingen en regels samen. 

Ten vierde is er het onsplitsbaarheidsbeginsel. Soms wordt dit gezien als de numerus clausus zelf, soms als deel ervan. Men kan slechts op de in de wet voorgeschreven wijze splitsen (in bevoegdheden). Ook het eenheidsbeginsel kan hierbij worden ondergebracht: een zaak moet in juridisch opzicht als eenheid worden beschouwd. Dit is de basis van het leerstuk van natrekking. Het onsplitsbaarheidsbeginsel bevordert de rechtszekerheid voor derden en de verhandelbaarheid van goederen.

Ten vijfde is er het goederenrechtelijk autonomiebeginsel wat de leerstukken overdraagbaarheid en beschikkingsbevoegdheid samenbrengt. Het beginsel omvat alle regels met betrekking op overdraagbaarheid van goederen en de bevoegdheid om erover te beschikken. Dit is goed voor de organisatie en de rechtszekerheid. 

Ten zesde is er het publiciteitsbeginsel. Dit vormt de basis voor voorschriften voor levering van een goed, voorschriften over beperkingen van de beschikkingsbevoegdheid, regels over bescherming van verkrijgers te goeder trouw en regels over verkrijgende verjaring. De ratio van het publiciteitsbeginsel is de tegenwerpelijkheid van goederenrechtelijke rechten rechtvaardigen door kenbaarheid voor derden. De rechtszekerheid wordt dus gewaarborgd en partijen worden beschermd waar ze te goeder trouw zijn. 

Tenslotte is er het evenredigheidsbeginsel. Dit is de basis van alle regels over de imprévision, de redelijkheid en de billijkheid en misbruik van bevoegdheid. Het stuurt daardoor de rechtsontwikkeling en geeft richting aan de invulling van de inhoud van de beperkte rechten: niet meer en niet minder bevoegdheid dan nodig is voor de uitoefening van een recht.