1. Niet-hardhandig fysiek ingrijpen

Deze schaal meet de regelmaat waarin een ouder fysiek ingrijpt om het kind tegen te houden om bijvoorbeeld een verboden object te pakken. De puntenschaal is als volgt:

1. Geen fysiek ingrijpen
2. Enig/enkele keer fysiek ingrijpen
3. Af en toe fysiek ingrijpen
4. Regelmatig/vrij vaak fysiek ingrijpen
5. Overheersend/vaak/bijna continu fysiek ingrijpen.

Notitie. Het fysiek ingrijpen van een ouder als het noodzakelijk is, bijvoorbeeld wanneer een kind dreigt te vallen, wordt niet gescoord sls fysiek ingrijpen.

2. Hardhandig fysiek ingrijpen

Deze schaal meet de regelmaat waarin een ouder hardhandig fysiek ingrijpt om het kind te laten opruimen, tegen te houden een verboden object te pakken en/of om een gebod/verbod te bekrachtigen. Hardhandig fysiek ingrijpen = onnodig kracht gebruiken, waardoor er een grote fysieke impact is op het kind. Voorbeelden zijn:

• Iets uit handen kind rukken
• Kind door elkaar schudden
• Tik geven/slaan
• Hard aan arm kind trekken of er in knijpen

De puntenschaal is als volgt:

1. Geen hardhandig ingrijpen
2. Enig hardhandig ingrijpen (er is twijfel over de aard van de handelingen en/of het is een grensgeval)
3. Regelmatig hardhandig ingrijpen (minimaal1 keer hardhandig ingrijpen, maar ontbreken van fysieke straf, zoals tik of hardhandig beetpakken, om verbod te bekrachtigen)
4. Hardhandig ingrijpen en fysieke straf )meerdere malen hardhandig ingrijpen OF 1 keer fysieke straf om verbod te bekrachtigen)
5. Overheersend hardhandig ingrijpen (meerdere malen hardhandig ingrijpen EN minimiaal 1 keer fysieke straf en de ouder geeft indruk controle kwijt te zijn)

3. Laksheid

Deze schaal meet de regelmaat waarin een ouder toegeeft aan het kind. Voorbeelden zijn:

• Ontbreken van ingrijpen als kind niet luistert
• Bekrachtigt eigen regels niet
• Smeekt het kind om te luisteren of probeert kind om te kopen
• Eerder verbod vervallen
• Brengt regels op niet-overtuigende manier terwijl het duidelijk is dat het kind een strenge aanpak nodig heeft
• Geeft op
• Voert dreigementen niet uit

De puntenschaal is als volgt:

1. Geen laksheid (ouder is duidelijk in verbod)
2. Enige laksheid (1 keer laksheid, maar verder niet)
3. Af en toe laksheid (enkele keren 1 of meerdere soorten laksheid)
4. Regelmatig laksheid (meerdere keren meerdere soorten laksheid)
5. Overheersend laksheid (binnen interactie continue lakse houding en vaak voorkomen van meerdere soorten laksheid)

4. Verbale overreactiviteit/negativiteit

Deze schaal meet de regelmaat waarmee een ouder iritatie en woede uit naar het kind in woorden. Voorbeelden zijn:

• Geïrriteerde, boze, ongeduldige of onvriendelijke toon
• Schreeuwen

De puntenschaal is als volgt:

1. Geen overreactiviteit (continue kalm, geduldig en vriendelijk)
2. Enige overreactiviteit (enige irritatie, maar niet meer)
3. Af en toe overreactiviteit (laat irritatie zien en enkele keer woorden van woede en geduld verliezen)
4. Regelmatig overreactiviteit (verliest geduld en laat dit duidelijk merken)
5. Overheersend overreactiviteit (continu geïrriteerd en/of boos en laat dit duidelijk merken)

Notitie. Niet zozeer wat er gezegd wordt, maar hoe het gezegd wordt is hier belangrijk.

5. Erickson schaal voor moederlijke, ondersteunende aanwezigheid

Deze schaal meet de mate waarin een moeder haar kind emotioneel ondersteunt en aanmoedigt. Dit kan doordat moeder erkenning geeft van wat het kind doet, zoals complimenten geven, of het kind ondersteunt om hem/haar meer zelfvertrouwen te geven. Wanneer het kind het lastig heeft, ondersteunt moeder in een kalme en rustige manier. Moeder gebruikt ook positieve manieren om het kind te laten gehoorzamen, zoals uitleggen of een latere beloning (delayed gratification) beloven.

De puntenschaal is als volgt:

1. Geen ondersteuning (moeder is niet geïnteresseerd/niet toegankelijk/vijandig naar kind)
2. Weinig ondersteuning (ondersteuning is minimaal en niet goed getimed, bijvoorbeeld wanneer het niet nodig is of wanneer het kind het zat is)
3. Enigszins ondersteuning (erg inconsistent en niet goed getimed)
4. Fatsoenlijke ondersteuning (ondersteuning bij kleine signalen, maar inconsistent)
5. Goede ondersteuning (over algemeen goede ondersteuning, maar heeft een gebrekkige ondersteuning wanneer het kind dit meer nodig heeft of kan mate van ondersteuning niet afstemmen op het kind)
6. Regelmatige ondersteuning en aanmoediging (goed afgestemd op kind, maar soms iets te weinig ondersteuning. Echter probeert moeder daarna het kind weer terug te brengen een ideale level van zelfvertrouwen)
7. Overheersende ondersteuning (continue ondersteuning en aanmoediging afgestemd op het kind)

Notitie. Het kan soms moeilijk zijn om moeder te scoren als het lijkt alsof moeder alleen positief ondersteunend is, omdat ze weet dat ze bekeken wordt of wanneer ze de taak juist ziet als een test voor het kind, waardoor ze minder ondersteunend is dan normaal.

Samenvatting van het observatie-instrument Disciplinering: Schalen bij werkgroep 3 bij het derdejaars vak Observatie van gezinnen van de studie Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit Leiden. 

Literatuur: Observatie-instrument Disciplinering: Schalen