Verzadigingssignalen

Tijdens een maaltijdinteractie laat het kind vaak signalen zien die er op duiden dat het kind genoeg heeft gegeten (verzadigt). Deze signalen zijn onder te verdelen in 3 categorieën:

1. Vroege / subtiele signalen
   • Grimassen/pruilen/fronsen (let op: bij 1e hapjes reactie op smaak!)
   • Mond pas openen als lepel de lippen aanraakt
   • Hoofd wegdraaien (subtiel/langzaam, minder dan 90 graden) als voeding nadert
   • Mindere activiteit van het kind (vermoeide blik, gapen, hoofd zakt naar beneden, niet bewegen)
   • Vertragen of pauzeren tijdens interactie
   • Interesse krijgen in de omgeving / Ergens anders naar kijken
2. Actieve / duidelijke signalen
   
   • Wegduwen van lepel/fles/borst/voedsel
   • Geeft voeding/bestek/fles/beker terug aan ouder 
   • Schudt handen, beeld stop uit met handen, blokkeert toevoer van voedsel (met handen of slab)
   • Eten uitspugen of uit mond laten vallen (let op: bij eerste hapjes is dit meer een subtiel signaal, of zelfs alleen een gevolg van nog zwakke mondmotoriek)
   • Weigert lippen te openen als eten bij lippen is
   • Loslaten van tepel/speen/lepel
   • Slaan op bord/lepel/arm
   • Korte protestgeluidjes (‘Fussing’/zeuren/jengelen)
   • In slaap vallen
   • Bijten in speen/tepel/lepel
   • Doet slab af, probeert uit kinderstoel te klimmen
   • Fysiek geagiteerd, friemelen/worstelen
   • Zich abrupt en/of duidelijk afkeren van voeding/bestek/fles/beker/borst
   • Het kind zegt ‘nee’ of schudt hoofd, zegt ‘klaar’, of bevestigt de vraag ‘klaar?’ van ouder
   • Speelt of gooit met voedsel of dingen die in de buurt liggen; laat op speelse wijze voeding/bestek/fles/beker op de grond vallen
3. Late / overduidelijke signalen
   
   • Slapen
   • Fysiek worstelen, lichaam naar achteren strekken
   • (Aanhoudend) huilen
   • Overgeven

De reactie van ouders op de verzadigingssignalen

Deze schaal meet de mate waarin een ouder reageert op de signalen van het kind dat hij/zij vol zit of niet meer wilt eten, waarbij je de interactie die vooraf aan dit moment ging ook mee laat wegen in de score.

De puntenschaal is als volgt:

1. Helemaal niet responsief: er is sprake van zeer inadequaat gedrag van de ouder doordat hij/zij te lang doorgaat en duidelijke signalen van het kind negeert.
2. Niet respnosief: er is sprake van inadequaat gedrag van de ouder doordat hij/zij te lang doorgaat en besluit te laat te stoppen.
3. Redelijk responsief: de ouder blijft iets te lang doorgaan en accepteert te laat dat het kind wilt stoppen, waarbij het kind enkele signalen geeft en/of de kindsignalen zijn onduidelijk/tegenstrijdig. Zodra de signalen duidelijk zijn, stopt de ouder.
4. Responsief: de ouder stopt vrij snel na een aantal duidelijke signalen of wat langere subtiele signalen, maar had wat eerder gekund. Het kan dat de ouder meerdere keren om bevestiging vraagt of nog 1 hap eist.
5. Erg responsief: de ouder stopt vrijwel meteen na 1 of 2 duidelijke signalen, hele subtiele signalen of desinteresse van het kind en kan eventueel 1 keer om bevestiging vragen.
9. Niet van toepassing: er kan op basis van de observatie geen responsiviteit gecodeerd worden, omdat bijvoorbeeld het hele bord is leeggegeten zonder verzadigingssignalen of de maaltijd al vroegtijdig beëindigt was terwijl het kind nog wilde eten.

Notitie. Wanneer een kind een specifiek voedsel niet meer wilt eten, maar iets anders wel, wordt dit ook gescoord als niet meer willen eten. Wanneer een kind niet gevoerd wilt worden, maar zelf wilt eten en daardoor niet wilt eten, wordt dit niet gescoord.

Druk uitoefenen om het kind meer te laten eten ("Pressure to eat")

De "Pressure to eat" schaal meet de mate waarin een ouder fysieke en verbale druk uitoefent om het kind te laten eten.

De puntenschaal is als volgt onderverdeeld aan de hand van zowel intensiteit als frequentie van de druk:

1. Geen druk: er is geen fysieke of verbale druk aanwezig.
2. Zeer kleine mate van druk: er is sprake van weinig, milde en/of vriendelijk gebrachte fysieke en verbale druk.
3. Enige mate van druk: er is sprake van meerdere keren druk op milde/vriendelijke manier (niet continue) EN/OF er is sprake van enkele strengere fysieke/verbale druk
4. Veel druk: er is sprake van continue verbale/fysieke druk EN/OF er is sprake van veel strengere verbale/fysieke druk, maar nog steeds af en toe ruimte voor het kind EN/OF er is sprake van een aantal duidelijk strenge verbale/fysieke druk
5. Zeer veel druk: het kind wordt op een ongepaste en nare manier gedwongen om te eten; er is sprake van heel lang door blijven gaan van ouder terwijl het kind overduidelijk niet meer wil (geen ruimte voor kind) EN/OF er is sprake van een aantal keren op een nare manier eten in de mond duwen EN/OF er is sprake van tenminste 1 keer gedwongen gevoerd worden waarbij het kind vastgehouden wordt (force-feeding)

Notitie. Als bij puntschaal 3 de strengere druk een nare aard heeft, geef je de score 4. Als bij puntschaal 4 het kind vanaf het begin niet wilt weten, wat de context ingewikkelder maakt, maar er op een nare manier druk wordt uitgeoefend op het kind wordt puntschaal 5 toegekend.

Samenvatting van het observatie-instrument Maaltijdinteractie bij werkgroep 3 bij het derdejaars vak Observatie van gezinnen van de studie Pedagogische Wetenschappen aan de Universiteit Leiden. 

Literatuur: Observatie-instrument Maaltijdinteractie