Voorbereiding college 3:

Veerman hfd. 1, 2 & 3: 

1:

- Als het gaat om effectiviteit in de praktijk gaat het erom dat de gestelde doelen worden gerealiseerd en de cliënten tevreden zijn

- Als het gaat om effectiviteit in wetenschappelijke zin gaat het erom dat aangetoond is dat er geen andere factoren in het spel zijn die het effect ook hadden kunnen veroorzaken

- Methodegestuurd: focus gericht op de realisering van methodologische eisen waar het ideale effectonderzoek aan moet voldoen

- Praktijkgestuurd: gaat erom het type studie aan te passen aan de eisen van de praktijk

- Uit onderzoek blijkt dat jeugdinterventies gemiddeld genomen effectief zijn

- Het aantal onderzochte interventies is maar een fractie van wat gewoonlijk wordt aangeboden

- Het aantal interventies dat wel onderzocht is bestaat ook nog eens voor het grootste deel uit interventies die in de praktijk van de jeugdzorg nauwelijks voorkomen

- De weinige wel in de praktijk van de zorg uitgevoerde experimentele onderzoeken laten slechts kleine tot matige effecten zien

- Veel interventies die in de praktijk van de jeugdzorg worden uitgevoerd zijn onvoldoende geëxpliciteerd om aan een goed effectonderzoek te onderwerpen

- Dit alles betekent niet dat interventies in de jeugdzorg niet effectief zijn, we weten er alleen nog weinig van

- Top-down: implementeren van interventies die hun effect in onderzoek bewezen hebben

- Bottom-up: onderzoeken van interventies die vandaag de dag in de praktijk worden uitgevoerd

- De top-down weg wordt meestal aanbevolen. De definitie van effect is dan het verschil tussen de experimentele en de controlegroep aan het eind van de interventie

- Een voordeel van de bottom-up benadering is wel dat deze weg snel in te slaan is en dan gaandeweg zal blijken dat de bewijzen minder ‘zacht’ zijn dan sommige critici doen geloven

- Definitie praktijkgestuurd effectonderzoek: onderzoek waarin onderzoekers en behandelingsfunctionarissen gezamenlijk optrekken, met het doel informatie te verzamelen waarmee het effect van het praktisch handelen van een individuele behandelingsfunctionaris, een groep van behandelingsfunctionarissen, een instelling of groep van instellingen nader verhelderd en getoetst wordt, waardoor vervolgens het werk van de betrokken behandelfunctionarissen of instellingen verbetert en tevens ten opzichte van buitenstaanders gelegitimeerd kan worden

- Bij effectonderzoek gaat het dan om:

- Aansluiting: onderzoek naar het effect van interventies moet aansluiten bij het ontwikkelingsniveau van die interventies

- Inbedding: onderzoek naar het effect van de interventies dient procedureel ingebed te zijn in de uitvoering van de interventie, dient er niet nog eens ‘bij’ te komen

- Benutting: onderzoek naar het effect van interventies dient niet in de bureaulade te blijven liggen, maar de verzamelde gegevens moeten benut worden

- Praktijkgestuurd onderzoek kent verschillende niveaus van zekerheid (potentieel, veelbelovend en effectief, werkzaam)

- Niveaus van onderzoek in praktijkgestuurd effectonderzoek voor zicht op effectiviteit 

- Niveau 1 (omschrijving) > potentie: aard van de interventie. Doel, doelgroep, aanpak, randvoorwaarden 

- Niveau 2 (onderbouwing) > veelbelovend: behandelaars van elke behandelvorm maken aannemelijk dat deze werkt

- Niveau 3 (metingen) > doeltreffend: kan door het verrichten van voor- en nametingen om veranderingen op het spoor te komen, het evalueren van de mate van waarin gestelde doelen worden bereikt en het vaststellen van tevredenheid van cliënten over de geboden hulp

- Niveau 4 (aantonen van causaliteit van de interventie) > werkzaam: hiervoor is een controlegroep nodig. Men kan dan denken aan een wachtlijstcontrolegroep 

- Van belang bij praktijkgestuurd effectonderzoek is dat het onderzoek aansluit bij het niveau van

de interventie die onderwerp van onderzoek is (aansluitingsprincipe), dat

onderzoek deel gaat uitmaken van de zorgpraktijk (het inbeddingssprincipe) en dat men met

de resultaten van onderzoek wat gaat doen (het benuttingsprincipe)

- De effectladder geeft een beweging van practice-based evidence naar evidence-based practice aan en omgekeerd. Deze geeft het verkeer tussen van de praktijk naar de wetenschap en omgekeerd

- Voor de meeste interventies in de praktijk van de zorg mag het niveau doeltreffend (niveau 3) gevraagd worden

2:

- SMART: specifiek, meetbaar, aanvaardbaar, realistisch en tijdgebonden

- Bij aanpak kijken we naar de methodiek en de uitvoeringseisen (opleiding en supervisie van uitvoerend werkers)

- Impact-theorie: geeft aan wat de werkzame bestanddelen van een interventie zijn, en

hoe deze ingrediënten de mechanismen en factoren die het probleem veroorzaken of

in stand houden aanpakken om langs die weg het doel van de interventie te bereiken

- Ontstaanstheorie: geeft aan wat de belangrijkste factoren zijn die in het spel zijn (bij een bepaald probleem)

- Behandelingstheorie: geeft aan waar de aangrijpingspunten liggen voor de interventie en hoe die aangrijpingspunten aangesproken kunnen worden

- Eindresultaat = effect interventie beïnvloedbare factoren – werking niet-beïnvloedbare factoren

- Potentiële interventie, elementen voor beschrijving: naam van de interventie, doel van de interventie, doelgroep van de interventie, omschrijving van de aanpak, randvoorwaarden voor toepassing, uitvoerende organisaties, overeenkomsten met andere interventies en bronvermelding

- Om een interventie als veelbelovend aan te merken moeten er 7 zaken uitgelegd zijn:

a. Wat is het risico of het probleem dat centraal staat?

b. Welke hulpvraag is in dat verband gebruikelijk en welke doelen zijn aan die hulpvraag

gekoppeld?

c. Welke mechanismen en factoren veroorzaken het probleem, houden dit probleem in stand, verergeren het of maken het juist minder erg?

d. Welke van deze mechanismen en factoren lijken wel en niet beïnvloedbaar?

e. Welke beïnvloedbare factoren en mechanismen worden gebruikt om het doel te bereiken?

f. Met welke algemene en specifieke activiteiten worden deze beïnvloedbare factoren

aangepakt?

g. Welke niet-beïnvloedbare factoren vormen een dusdanige barrière voor het behalen van

resultaat, dat deze als een contra-indicatie moeten gelden?

- Tot hier is de effectiviteit nog steeds alleen maar een papieren kwestie en is dus niet duidelijk of de verwachte resultaten ook echt worden bereikt

3:

- In dit hoofdstuk kijken we hoe we bepalen of de interventie doeltreffend en werkzaam is

- Storende factoren bij het aantonen van causaliteit:

- Geschiedenis: gebeurtenissen die tijdens de interventie plaatsvinden zoals een verhuizing

- Rijping: een kind kan over zijn problemen heen groeien of een ouder wordt wijzer door ervaring

- Testgewenning: deelname aan een eerste meting kan de scores op de nameting beïnvloeden

- Instrumentatie: de scoring van een instrument kan in de loop der tijd veranderen, niet omdat de problemen minder zijn geworden, maar omdat de invullers hun invultaak anders uitvoeren

- Statistische regressie: dit treedt vooral op wanneer de scores op een instrument bij de eerste meting erg hoog of erg laag zijn; men kan bij de tweede meting dan niet hoger (of lager) scoren

- Selectieve uitval: een deel van de deelnemers valt meestal wel uit. Dit is pas een probleem als deze groep selectief is (bijvoorbeeld de groep met de meeste problemen)

- Cliëntselectie: er wordt een groep cliënten behandeld die van elke hulpvorm zal profiteren (bijvoorbeeld door hun hogere opleiding of motivatie)

- Behandelaarsselectie: behandelaars die geloven in hun behandeling brengen dit zonder dat ze dit weten of bedoelen op hun cliënten over. Zo kan het dus zijn dat de gemotiveerde behandelaar zorgt voor de behandeling in plaats van de interventie zelf

- Twee methoden om factoren die de interne validiteit van het onderzoek bedreigen te controleren:

- Designcontrole: controle vooraf bij het kiezen van het onderzoeksdesign door expliciet rekening te houden met de invloed van een aantal bekende storende factoren

- Statistische controle: achteraf, in de fase waarin de onderzoeksgegevens worden geanalyseerd wordt de invloed van storende variabelen gecorrigeerd

- Het onderscheid tussen doeltreffend en werkzaam (niveau 3 en 4) is niet absoluut, maar gradueel

- Experimenteel design: deelnemers willekeurig toegewezen aan experimentele of controlegroep

- Quasi-experimenteel design: deelnemers niet willekeurig toegewezen aan experimentele of controlegroep

- Pre-experimenteel design: geen controle of vergelijkingsgroep

- Criteria van Reynolds om de interne validiteit te beoordelen:

- Consistentie van de relatie: als een interventie onder uiteenlopende omstandigheden een consistent patroon van resultaten laat zien, mogen we hieruit concluderen dat deze interventie effect heeft

- Volgorde van gebeurtenissen (in tijd): de uitvoering van de interventie moet vooraf gaan aan het moment waarop de uitkomsten gemeten worden

- Statistische relatie: er dient een (statistisch) aantoonbare relatie te zijn tussen de uitvoering van de interventie en de uitkomsten van de ingreep

- Dosis-respons relatie: een hogere dosis van de interventie (bijvoorbeeld meer contacturen) vertaalt zich in een gunstiger respons

- Specificiteit van de relatie: als specifieke veranderingen worden gemeten en er zich tegelijkertijd geen wezenlijke veranderingen aftekenen op andere gebieden of bij andere groepen dan mogen we dit opvatten als een ondersteuning van de causale relatie tussen interventie en effect

- Samenhangend patroon van bevindingen (coherentie): bevestigen dat de bedoelde interventies daadwerkelijk zijn uitgevoerd bij de beoogde doelgroep en dat deze inspanningen de gewenste uitkomsten hebben opgeleverd

- Maxmincon-principe: het maximaliseren van de effecten door het minimaliseren van de storende factoren en het controleren van de interventie