Constitutioneel Recht - B1 - Recht - UvA - Oefententamen 2015 (1)

Vragen

Casus: De Zilveren Vos

De stichting De Zilveren Vos verzorgt wekelijks bingo-avonden voor 70-plussers in de gemeente Velsen. Deze bingo-avonden worden georganiseerd door de 55-jarige Mies Oostervaart, die – na het onverwachte overlijden van haar man begin 2014 – al geruime tijd een labiele indruk maakt, hetgeen De Zilveren Vos ook weet. De bingo-avonden leveren de stichting een flinke kostenpost op, omdat Mies regelmatig zangers inhuurt tegen betaling van € 250 per optreden. De directeur van de stichting, Frederik van Borgharen, heeft Mies al herhaaldelijk laten weten dat De Zilveren Vos zich dit niet kan veroorloven. Als hij dit op maandagochtend 5 januari 2015 in een gesprek met Mies weer laat weten, barst Mies in een enorme huilbui uit: na het overlijden van haar man waren de gesprekjes met de zangers voor haar de enige reden om nog met enig plezier op te staan. ‘Als het zo moet, dan stop ik hier gewoon!’, roept zij uit. De directie van De Zilveren Vos wil eigenlijk al jaren van de eigengereide Mies af. Frederik stelt daarom ter plekke een contract op tot beëindiging van de arbeidsovereenkomst, welke beëindigingsovereenkomst hij ook meteen namens De Zilveren Vos ondertekent. Mies krijgt het contract mee naar huis, zodat zij rustig kan overdenken of zij echt in wil stemmen met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Mies stuurt een dag later om 16.00 uur het door haar ondertekende beëindigingscontract per email terug. De daaropvolgende dag, 7 januari 2015, stuurt zij echter om 10.15 uur een tweede email, inhoudende dat zij haar email van dinsdagmiddag intrekt dan wel herroept en dat zij toch in dienst van De Zilveren Vos wil blijven. Beide e-mails hebben De Zilveren Vos binnen enkele minuten na verzending bereikt.

Vraag 1

Is op 6 januari 2015 een beëindigingsovereenkomst gesloten?

Vervolg casus

Stel dat op 6 januari 2015 in beginsel een overeenkomst is gesloten. Mies zegt dat zij echter in een emotionele opwelling heeft gehandeld en dat De Zilveren Vos voorts van haar kwetsbare positie gebruik heeft gemaakt en dat zij op deze twee gronden niét aan de beëindigingsovereenkomst gebonden wil blijven.

Vraag 2

Op welke twee gronden tot vernietiging van de beëindigingsovereenkomst doet Mies aldus een beroep en zal dit leiden tot vernietiging van deze overeenkomst?

Vervolg casus

Stel dat Mies de beëindigingsovereenkomst in beginsel zou kunnen vernietigen, maar dat zij rustig de tijd neemt om te beslissen of zij dat nu wel of niet zal doen, wat zij ook aan De Zilveren Vos meldt. Deze stichting wil echter een vervangster voor haar in dienst nemen en wil daarom op korte termijn antwoord op de vraag of Mies de beëindigingsovereenkomst gaat vernietigen.

Vraag 3

Kan De Zilveren Vos bewerkstelligen dat zij zekerheid krijgt over de mogelijke vernietiging?

Vervolg casus

Stel dat de rechter de beëindigingsovereenkomst heeft vernietigd. Deel van de afspraken in de beëindigingsovereenkomst was de verplichting voor De Zilveren Vos om aan Mies een ‘gouden handdruk’ van € 10.000 te betalen. De Zilveren Vos heeft dit bedrag al op 6 januari 2015 uitbetaald.

Vraag 4

Heeft De Zilveren Vos recht op terugbetaling van het bedrag van € 10.000?

Antwoordindicatie

Vraag 1

Het aanbod van De Zilveren Vos (vertegenwoordigd door Frederik) tot contractsluiting is door Mies aanvaard. In beginsel is daarmee de overeenkomst tot stand gekomen (art. 6:217 BW jo art. 6:216 BW). Nu de wil van Mies op het moment van verzending ook was gericht op de beëindiging van de arbeidsovereenkomst, is ook aan de eisen van art. 3:33 BW voldaan. Intrekking aanvaardingsverklaring is niet meer mogelijk nu de aanvaardingsverklaring de stichting heeft bereikt (art. 3:37 lid 5 BW). Herroeping is niet mogelijk, aangezien de verklaring van Mies niet het aanbod, maar de aanvaarding betreft, en herroeping volgens art. 6:219 lid 2 BW alleen betrekking kan hebben op een aanbod. De beëindigingsovereenkomst is dus inderdaad gesloten.

Vraag 2

Mies zegt in een emotionele opwelling te hebben gehandeld. Daarmee doet zij een beroep op een geestelijke stoornis (art. 3:34 lid 1 BW). De beëindigingsovereenkomst is voor haar nadelig, omdat zij hierdoor verwijtbaar werkloos is geworden en daarmee haar recht op een uitkering verspeelt, hetgeen voor De Zilveren Vos ook voorzienbaar is. Dat brengt mee dat haar (aanvaardings-)verklaring wordt vermoed te zijn gedaan onder invloed van de stoornis.

Door de emotionele opwelling kon zij haar belangen niet goed behartigen, zodat de met haar verklaring overeenstemmende wil geacht wordt te ontbreken. Volgens art. 3:34 lid 2 BW kan Mies de overeenkomst daarmee vernietigen. Indien De Zilveren Vos er echter gerechtvaardigd op heeft vertrouwd dat de wil van Mies wél met haar verklaring overeenstemde, wordt haar vertrouwen beschermd en is vernietiging van de overeenkomst toch niet mogelijk (art. 3:35 BW). Vaststaat hier dat Mies de gelegenheid heeft gehad om rustig na te denken over haar emotionele verklaring en dat zij pas de volgende dag heeft ingestemd met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Onder die omstandigheden heeft De Zilveren Vos aan haar (uit art. 3:35 BW voortvloeiende) onderzoeksplicht of de wil met de verklaring overeenstemde, voldaan, en mag De Zilveren Vos inderdaad erop vertrouwen dat de wil en de verklaring van Mies met elkaar overeenstemden. Deze grond leidt dus niet tot vernietiging van de beëindigingsovereenkomst.

De tweede door Mies aangevoerde grond is misbruik van omstandigheden (art. 3:44 lid 1 jo. lid 4 BW): zij voert aan dat zij onder invloed van een abnormale geestestoestand verkeerde en daardoor lichtzinnig heeft ingestemd met de beëindiging van de arbeidsovereenkomst. Voor misbruik van omstandigheden is echter vereist dat De Zilveren Vos niet alleen geweten heeft van de bijzondere omstandigheden, maar dat zij ondanks die wetenschap de totstandkoming van de overeenkomst bevorderd heeft terwijl die wetenschap haar daarvan had behoren te weerhouden. De Zilveren Vos heeft weliswaar de totstandkoming van de beëindigingsovereenkomst bevorderd, maar zij heeft dat niet op onoorbare wijze gedaan nu aan Mies de mogelijkheid is geboden om rustig na te denken over haar emotionele verklaring en De Zilveren Vos haar ook niet een (te krappe) deadline heeft gesteld voor een reactie op het aanbod tot beëindiging.

Onder deze omstandigheden is van misbruik van omstandigheden geen sprake. Ook deze grond leidt dus niet tot vernietiging van de beëindigingsovereenkomst.

Vraag 3

Bij vraag 3 is de veronderstelling dat de overeenkomst wél kan worden vernietigd. Dat betekent dat op 6 januari 2015 Mies nog onder invloed van een geestelijke stoornis of van bijzondere omstandigheden moet hebben gehandeld die een beroep op art. 3:34 of art. 3:44 lid 1 jo. lid 4 BW mogelijk zouden maken. Gezien de email van Mies van 7 januari 2015 zijn de geestelijke stoornis of de bijzondere omstandigheden in ieder geval op die dag uitgewerkt. Dat brengt mee dat de verjaringstermijn voor beide vernietigingsgronden is aangevangen (zie art. 3:52 lid 1 onder b BW voor misbruik van omstandigheden en art. 3:52 lid 1 onder d BW voor geestelijke stoornis). Volgens art. 3:55 lid 2 BW kan De Zilveren Vos aan Mies een redelijke termijn stellen om aan te geven of zij de overeenkomst wil bevestigen of vernietigen. Na bevestiging overeenkomstig lid 1, of het uitblijven van een reactie binnen de gestelde redelijke termijn komt de bevoegdheid tot vernietiging te vervallen.

Vraag 4

Vernietiging heeft terugwerkende kracht (art. 3:53 lid 1 BW). Dat betekent dat de al geleverde prestaties onverschuldigd zijn geleverd. Hier heeft De Zilveren Vos aan Mies een bedrag van € 10.000 betaald. Volgens art. 6:203 lid 2 BW heeft De Zilveren Vos recht op teruggave van een gelijk bedrag op grond van onverschuldigde betaling.