Hoorcollege 8 Neuropsychologische Diagnostiek 2023 Universiteit Utrecht

Hoorcollege 8

• bouwen vaak op in moeilijkheid. 
• Sommige taken zijn heel cultuurgebonden (bijv. wat betekenen deze woorden of wie zijn deze bekende mensen). Ook zijn er culturen waarbij er zwart wit tekeningen veel minder voorkomen. 
• Sommige taken verouderen heel erg snel en moeten goed bijgehouden worden (ook weer met wie is het). 
• Ook ecologische validiteit is nog wel wat aan te doen.

• G-factor van Galton en Spearman: er is één factor die de intelligentie en scoring op andere cognitieve domeinen bepaalt. 
• Multifactorieel door Thurstone, Guildorf, Binet: er zijn meerdere factoren en meerdere cognitieve domeinen binnen intelligentie. 
• Cattell vond dat de G-factor in twee soorten intelligenties verdeeld kan worden:
  • Vloeiende intelligentie: deze zet je in in nieuwe situaties, wanneer de gekristalliseerde intelligentie niet toepasbaar is. Deze is wel gevoelig voor cognitieve achteruitgang. 
  • Gekristalliseerde intelligentie: is de feitelijke kennis, het is een product van leren. Deze wordt sterk beïnvloedt door de opleiding die je hebt gehad. Deze gaat niet snel achteruit bij cognitieve achteruitgang.
• Verschillende studies laten een sterke samenhang zien met cognitieve domeinen, werkgeheugen, aandacht executieve functies etc. Executieve functies is natuurlijk logisch samenhangend met vloeiende intelligentie, want het gaat beide over probleemoplossend vermogen. 
• Intelligentie in de hersenen zit in fronto-pariëtale netwerk.
• Intelligentie binnen de neuropsychologie wordt gesteld als basis voor de interpretaties van scores op andere tests. Daarbij testen bepaalde subtaken specifieke aspecten van het cognitief functioneren (cijferreeksen testen verbaal korte termijngeheugen en blokpatronen testen constructieve apraxie).
• Barbey 2012:  intelligentie overlapt met werkgeheugen en executieve functies. 

• Wechsler Adult Intelligence Scale (WAIS)
• Wechsler Intelligence Scale (WISC)
• Snyders-Oomen Niet-verbale Intelligentietest (SON)
• Groninger Intelligentie Test (GIT-2)
• Raven Progressive Matrices
• Nederlandse Leestest voor Volwassenen (NLV)
• Kaufman Intelligentietest voor Adolescenten en Volwassenen (KAIT)

• Deze wordt nu niet meer gebruikt.
• Het meet het verbaal IQ en performaal IQ (oplossend vermogen). 
• De verschillende verbale subtests zijn: informatie, begrijpen, rekenen, overeenkomsten, cijferreeksen, woordenschat, cijfers en letters nazeggen. 
• De verschillende performale subtests zijn: substitutie, blokpatronen, onvolledige tekeningen, plaatjes ordenen, figuur leggen, matrix redeneren, symbool zoeken. 

• Sinds 2012 wordt deze gebruikt. 
• Het meet alleen de Index scores, niet meer het verbaal en performaal IQ. 
• De subtests plaatjes ordenen en figuur leggen zijn verdwenen. Ook binnen de symbool substitutie zijn er onderdelen verdwenen. Er zijn nieuwe subtests bijgekomen namelijk: figuur samenstellen (visueel zonder motorische component), gewichten (perceptueel redeneren) en figuur zoeken (optioneel voor verwerkingssnelheid). 
• Het wordt nu ook gebaseerd op een grotere normgroep.
• De WAIS kan belastend worden ervaren door patiënten volgens het artikel van Van Ool, J.S. et al. (2018). Dit kan de prestaties beïnvloeden.  lees artikel via PP

• Binnen de index scores zit: verbaal begrip, werkgeheugen, perceptueel redeneren, verwerkingssnelheid. 
• Normen voor de WAIS IV zijn: 16-85 jaar, afnametijd van de gehele testbatterij is 1,5-2 uur en de kernbatterij (10 subtests) duurt 1-1,5 uur. Dit is best wel een belasting van de patiënt. 
• Bij iedereen begin je op een bepaald niveau, als het te lastig is dan ga je terug naar makkelijkere items en als het juist lukt dan komen er moeilijkere items (beginnen omkeren afsluiten). Meestal bij een aantal fouten dan mag de patiënt stoppen met de taak omdat het eventueel frustrerend kan zijn en meestal heeft de neuropsycholoog al een goed genoeg beeld (bodem- en plafondeffecten). 
• Soorten taken:
  • Bijv. je ziet een plaatje en er mist een detail, je moet dan het detail aanwijzen wat er ‘hoort’ te zijn. 
  • Bijv. gewichten op een weegschaal en je moet kijken wat er nog bij moet om het evenwicht te krijgen. 
  • Er zijn ook rekentaken. 

• Geschikt voor mensen die om wat voor reden de taal niet spreken, maar niet perse cultuurvrij. 
• Het meet de fluïde intelligentie, de G-factor. 
• Je hebt verschillende versies namelijk:
• Standaard (voor zowel kinderen als volwassenen)
• Coloured (vooral voor kinderen, en mensen met verminderde intellectuele vermogens)
• Advanced (voor mensen met een hoger dan gemiddeld intellectueel vermogen)
• Soorten taken:Bijv. patroontjes herkennen en een missend stuk invullen.

• Definities van 25 items raden aan de hand van omschrijving van het woord of het incomplete woord waarbij het een paar letters mist. 
• Auditief begrip van 19 items waarbij de patiënt antwoorden moet geven op vragen die over de beluisterde krantenkop gaan. 
• Dubbele betekenissen van 28 items waarbij de patiënt het overkoepelende woord moet raden met twee betekenissen. Dit woord omschrijft twee woordenparen. 
• Persoonlijkheden 18 items waarbij de patiënt foto’s van beroemdheden te zien krijgt samen met een hint. De patiënt moet de beroemdheid benoemen. 

• Symbolen leren 20 items waarbij je de betekenis van een aantal symbolen krijgt. Daarna moet de patiënt een zin halen uit de opbouw van de symbolen aan de hand van de betekenis. 
• Logisch redeneren 17 items waarbij de cliënt krijgt één of meer feiten (zowel auditief als visueel) en de cliënt moet deze feiten logisch combineren om zo tot het antwoord te komen. 
• Geheime codes 18 items waarbij een aantal figuren een code krijgen. Hiermee moet de cliënt de code voor nieuwe figuur vinden. 
• Geheugen voor blokpatronen 16 items waarbij de cliënt een blokpatroon te zien krijgt voor 5 seconden, daarna moet de cliënt het blokpatroon naleggen met behulp van zes blokken. 

• Volgens normgegevens hoeft een afwijkend IQ niet perse een verandering van vóór hersenletsel te betekenen. En andersom hoeft een gemiddelde prestatie ook niet te indiceren op geen verandering van IQ. Het is dus belangrijk om te achterhalen wat pre-morbide functioneren was. 
• Pre-morbide functioneren is lastig vast te stellen, helaas maar zelden dat iemand bijv. voor het hersenletsel al is getest op IQ. Het komt dus vaak neer op een schatting ervan. Vaak wordt dit een schatting van het algeheel cognitieve niveau/intelligentieniveau en niet zozeer een schatting van specifieke cognitieve functies. 

• Benaderingen gebaseerd op de voorgeschiedenis van de onderzochte. 
  • Pre-morbide gestandaardiseerde testresultaten (die is dus niet altijd aanwezig). 
  • Opleiding en beroep kunnen indicaties geven. 
  • Best performance methode: de beste gescoorde subtaak als standaard nemen voor de intelligentie vóór de cognitieve achteruitgang. 
• Benaderingen gebaseerd op huidige prestaties, hold benadering
  • Traditionele hold benaderingen: Je kunt ook gebruik maken van taken die niet heel gevoelig zijn voor cognitieve achteruitgang. Hierbij moet je taken gebruiken die gekristalliseerde intelligentie meten, dit wordt niet snel vergeten namelijk.
  • Alternatieve hold benaderingen: leestaken als voorspellers van het premorbide functioneren, bijvoorbeeld de NLV. 
• Demografische benaderingen
  • Opleiding, beroep, geslacht, etnische achtergrond
  • Regressievergelijkingen op basis van demografische gegevens
  • Risico op over- en onderschatting
• Gecombineerde benaderingen: Regressiemethode waarin demografische gecombineerd worden met actuele prestaties. 
• Elke methoden heeft zijn eigen tekortkomingen en de keuze van methoden hangt ook af van de patiënt. Belangrijk is te onthouden dat dit een schatting is, je kunt nooit het precieze IQ vóór de cognitieve achteruitgang vaststellen.