The Learning Brain - Torkel Klingberg H9

In 2010 won Ben Pridmore het World Memory Chamionship. Hierbij moest hij getallen, namen en gezichten onthouden, hij leerde er in een half uur ruim 4000 uit zijn hoofd. De truc die hierbij gebruikte noemt hij zelf het “Ben systeem”. Om getallen te onthouden koppelde hij 3 cijfers aan een object of persoon. Zo werd 839 een grasmaaier. Op deze manier kon hij ook langere cijfercombinaties onthouden; deze vormde een soort storyboard. Ook gaf hij nummers een geluid.

De strategie die Ben gebruikt is een variatie op standaard ezelbruggetjes technieken. Die ook de Grieken en Romeinen al gebruikten. Ze ontdekte dit voor het eerst (dat wij weten) toen een Griek op een feestje was waar het dak instortte, hij wist hierna alle namen van de gasten op te noemen. Dit gebruikten de Grieken en Romeinen om een techniek te ontwikkelen om lange delen van een speech te onthouden. Door verschillende delen van de speech te koppelen aan de omgeving en objecten in de ruimte.

Het onthouden van een zes-cijferig telefoonnummer is al redelijk moeilijk, en toch is iemand als Ben instaat om 4140 nummers te leren in een half uur. Eleanor Maguire deed onderzoek naar de deelnemers van de World Memory Championships en de strategieën die de deelnemers gebruikten om dingen te onthouden. Ze vergeleek deelnemers en niet-deelnemers.

• Op het gebied van cognitieve vaardigheden (vinden van patronen en symbolen) bleek geen verschil tussen de groepen
• Het onthouden van een geometrisch figuur liet ook geen verschil zien
• Op een taak waarbij ze nummers moesten onthouden waren ze echtere veruit superieur

De strategie die men gebruikt werkt dus alleen voor een bepaald soort informatie. Een geheugen kampioen heeft blijkbaar geen superieur vermogen voor een algemeen superieure hippocampus.

Onderzoek door Foer liet zien dat iedereen zijn geheugen kan trainen met ezelsbruggetjes. Het blijkt dat iemand die heel goed kan onthouden, waarschijnlijk geen unieke aangeboren vaardigheid heeft maar deze strategieën gewoon heeft aangeleerd en enorm goed geoefend.

Trainen

Jarenlang hebben psychologen het werkgeheugen afgebeeld als een box met vaste afmetingen. Training kan alleen invloed hebben op de gebieden die het activeert, maar zou geen verbetering van alle functies hebben. Er is werkgeheugentraining die volgens verschillende studies de prestaties van proefpersonen met 15-20% verbeterd. Bovendien is dat effect na 3-6 maanden er nog steeds.

Uit een studie door Gathercole bleek dat trainen de prestaties op verschillende werkgeheugen tests toenam. In de studie hebben ze het werkgeheugen van 300 random kinderen gemeten en de laagst presterende 15% random toegedeeld in een echte of ‘placebo’ training groep. Een van de tests hieldt in dat er gemeten werd hoe goed kinderen zijn in het onthouden van instructies bij het gebruik van verschillende objecten (potloden, gummen, linialen, mappen, dozen) in verschillende kleuren (blauw, rood, geel). Hier kregen ze instructies over: “Plaats de rode potlood in de gele map”. Dit is een redelijk realistische test ten opzichte van het echte leven. Aangezien we weten dat werkgeheugen nauw verbonden is met de wiskundige vaardigheden is ook dit gemeten. Direct na de training was het effect niet groot, maar na 6 maanden wel.

Trainen is goed, als we het doen. We weten bijvoorbeeld dat een paar keer sporten per week goed is, maar doen het vaak toch niet. Er is vaak sprake van motivatieproblemen. Over de hele wereld is geprobeerd om een praktisch uitvoerbaar trainingsprogramma te ontwikkelen. Beloningen en Feedback zijn van essentieel belang. Beloningen kunnen kleine, praktische dingen zijn (post-it bijvoorbeeld).

Er is onderzoek gedaan naar wat er gebeurd in de hersenen wanneer iemand zijn of haar werkgeheugen getraind wordt. De training versterkt de activiteiten in de prefrontale cortex. Dit is ook het gebied waar het systeem voor ezelsbruggetjes zich bevindt, dat zou de verbetering van de wiskundige vaardigheden kunnen verklaren. In een latere studie werd een PET-scanner gebruikt om te onderzoeken of de training ook neuronale receptoren beïnvloed. Een PET-scan laat zien waar een ingespoten radioactieve stof samen komt, dat geeft dan een indicatie van het aantal receptoren in dat gebied. De interesse lag hier in dopaminereceptoren, die al langere tijd bekend om staan dat ze betrokken zouden zijn bij het werkgeheugen. Een verstoring van het dopamine systeem wordt mede gekoppeld aan ADHD. De studie toonde aan dat de mate van verbetering om iets te onthouden of een test te maken na werkgeheugentraining hangt samen met de dichtheid van dopamine D1 receptoren. Ook de biochemie, zoals de structuur van je hersenen, wordt dus beïnvloed door training. Dus de biochemie beïnvloedt ons gedrag, maar gedrag beïnvloedt ook de biochemie.

In een studie van Lars Nyberg, Lars Bäckman en collega’s is onderzoek gedaan naar het trainen van twee werkgeheugentaken tegelijk. Hierbij zag men vebetering bij taken waarbij het oplossen van een probleem centraal staat. Hoe langer de training duurde, hoe groter de verbetering was. Een minimale trainingsduur van 8 uur was vereist.

Studies naar het werkgeheugen laten zien dat cognitieve functies door training verbeterd kunnen worden. In principe kan men alles trainen, maar het ene is nu eenmaal beter te trainen dan het andere. Dit is ook afhankelijk van het type training dat wordt gebruikt. Inhibitie is naast het werkgeheugen iets wat onder de executieve functies valt. Inhibitie is de vaardigheid om een impuls, gewoonte of een beweging te weerstaan of af te remmen. Een gebrek aan dit vermogen is voor veel mensen een probleem, en kan bijdrage aan ADHD.

Onderzoek liet kinderen van 4-5 jaar oud zonder specifieke problemen in vier groepen delen: een groep die inhibitie traint, een groep die het werkgeheugen traint, een groep die een computergame speelde en een passieve controlegroep. Bij het trainen met een inhibitietaak was er verbetering te zien op deze specifieke taak. Er was echter geen transfer naar andere soorten inhibitietaken. Bij werkgeheugentaken is er wel een transfer te zien naar andere werkgeheugentaken. Dus het trainen van werkgeheugen met specifieke taken zorgt ervoor dat meerdere soorten werkgeheugentaken hier profijt van hebben. Het is dus effectiever om te trainen dan inhibitie.

Games kunnen een manier zijn van het trainen van cognitieve functies. Bijvoorbeeld games die gebaseerd zijn op de neuropsycholoog Vygotstky. Zijn hypothese is dat kinderen hun gedrag leren controleren door middel van instructie van externen.

Muziek

In 1990 bleek uit onderzoek dat mensen die naar Mozart luisteren beter presteren op een spatiële test: het Mozart Effect. Dit werd een commercieel product; er werden cd’s gemaakt voor baby’s die een positieve uitwerking zouden hebben op de intelligentie.

Wel laten studies zien dat kinderen die een muziekinstrument leren bespelen hoger scoren op cognitieve taken. Het probleem met deze studies is dat deze kinderen vaak uit hoogopgeleide gezinnen komen. Het is daarom moeilijk te zeggen wat dan de echte oorzaak is. Schellenberg liet in zijn experiment zien dat kinderen die een jaar muziekles hadden gehad, hoger scoorden op een IQ test, maar ook hier zaten kanttekeningen aan. Er was maar een verhoging van zo’n 3%. te zien.

Het leren bespelen van een muziekinstrument vraagt om dagelijks geconcentreerde training. Het gaat hierbij om het trainen van het onthouden van korte stukken in het werkgeheugen en langere stukken in het lange termijn geheugen. Als iets fout gaat, krijg je tijdens het spelen direct feedback, want je hoort een valse noot. Dit kan de verbetering in cognitieve vaardigheden verklaren.