Hoorcollege Strafrecht 3 week 3B/4A

Onderzoek ter terechtzitting

Wettelijke bewijsstelsel

Fases van het proces

• 268 Sv
• 269 Sv openbaarheid
• 271 Sv pressieverbod
• 273 Sv cautie
• 278 recht op wegblijven?
• Onmiddellijkheidsbeginsel/ de auditu
• Getuigen

Fases

• Onderzoek ter terechtzitting
  • Artikel 268 e.v. Sv

• Formele en materiële vragen lopen door elkaar.

• Beraadslaging

• Artikel 345 e.v. Sv
• Hier moet je wel heel secuur de formele en materiële vragen bij langs. Dwingende volgorde van artikel 349 Sv. Dit is geheim. Er komt nooit naar buiten wat precies de stemverhouding was. Dat is ook strafbaar gesteld → Een ambtsmisdrijf.

• Uitspraak

• Artikel 345 e.v. Sv

Artikel 268 Sv

1. Strafzaken worden behandeld en beslist door een meervoudige kamer, behoudens in de wet genoemde uitzonderingen.

2. De rechter die als rechter-commissaris enig onderzoek in de zaak heeft verricht, neemt, behoudens bij toepassing van artikel 316, tweede lid, op straffe van nietigheid aan het onderzoek op de terechtzitting geen deel. → Functiecumulatie

3. Behalve de rechters en de griffier neemt aan de tafel der rechtbank niemand plaats.

Artikel 269 Sv openbaarheid

• Zittingen zijn openbaar
• Rechtbank kan gehele of gedeeltelijke behandeling met gesloten deuren bevelen
• Limitatieve gronden daarvoor:

• Belang van de goede zeden, de openbare orde, de veiligheid van de staat
• Belang van minderjarigen
• Eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer van de verdachte, andere procesdeelnemers of anderszins bij de zaak betrokkenen
• Belang van een goede rechtspleging

• Voorbeeld: het oproepen van een bepaalde getuige zorgde voor onrust in de zaal. De rechter lastte een ordemaatregel in en de A-G ging samen met de raadsvrouw bespreken in de raadkamer wat de motieven waren om deze getuige op te roepen. Volstrekt openbaar voor de partijen, maar niet voor de externe openbaarheid. Het publiek kon er niet bij zijn. De Hoge Raad zei dat dit niet mocht. De bovenstaande regeling was niet toegepast. Consensualiteit is erg belangrijk. Externe openbaarheid waardoor het publiek kan controleren.
• Voorbeeld 2: een zaak met een kwetsbare getuige. Angst dat die zou dichtklappen bij een groot publiek, vanwege deze reden werd de publieke tribune werd ontruimd. Vervolgens vroeg de raadsman of de publieke tribune nog een keer kon worden ontruimd, omdat hij een aantal vragen wilde gaan stellen over het geslachtsdeel van cliënt. De voorzitter stemde in met ontruiming.

→HR: grondslag voor eerste ontruiming gold nog. Nog steeds dus een juiste grondslag voor de tweede ontruiming.

• Voorbeeld 3: nieuwe feiten aan het licht gekomen. Het waren nieuwe, bijzondere en pikante feiten waarvan de cliënt niet wilde dat deze feiten bekend kwamen in zijn omgeving. Het hof zei dat er niet voldoende handvatten waren. Hier werd in cassatie over geklaagd.

→ De Hoge Raad is het met het hof eens. Kennelijk had de verdediging dit beter moeten motiveren, maar dan geef je ook al veel kennis weg van die feiten. De docent noemt dit ‘koordansen’. Ook aan de kant van de rechter, welke eisen stel je aan de informatie die de verdediging dan moet overleggen? In de praktijk wordt een middenweg gekozen. Als je een aanleiding vermoed, dan je de deuren dan sluit. De vraag is of dat aan de regeling voldoet. Het is wel een grijs gebied. Bij een verdachte komen veel persoonlijke feiten naar boven en je moet ook rekening houden met de media, ook al word je vrijgesproken. Eerbiediging van de persoonlijke levenssfeer wordt zeer restrictief uitgelegd.

• Voorbeeld 4: getuige moest worden gehoord. Rechtbank besloot om iedereen weg te sturen inclusief de verdachte en de verdediging

→ Hoge Raad vindt dat dit niet door de beugel kunnen. Bij toepassing van deze regeling, kan het niet zo zijn dat je de verdachte en de verdediging buiten de deur houdt.

Openbaarheid EHRM

• Het geeft meer vertrouwen als je het kan controleren en kan bevestigen.
• Riepan t. Oostenrijk. Iemand had een misdrijf begaan in de gevangenis en werd ook berecht in de gevangenisstraf. Maar er is was helemaal geen rechtvaardiging waarom dit in de gevangenis werd gedaan en hij werd ook niet gecompenseerd. Dus schending van artikel 6 EVRM. Je mag de zitting ergens anders doen, maar dan moet je het publiek daar wel over informeren en het publiek moet daar toegang hebben. In casus was dat niet het geval. Er was sprake van onvoldoende openbaarheid.

…Openbaarheid EHRM

• Je moet wel onderscheid maken tussen de verschillende openbaarheden

• Openbaarheid van het onderzoek ter terechtzitting
• Openbaarheid van de uitspraak

→Hof laat soms wel uitzonderingen toe in de openbaarheid van het vonnis. Je mag dat ook publiceren, als iedereen er maar kennis van kan nemen. Nederland gaat veel verder dan dat. Hier geldt de regel dat de uitspraak altijd openbaar is. Een regeling zoals sluiting van de deuren bij een uitspraak kennen wij niet.

Artikel 271 Sv pressieverbod/onschuldpresumptie

1. De voorzitter draagt zorg dat geen vragen worden gesteld, welke de strekking hebben verklaringen te verkrijgen, waarvan niet kan worden gezegd dat zij in vrijheid zijn afgelegd.

2. Noch de voorzitter, noch een der rechters geeft op de terechtzitting blijk van enige overtuiging omtrent schuld of onschuld van de verdachte.

→ Wrakingsverzoek; 6 EVRM

→ De rechter die een getuige sterkte wenst komt niet in aanmerking voor wraking

→ De rechter die zegt dat de verdachte wel heeft verklaard bij de politie en niet op de zitting, dat de verklaring bij de politie leidend is en dat de rechter zich daaraan houdt, mag niet.

Artikel 273 Sv identiteit, cautie, ordeverstoring

1. De voorzitter begint het onderzoek tegen de verdachte door de identiteit van de verdachte vast te stellen op de wijze, bedoeld in artikel 27a, eerste lid, eerste volzin. De voorzitter is tevens bevoegd de identiteit van de verdachte vast te stellen op de wijze, bedoeld in artikel 27a, tweede lid, indien over zijn identiteit twijfel bestaat.

2. De voorzitter vermaant de verdachte oplettend te zijn op hetgeen hij zal horen en deelt hem mee dat hij niet tot antwoorden verplicht is. → Cautieplicht

3. Indien de verdachte de orde op de terechtzitting verstoort en vruchteloos door de voorzitter is gewaarschuwd, kan de voorzitter zijn verwijdering uit de zittingzaal bevelen en, zo nodig, bepalen dat hij gedurende het geheel of een gedeelte van de zitting in verzekering wordt gesteld. De behandeling van de zaak wordt op tegenspraak voortgezet. Artikel 124, vierde lid, is van toepassing.

Cautie

• Zeer belangrijk
• Wet verbindt niet uitdrukkelijk nietigheid aan verzuim cautie.
• Het criterium daarvoor is of de verdachte redelijkerwijs in zijn verdediging kan zijn geschaad.

• Soort van fair trial criterium

-Criteria die kunnen mee worden gewogen wanneer niet voldaan is aan de cautie:

• Als blijkt dat de verdachte op de hoogte is van zijn zwijgrecht
• Als de verdachte volhardt na de cautie, doen we niet moeilijk bij de verklaringen voor de cautie. Als dat overeenstemt met elkaar, dan is de verdachte niet in zijn verdediging geschaad
• Als iemand wordt bijgestaan door een raadsman

→ Als aan deze criteria wordt voldaan, dan is er in beginsel geen schending van de cautie.

→ Dit is weer een voorbeeld van koordansen, want het is wel een erg belangrijk recht.

Artikel 273 Sv verwijdering HR: 2015:3266

• Het laatste woord wordt afgekapt van de verdachte en hij wordt verwijderd uit de zaal omdat hij een heel toneelstuk opvoert en allemaal onzin vertelt.
• De verdediging gaat in cassatie

• Het recht op het laatste woord is geen absoluut recht, voor zwetsverhalen, eindeloze herhaling recalcitrant of provocerend gedrag is geen plaats.
• Het moet dienstig zijn voor de beoordeling van de strafzaak, de persoonlijke omstandigheden van de verdachte daarbij inbegrepen
• Rechter kan dus laatste woord ontnemen of verder verhinderen en ingeval van een (bijkomende) ordeverstoring na een eerdere vermaning, verwijdering bevelen artikel 273 lid 3 Sv.

Artikel 278 lid 2 Sv recht op wegblijven?

• De verdachte heeft het recht om weg te blijven
• Maar er kan wel een bevel verschijning en last tot medebrenging
• De politie kan de verdachte dan ophalen
• Dit doe je als er veel op het spel staat

• Als de rechtbank dat voor volledigheid onderzoek noodzakelijk oordeelt
• Ligt voor de hand dat substantiële vrijheidsstraffen vrijwel nooit zullen worden opgelegd zonder dat de rechtbank zich een oordeel over de persoon van de verdachte heeft gevormd. (Maar redelijke termijn is ook van belang).

…278 lid 2 Sv recht op wegblijven?

• Jeugdige verdachte in beginsel verplicht (artikel 495a Sv)
• Minister Dekker wil verschijningsplicht uitbreiden. Hij wil dat koppelen aan het spreekrecht van het slachtoffer. Want als je spreekrecht hebt als slachtoffer, wil je natuurlijk wel dat er iemand is die daar naar luistert.
• Voor de uitspraak is er geen bevel van medebrenging. Dekker wil dat ook mogelijk maken.
• Zero-sum game speelt hier ook weer een rol.

Onmiddellijkheidsbeginsel / de auditu

• Dit beginsel houdt in dat al het bewijs onmiddellijk wordt geproduceerd tijdens de zitting.

• Vaststellingen t.b.v artikelen 348/350 Sv zo betrouwbaar mogelijk

• 1. Formeel: alles op grond van de tll en (slechts) naar aanleiding ott. Het moet aan de orde zijn geweest.
• 2. Materieel: onmiddellijk bewijs > middellijk bewijs ott? Dit is waar de oorsprong vandaan komt.

→’Best evidence’

• Stel verdachte legt een verklaring af. Dat wordt op schrift gesteld. Die verklaring wordt op zitting gepresenteerd. Dan is wel voldaan aan het formele aspect, het komt namelijk ter zitting ter sprake. Maar het is tot stand gekomen voor de zitting. Je zou dan eigenlijk pas voldoen aan het materiële vereiste, als de verklaring wordt gebracht tijdens de zitting.

De auditu arrest

• Iemand wordt verdacht voor pooierpraktijken. Toen was dat nog strafbaar.
• Man probeert zijn vrouw te dwingen tot prostitutie. Iemand anders had iemand horen zeggen dat vrouw dit had gezegd. De verdediging zei dat de verklaring onbruikbaar was want ‘van horen zeggen’.
• Hoge Raad: geen strijd met bewijsrecht aangezien verklaring ‘den gehoorsindruk van de getuige weergeeft’, dus door die getuige zelf waargenomen feit → wettig bewijsmiddel
• Mag gebruikt worden voor bewijs (bewijskracht is aan de rechter)

→ Geen gebruik voor bewijs van gissingen, vermoedens, conclusies e.d.

Gevolg De auditu-arrest

• Verklaringen afgelegd bij de politie zijn natuurlijk de auditu-verklaringen. Dat komt op schriftelijke wijze in dat dossier en ter kennis van de rechter. Al die getuigenverklaringen hoefden dan niet meer tijdens de zitting verklaard te worden. Er vindt een verschuiving plaats van mondeling naar schriftelijke en van eindonderzoek naar vooronderzoek.
• Bewijsmiddel

• Formeel geen getuigenverklaring, maar ambtsedig PV
• Artikel 344 lid 1 en lid 2

• Weg vrij naar andere processuele praktijk

• Accent naar vooronderzoek; die ambtenaren verzamelen het bewijs
• Schriftelijke bescheiden; leeuwendeel bewijsmiddelen
• ‘Onmiddellijkheid’. Materieel gezien is hier niet echt sprake meer van.

Onmiddelijkheidsbeginsel / de auditu

• Aangevoerde nadelen middellijkheid

• Vervorming; nuances en details gaan eventueel verloren
• Mogelijkheid om dóór te vragen ontbreekt
• Oordeel betrouwbaarheid niet (goed) mogelijk

• Relativeringen:

• Het komt de betrouwbaarheid van herinneringen niet ten goede als er pas een jaar na dato kan worden getuigd tijdens de zitting.
• Beoordeling betrouwbaarheid eventueel een illusie (waarheid/leugen). Heel veel mensen kunnen niet zien of iemand liegt.

• Dus:

• Het is effectief en kostenbesparend
• Verklaringen van getuigen zijn in beginsel erg betrouwbaar. Getuigenverklaringen kunnen ook worden gefilmd en opgenomen.
• De rechter mag ook geen acht slaan op bewijs dat niet op de zitting aan de orde is geweest. Het kan ook worden samengevat, de rechter hoeft niet alles voor te lezen.

Getuigen

• Als getuigenverklaringen vooral in het vooronderzoek zijn, waar zijn dan de waarborgen?
• EVRM artikel 6 lid 3 sub d.
• Ingewikkelde jurisprudentie.
• De auditu is niet in strijd met de fair hearing van het EHRM

• In beginsel moet er onmiddellijkheid zijn.
• Maar ‘’policy inquiry and the judicial investigation’’ is op zichzelf niet in strijd met het EVRM.
• In basis is de regel dat je zo’n getuige moet kunnen ondervragen

6 EVRM en bewijs

• Fair trial lid 1
• Onschuldpresumptie lid 2. Zwijgrecht wordt hierin gelezen. Je wordt ook beschermd tegen zelfincriminatie. Je hoeft niet mee te werken aan je eigen veroordeling, maar dat is niet absoluut.
• Everyone charged with a criminal offence shall

• Be presumed innocent
• Until proved guilty
• According to law

• EHRM schrijft geen bewijsrecht voor
• Het Hof kijkt naar het geheel, dat wil zeggen een holistische benadering.
• Nemo tenetur is een algemene regel van procesrecht
• Gäfgen t. Duitsland

• Gäfgen was een rechtenstudent. Had een jong kind ontvoerd en vermoord. De politie veronderstelde nog dat het kind leefde. De politie wilde zo snel mogelijk de verblijfplaats weten van het kind. De politie ging de verdachte ook bedreigen. Verdachte verklaarde. Wat is bruikbaar als bewijs?

→ Hof: ‘’No derogation is allowed even in the event of a public emergency threatening the life of the nation.’’ Er kunnen geen uitzonderingen worden gemaakt op artikel 3 EVRM. Het is niet zo dat het leven van één iemand, minder waard is dan andere levens.

→ Er mag wel een zekere dwang zijn, maar je bent niet verplicht om bewijs tegen jezelf te leveren.

→Braakmiddel onder dwang mag ook niet (om bolletjes uit te braken).

Nederland bewijsrecht

• In ruime zin: min of meer hele strafprocesrecht
• In enge zin: artt. 338-344a Sv