Verslag van college 6, 7 & 8 (Jeugdrecht)

Deze samenvatting is geschreven in collegejaar 2012-2013.

College 6: Defense for children

Defense for children international – kinderrechtenhelpdesk
Belangrijkste onderdeel is de kinderrechtenhelpdesk. Dit vormt een aanspreekpunt voor iedereen: professionals, juristen, jeugdreclassering, ouders, kinderen, etc. Ook de vragen zijn heel divers; vragen over onder andere jeugdstrafrecht, jeugdzorg, vreemdelingenrecht, mishandeling, onderwijs, kinderen met handicap.
In eerste instantie direct advies geven, bij gecompliceerdere zaak een dossieronderzoek.
Artikel 23 IVRK: Kind met een handicap heeft recht op een volwaardig en behoorlijk leven en actief en zo goed mogelijk kan deelnemen in het normale verkeer.
General comments: memorie van toelichting. Bij een artikel en uitleg over hoe je het artikel moet interpreteren.
Definitie personen met een handicap: personen met een langdurige, fysieke, mentale, intellectuele of zintuiglijke beperkingen die hen in wisselwerking met diverse drempels kunnen beletten volledig, effectief en op voet van gelijkheid met anderen te participeren in de samenleving’.
Dit is dus een heel brede definitie.
Punten uit IVRK die extra van toepassing zijn op kinderen met een handicap:

• Verbod op discriminatie
• Recht op bijzondere zorg
• Recht op een adequate levensstandaard

Elk kind wat op Nederlandse bodem verkeert, heeft het recht op zorg vanuit de overheid.
Huidige stelsel in de Jeugdzorg gaat radicaal veranderen.
De Jeugdwet. BJZ verdwijnt, taak van BJZ gaat naar de gemeente.
Met dit wetsvoorstel wordt alle ondersteuning, hulp en zorg voor ouders en jeugd gedecentraliseerd. Iedere gemeente op zich is verantwoordelijk voor jeugdzorg in zijn gemeente. Bepaalde onderdelen (JJI, gesloten jeugdzorg) blijft bovenregionaal. Veiligheid krijgt een centrale positie, het is alleen wel een erg vaag begrip.
Plaatsing in gesloten jeugdzorg is vrijheidsbeneming. Dit is wel altijd een ultimum remedium en moet zo kort mogelijk zijn.
Bij invoering van gesloten jeugdzorg, was het van groot belang dat er ook alternatieven zijn in de ambulante en residentiele zorg.
 

College 7: De positie van de ouders

In dit college geldt onder ‘ouders’ degene met het gezag over het kind.
Driehoeksverhouding tussen kind, ouder en staat
IVRK: Ouders zijn de eerste verantwoordelijken voor de opvoeding en ontwikkeling van het kind en zij dienen daarbij het belang van het kind voor ogen te houden.
Hoe te reageren op antisociaal en/of strafbaar gedrag van het kind:

• Punitief benaderen: straffen.

Uitgangspunt: Kind is nog niet volledig ontwikkeld, ouders zijn tekort gekomen dus zij moeten gestraft worden.
Reactie: sanctie (meestal financieel)
Doel: vergelding, genoegdoening, mogelijk preventie

• Beschermend benaderen: ondersteunen.

Uitgangspunt: ouders zijn verantwoordelijk voor het kind, het kind is nog niet ontwikkeld. Ouders moeten zorgen voor het kind maar je moet ze daar bij helpen.
Reactie: betrekken bij het proces, ondersteuning door gezinsvoogd, opvoedcursus, betrekken bij uitvoering van sancties
Doel: preventie

• Combinatie: punitief-beschermend. Wat is de balans?

Het belangrijkste is dat de rechtspositie van de ouders duidelijk is.
Aansprakelijkheid van ouders voor gedragingen van het kind
Afwegingen:
Rol van de schuldvraag/causaliteit
1. Verwijtbaarheid ouders; hebben de ouders er wel invloed op gehad?
2. Meerdere oorzaken voor het gedrag van het kind, buurt, vrienden, onderwijs etc.
Invloed van ouders op het kind?
1. Hoe ernstiger de problemen van het kind, hoe minder invloed de ouders hebben
2. De invloed van de ouders is afhankelijk van de relatie met kind en de leeftijd van het kind
3. Mogelijk negatieve invloed van ouders
Effectiviteit van de reactie?
1. Chantagedilemma en risico voor het kind; ouders worden gestraft voor zijn gedrag, daarmee kan hij chanteren. Ouders uitten frustratie over straf misschien ook wel op het kind.
2. Motivatieproblemen van de ouders; als ouders niet willen, heeft het dan zin?
3. Effectieve beschermingsmaatregelen/sancties
Ethische dilemma’s?
1. (Sociale) rechtvaardigheid; eenoudergezinnen, lage inkomens en hoge boetes, etc
2. Vrijheid ouders; ouders hebben rechten en plichten als ouders, niet per se als ‘ goede ouders’  en wat zijn goede ouders?
Aanspraak ouders civielrechtelijk:
Grond: onrechtmatige daad
14 en 15 jarigen: kind is aansprakelijk en de ouders ook, tenzij disculpatiemogelijkheid.
Er ligt nu een wetsvoorstel om ouders risico-aansprakelijk te stellen voor het gedrag van minderjarige kinderen (tot 18 jaar). Disculpatiegrond te schrappen. Dit omdat vandalisme geld kost, en het onwenselijk is dat de overheid of het slachtoffer voor deze kosten op moet draaien, de vernieler moet betalen, ook als deze onder de 18 is. Volgens ‘Coruz een goed punt omdat:

1. Komt ten goede aan de rechtszekerheid en rechtvaardigheid; normaal bijna altijd disculpatiemogelijkheid en kinderen hebben geen geld, dus slachtoffer blijft nu nog met het geld zitten.
2. Bijzondere band tussen ouder en kind. Ouderlijke plicht om morele waarden op het kind over te dragen. Preventief corrigerende werking.
3. Er blijft ruimte voor het argument dat het kind zich ook zelf ontwikkelt. Het kind blijft aansprakelijk vanaf 14 jaar.

Kritiek:
4. Preventieve functie? Jongere denkt echt niet na voordat hij zoiets doet.
5. Risico op geweldsuiting; ouder reageert frustratie op het kind af
6. Wetsvoorstel gaat voorbij aan de ontwikkeling dat ouders steeds minder en kinderen steeds meer verantwoordelijkheid hebben
Wetsvoorstel 2004: Donner. Ouders moeten bijdragen aan kosten OTS en Jeugddetentie. Ouders hebben een verzorgingsplicht en opvoedingsplicht en die stopt niet als een kind in detentie zit. Ouders schieten tekort in die plicht, vandaar dat het kind vastzit. Wel rekening houden met onmacht van de ouders en draagkracht.

Een minderjarige verdachte is uitleg verschuldigd aan zowel de ouders als de Staat. Als de Staat het kind vervolgt, hebben de ouders daar dan nog een rol in, en zo ja wat voor rol en waarom dan?

Twee voorbeelden hiervan zijn te noemen. Ten eerste het idee dat de ouders aanwezig zijn bij de procedure. Niet vanwege de aansprakelijkheid, maar ter ondersteuning van het kind. Ten tweede is de reactie van de ouders op de overtreding van het kind heel belangrijk. Deze reactie moet onderdeel zijn van een effectieve reactie op het strafbare feit van het kind.
Beijing rules
Dit is de voorloper van het IVRK, maar deze is in tegenstelling het het IVRK niet bindend, slechts leidend. De ouders dienen tijdens de voorfase zo snel mogelijk op de hoogte gesteld te worden van de overtreding van hun kind. Zowel in de voorfase als tijdens de terechtzitting dienen volgens de Beijing Rules de ouders aanwezig te zijn. Ouders kunnen ook uitgesloten worden bij de terechtzitting als dat in het belang van het kind is.
Conclusie over de positie van ouders binnen de Beijing Rules: Ouders dienen zich aanwezig, betrokken en participerend op te stellen.
In Nederland hebben de ouders veel zelfstandige rechten die losstaan van het kind, er zijn echter anderen die plichten en/of rechten hebben die over het kind gaan maar daardoor ook betrekking hebben op de ouders.
Vóór januari 2011 (nieuwe wetgeving) werden de ouders in de gelegenheid gesteld bij de zitting aanwezig te zijn. Tegenwoordig zijn ze verplicht aanwezig te zijn, tenzij afwezigheid in het belang van het kind is. Er kan een bevel van medebrenging worden gevorderd, waarbij de ouders worden opgehaald en naar de plaats van het de zitting worden gebracht.
Diverse redenen waarom ouders niet aanwezig zijn bij het strafrechtelijk proces van hun kind:

• Onmacht: Gezondheidsproblemen, werkverplichtingen, overige kinderen
• Onduidelijkheid: Over de zitting en over de rol van ouders op de zitting
• Onwil: Ouder(s) boos op kind, ‘zittingsmoeheid’
• Onnodig: Eén ouder is aanwezig bij de zitting, dat is voldoende
• Overige: Geen contact meer tussen ouder en kind, overleden ouder

College 8: wetgeving in de praktijk; rechtspositie van jeugdigen in gesloten instellingen

(Gastcollege Ton Liefaard)
Gesloten instellingen: zowel JJI (strafrechtelijke instellingen) en gesloten jeugdzorg (civielrechtelijke instellingen).
Belangrijk politiek besluit om een onderscheid te maken tussen jji’s en gesloten jeugdzorg.

Justitiële jeugdinrichtingen (JJI’s)
Verschillende onderscheiden:

• Particulier vs rijksinstellingen
  Particuliere instellingen worden gefinancierd door de overheid, maar die hebben er verder niks over te zeggen.
• Normaal beveiligd vs beperkt beveiligd
  Normaal is gesloten, beperkt is bvb nachtdetentie of waar jongeren overdag naar school gaan buiten het gebouw.
• Vroeger: opvang vs behandeling.
  Nu zijn alle inrichtingen echter behandeling, maar het onderscheid wordt nu gemaakt op kort of lang verblijf. Elke jongere in een JJI zou een vorm van behandeling moeten krijgen.

Verblijf in een JJI betekent vrijheidsbeneming! In de kern blijft het een plek waar je jongeren dus zo min mogelijk wilt hebben. Het recht stelt daarom ook hele hoge eisen aan plaatsing in een gesloten instelling.
Hoe kom je in een JJI terecht:

• Jeugddetentie
• PIJ-maatregel
• Voorlopige hechtenis (grootste groep)
• Civielrechtelijk: je zit al in een JJI en behandeling loopt af maar heti s beter als je nog eventjes blijft. Gebeurt bijna nooit.
• Vreemdelingenbewaring
• Wet BOPZ (bijzondere opneming psychiatrische zorg) als er geen plaats is in een ziekenhuis
• Gijzeling; jongeren worden als getuige opgeroepen maar komen niet opdagen

Gesloten jeugdzorg

• Jeugdzorg Plus
• Jeugdbescherming (OTS met MUHP of instemming van ouders met MUHP, bijvoorbeeld bij loverboys.) OTS is dus niet noodzakelijk
• Grondslag: ernstige opgroei- of opvoedingsproblemen die de ontwikkeling naar volwassenheid ernstig belemmeren (grondslag uit IVRK). En de zorg die je aan het kind wilt anabieden, kan alleen maar worden aangeboden in gesloten kader (omdat de jongere zich uit de zorg gaat onttrekken of wordt onttrokken door anderen) Dus combi: zorg om de ontwikkeling en de oplossing daarvoor kan alleen in geslotenheid worden gegeven.

Rechtspositie van jeugdigen
De locatie is bepalend voor je rechtspositie: JJI of Gesloten Jeugdzorg.
In JJI: BJJ beginselenwet Justitiële Jeugdinrichtingen
In gesloten jeugdzorg: valt onder wet op de jeugdzorg
Interne rechtspositie: positie tijdens het verblijf.
Waarom is een rechtspositie belangrijk, wat is het belang ervan en hoe moet het worden vormgegeven?
Heel afhankelijke positie, bijzonder kwetsbare groep, vrijheidsbeneming is een vergaande positie, weinig transparante instelling. Reguleren van overheidsmacht. Er moet een menswaardige en op kinderen toegesneden rechtspositie worden gewaarborgd.
Je hebt niets aan een rechtspositie als je hem niet kent. Vooral bij kinderen moet je je extra inzetten om de rechtspositie heel duidelijk te maken.
Rechten in instelling:

• Onderwijs
• Eigen kleding

Kernpunten BJJ:

• Opvoeding is de centrale doelstelling tijdens het verblijf in de JJI. De drie doelstellingen:

1. Beveiliging, door de jongere op te sluiten, bescherm je de maatschappij
2. Opvoeding. Elke medewerker van de JJI moet opvoeding zien als onderdeel van zijn kerntaak
3. Resocialisatie

• Gedetailleerde minimumnormen in de wet
• Beginsel van minimale beperkingen. Je behoud je rechten maar er moet ruimte zijn voor opvoeding of behandeling en het idee dat er regels nodig zijn om een grote instelling te runnen. Er kunnen dus redenen zijn om de rechten van jongeren te beperken. Deze beperkingsgronden zijn:

1. Doel vrijheidsbeneming invl. Geestelijke en lichamelijke ontwikkeling van de jeugdige en uitvoering van het verblijfs- of behandelplan
2. Handhaving van de orde en veiligheid in de JJI

Elke beslissing die inbreuk maakt op de rechten van de jongeren moeten persoonlijk en enkelvoudig worden gemaakt (door directeur), in praktijk gaat dat niet altijd zo (bvb standaard jongere visiteren bij binnenkomst, jongere na vechtpartij in isoleercel zetten met scheurjurk aan).
De BJJ dwingt tot toetsbare, individueel gemotiveerde beslissingen door de directie, maar dit kan niet bij alles. De rechtswaarborgen zijn echter wel bindend en vastgelegd. Hierbij kun je denken aan:
Hoorrecht en schrift: Bij vergaande beslissingen moet de jongere gehoord worden, hierover komt een schriftelijke beslissing
Beklagrecht: Jongeren hebben het recht om bij beslissingen die hen raken een klacht in te dienen bij de onafhankelijke commissie van toezicht van de JJI. Deze commissie heeft leden met verschillende achtergronden in zich, een soort afspiegeling van de samenleving. Zorgt voor een meer transparantere positie.
Rechtsbijstand:
Verschillende deelonderwerpen die zijn vastgelegd in de wet:

• Bestemmingen
• Selectie en overplaatsing
• Dossier, perspectiefplan; elke jongere heeft een bepaald plan waar naartoe wordt gewerkt, hoe kort je er ook zit.
• Dagprogramma; je hele dag is gestructureerd
• Verzorging en onderwijs; materiele, geestelijke (imam, dominee), psychische, sociale verzorging, onderwijs (hoe oud je ook bent, ook al ben je niet meer leerplichtig)
• Contact met buitenwereld (ouders, advocaat, gezinsvoogd, jeugdreclassering etc)
• Verlofregeling
• Scholings- en trainingsprogramma
• Beperkingen
• Bemiddeling, beklag en beroep
• Bijzondere procedures
• Medezeggenschap
• Experimenteerbepaling