College constitutioneelrecht

Week 1

Thema 1: democratische rechtsstaat in context

Constitutioneel recht = Recht betreffende de  instellingen en vormen van openbare machtsuitoefening over burgers

Staatsrecht = Recht betreffende de  instellingen en vormen van openbare machtsuitoefening over burgers in de staat. De staat is een organisatie die met voorrang boven andere organisaties effectief gezag uitoefent over een gemeenschap van mensen op een bepaald grondgebied.

Belinfante: “De staat is een organisatie die met voorrang boven andere organisaties effectief gezag uitoefent over een gemeenschap van mensen op een bepaald grondgebied. De gemeenschap heeft een gemeenschappelijke cultuur en is een rechtsgemeenschap.”

Het eigene van Nederlands staatsrecht

• Grondwet alleen van relatief belang
• Geen rechterlijke toetsing van de wet aan de Grondwet; met onderworpenheid van wetgever, bestuur, en rechter onderworpen aan de Grondwet!
• Weinig ideologie
• Openheid naar internationale rechtsorde
• Belang van de eenheidsstaat als decentrale staat

Bronnen staatsrecht

• Internationale verdragsbepalingen en EU-recht, met name ‘klassieke’ mensenrechten
• Statuut voor het Koninkrijk
• Grondwet
• Wet
• Lagere wetgeving
• Decentrale regelgeving (m.n. provinciale en gemeentelijke verordeningen)

Kenmerken democratie

• “Regering door het volk”
  
  • Verantwoording
  • Meerderheidsbesluitvorming

Kenmerken rechtsstaat

• Grondrechten
• Legaliteit
• Machtenscheiding
• Rechtspraak

Week 2 Regering en parlement (I)

Democratie: regering van en voor het volk door het volk namens het volk.

Vormen van democratie

• Rechtstreekse democratie: door het volk zelf
  • Sterke vormen: (grond)wetgevende volksvergaderingen
  • Meer gematigd:
    • Bindende burgerinitiatieven
    • Bindende correctieve referenda
      • Voorstel tot wijziging Grw en invoering van een bindend correctief referendum
      • In eerste lezing aangenomen

• Zwakkere vormen:
  
  • ‘Inspraak’
  • Niet bindende referenda
    • Wet raadgevend referendum (2014)
  • Niet-bindende burgerinitiatieven
    • Zie art. 132a RvOTK

• Vertegenwoordigende democratie: namens het volk

Correctief raadgevend referendum

• Referendum na
• Opkomstdrempel van 30%
• De uitslag van een referendum geldt als een raadgevende uitspraak tot afwijzing, indien een meerderheid zich in afwijzende zin uitspreekt (art. 3)

Uitgezonderde wetten waar geen referendum over gehouden kan worden(art.5)
Onder andere:

• Grondwetswijzigingen (eerste lezing-wetten)
• Koningschap
• Koninklijk huis
• Begrotingswetten

Problemen

• Juridisch raadgevend maar feitelijk bindend?
  • Mogelijke oplossing
• Lage drempel
  • Maak beslissend niet de opkomst maar hoeveel stemmen tegen wet
• Corrigerend besluit moet wel representatief zijn
  • Maak beslissende % van kiesgerechtigden (in verhouding tot laatste TK verkiezingen)

Politieke mandatering

• Mandaat is de bevoegdheid om in naam van een ander te handelen, maar zonder de daarbij horende verantwoordelijkheid. Bij mandateren worden geen bevoegdheden overgedragen. De mandaatgever blijft zelf bevoegd. 

De tweede regel van Benifante

• Geen bevoegdheid zonder verantwoordelijkheid

Week 3

Rechtsregels die kabinetsformatie beheersen

• Vertrouwensregel
• Artikel 43 Grw
• Artikel 48 Grw
• Artikel 139a RvO TK

Hoe komen we van een kabinet af?

• Periodieke verkiezingen
  • na 4 jaar (of maximaal 5 jaar)
• Tussentijdse verkiezingen
  •  onenigheid in
.....read more

Constitutioneelrecht werkgroep

Week 1

Het verbieden van een partij, die als doel heeft vrouwen hun politieke rechten te ontnemen, is in strijd met de uitgangspunten van de democratische rechtstaat.

Ik ben het niet eens met de stelling dat het verbieden van een partij, die als doel heeft vrouwen hun politieke rechten te ontnemen, in strijd is met de uitganspunten van de democratische rechtstaat. Ik zal eerst een korte toelichting geven het begrip democratische rechtstaat.

Nederland is een democratie. Dat Nederland een democratie is houdt in dat de burgers invloed hebben op hoe het land bestuurd wordt en door wie het land bestuurd wordt. Iedereen die 18 jaar of ouder is, heeft kiesrecht. Een democratie neemt als uitganspunt: de gelijkwaardigheid van mensen.

Nederland is ook een rechtsstaat. Een rechtsstaat is erop gericht dat burgers beschermd zijn tegen machtsmisbruik door de staat zelf. Kenmerkend voor een rechtsstaat is dat de staatsorganen zijn onderworpen aan het recht. Het betekent ook dat iedereen die het ergens niet mee eens is, aan een onafhankelijke persoon mag vragen hoe het zit. Die onafhankelijke persoon is de rechter.

Uit deze omschrijvingen komt naar voren dat de gelijkwaardigheid en bescherming van mensen voorop staat in een democratische rechtstaat. Als een partij als doel heeft vrouwen hun politieke rechten te ontnemen dan werkt deze partij niet mee aan de gelijkwaardigheid van mensen en ook niet aan het beschermen van burgers. Als vrouwen geen politieke rechten meer zouden hebben dan vervalt het uitganspunt van democratie dat iedereen die 18 jaar of ouders is kiesrecht heeft. Daarom moet mag de democratische rechtstaat dan ingrijpen en deze partij verbieden.

Opdrachten

1. Er is niet voldaan aan de vereisten die voor en democratische rechtsstaat gelden. Omdat:

• ‘Kan aan rechters aanwijzingen geven’. Dit is in strijd met onafhankelijke rechtspraak.
• ‘Het staatshoofd benoemt de helft van de volksvertegenwoordiging.’ Daardoor is de wetgevende macht niet democratisch gelegitimeerd.
• ‘Partijen kunnen slechts na goedkeuring van hun programma door de overheid deelnemen aan verkiezingen’. Is ook in strijd.
• ‘Kritiek op het staatshoofd wordt gestraft, ook zonder dat er daarvoor een wettelijke basis is.’ Dit voldoet niet aan het legaliteitsbeginsel en vrijheid van meningsuiting.

2. Is Nederland: de regering heeft niet alleen de uitvoerend macht maar vormt ook onderdeel van de wetgevende macht. Ministers worden niet gekozen maar bij koninklijk besluit benoemd. Datzelfde geldt voor rechters. Een belangrijk orgaan dat de regering adviseert op het gebied van de wetgeving, heeft ook rechtsprekende taak (Raad van State). Partijen kunnen alleen onder hun partijnaam aan de verkiezingen deelnemen, indien deze is geregistreerd. Extreme partijen kunnen onder omstandigheden worden verboden.

Uit de Nederlandse Grondwet valt niet op te maken dat Nederland een democratie is.

Is te vinden in art. 4, 50, 54, 81 GW.

De kern van het parlementair stelsel is de vertrouwensregel, door die regel is de uitvoerende macht in Nederland democratisch gelegitimeerd. Dit is een ongeschreven regel!

Een land dat geen democratie is, kan ook geen rechtstaat zijn.

Week 2.....read more

Samenvatting Hoofdstuk 1 Consitutioneel Recht

Meer hoofdstukken bekijken? De hele samenvatting van het Constitutioneel Recht verschijnt binnenkort op de vakpagina en/of boekpagina van JoHo.org 

Constitutioneel Recht

Deel I – Begrippen in het algemeen

Hoofdstuk 1 – Hoe werkt het Staatsrecht?

1.1.Inleiding op het hoofdstuk

Wat is het staatsrecht?

Het staatsrecht is het recht van een, in de loop van de geschiedenis ontstaan, door het recht geregeld verband dat staat wordt genoemd. Er zijn net zoveel staatsrechten als er staten zijn, ook al zijn er verschillende gemeenschappelijke principes aan te duiden. Als geprobeerd wordt deze gemeenschappelijke principes te verwoorden, dan komt men in de algemene staatsleer. Dit houdt de beschrijving in van algemene principes (synthetisering) van de verschillende staatsrechten. Als de diverse nationale stelsels worden vergeleken met elkaar, dan gaat het om vergelijkend staatsrecht. Het staatsrecht heeft zodoende betrekking op ‘de staat’. Het begrip ‘staat’ komt in het positieve staatsrecht niet voor (in Nederland kennen wij de term Koninkrijk), maar speelt een belangrijke rol in het volkenrecht en het privaatrecht. In het volkenrecht is de staat het volkenrechtsubject. In het privaatrecht is de staat een rechtspersoon, onderworpen aan het recht (art. 2:1 BW). Het privaatrecht kent de volgende omschrijving van het woord ‘staat’: een organisatorisch verband, dat het hoogste gezag uitoefent op een bepaald gebied en is een dwanggemeenschap.

Als het begrip ‘staat’ niet voorkomt in het positieve staatsrecht, rijst de vraag waarop het positieve staatsrecht dan betrekking heeft. Als tijdelijke omschrijving van het staatsrecht kan worden geschreven: recht dat alleen relaties regelt waarbij de overheid betrokken is. Het onderwerpt de overheid in die relaties aan het recht. Recht veronderstelt betrekkingen tussen ten minste twee personen, ambten of instellingen. Staatsrecht bestaat niet zonder een overheid.

Wat is het bestuursrecht?

Ook voor het bestuursrecht geldt dat zij alleen relaties regelt waarbij de overheid is betrokken. Het staatsrecht verschilt in dit opzicht niets van het bestuursrecht. Het staats- en bestuursrecht worden als publiekrecht beschouwd, omdat het onderscheid tussen beide nauwelijks rechtsgevolgen heeft. Men kan echter methodologisch en didactisch wel een zinvol onderscheid maken. Staatsrecht is hierin het primaire recht dat de totstandkoming, de gelding en de handhaving van rechtsnormen regelt. Dit wordt ook wel het funderende of scheppende recht genoemd. Bestuursrecht is naar dit onderscheid altijd secundair recht. De Grondwet en organieke wetten worden vaak beschouwd als staatsrecht.

Verhouding overheid en burger?

Het staatsrecht heeft zowel betrekking op relaties tussen overheden onderling (bijvoorbeeld betrekkingen tussen de Koning en de ministers) als op relaties tussen de overheid en de burger. Het staatsrecht regelt machtsuitoefening van de overheid over de burger. Het maakt de macht tot bevoegdheid van de overheid. Er is sprake van een verticale relatie tussen de overheid en burger, zij zijn niet gelijkwaardig aan elkaar.

1.2.Een beschrijving van het staatsrecht

Het begrip staatsrecht kan tot nu als volgt worden beschreven: het primaire recht dat zowel betrekkingen tussen overheden onderling als tussen overheid en burger regelt.

Overheid als macht en bevoegdheid?

Macht en bevoegdheid zijn onlosmakelijk verbonden met het begrip overheid. ‘Macht’ is in.....read more