Waar gaat dit artikel over?

Depressie is een chronische en slopende stoornis die een duidelijk ontwikkelingspatroon heeft. Er is een toename van depressie vooral tijdens de adolescentie en er is ook een verschil in gender waarbij de prevalentie van depressie hoger is bij meisjes dan bij jongens. Daarnaast blijkt het dat depressie erfelijk is en dat dit zich vooral uit bij oudere adolescenten in stressvolle omgevingen. Er is dus een interactie tussen genetisch risico, stress en ontwikkeling. Er wordt nu beschreven hoe depressie zich ontwikkelt vanaf de kindertijd tot aan de late adolescentie. Ook wordt de rol van genen, omgevingsstressoren en ontwikkelingsfactoren (leeftijd, puberteit) bij depressie in de jeugd besproken.

Hoe ontwikkelt depressie zich naar leeftijd, gender, en puberteit?

Depressie ontwikkelt zich vaak tussen het 13^e en 18^e levensjaar. Volwassenen die lijden aan depressie ontwikkelen dit ook vaak tijdens de adolescentie. Daarnaast blijkt het dat gender verschillen in depressie ook vaak te zien zijn tijdens de vroege adolescentie (tussen het 12^e en 13^e levensjaar). Veel onderzoeken over depressie bekijken depressie als een functie van leeftijd. Echter is puberteit ook een belangrijke factor die invloed heeft op depressie, vooral door fysieke, hormonale, sociale, emotionele en psychologische veranderingen in deze periode. Vooral meisjes die in de puberteit zijn ervaren depressie, maar er zijn ook jongens die in hun puberteit depressie ervaren.

Waarom worden meer jongeren depressief tijdens de puberteit?

Het is niet helemaal duidelijk waarom depressie toeneemt tijdens de puberteit. Volgens sommige theorieën is de puberteit een fase waarin er sprake is van sociale heroriëntatie waardoor stressvolle gebeurtenissen een grote impact hebben. In dit artikel wordt het 5-HTTLPR gen besproken, een gen dat men kwetsbaar maakt en de rol van dit gen tijdens stressvolle gebeurtenissen met leeftijdsgenoten.

Stressvolle gebeurtenissen met leeftijdsgenoten

Uit onderzoek blijkt dat stressvolle gebeurtenissen, zoals problemen met leeftijdsgenoten, belangrijke voorspellers zijn van depressie bij jongeren. Depressieve jongeren ervaren meer gebeurtenissen zoals pesten en slechte relaties met anderen. Er zijn echter weinig studies geweest die stress door leeftijdsgenoten en de relatie met depressie heeft onderzocht met behulp van de gouden standaard van de ‘contextuele stress interview methode’. Daarnaast zijn er weinig moderatoren onderzocht, zoals bijvoorbeeld genetisch risico, zoals houder zijn van het 5-HTTLPR gen.

Wat is de interactie tussen 5-HTTLPR en stress?

Er is aangetoond dat depressie in de volwassenheid kan worden voorspeld door negatieve levensgebeurtenissen en het 5-HTTPLR gen. Dit wordt GxE (Gen * Environment) genoemd. Er zijn echter nog onduidelijkheden en fouten in deze studies. Zo is er vaak gebruik gemaakt van zelf-rapportages in plaats van de gouden standaard van ‘stress interview methoden’. Daarnaast hebben veel studies niet de juiste participanten gekozen, namelijk participanten die het risico lopen op het ontwikkelen van depressie. Daarnaast is de interactie tussen problemen met leeftijdsgenoten en het 5-HTTPLR gen niet goed onderzocht. In dit onderzoek is daarom chronische peer stress onderzocht met het doel om de interactie tussen het 5-HTTPLR gen en peer stress bij depressie te verklaren.

Wat zijn genderverschillen in genen, peer stress, en wat zijn de implicaties hiervan voor depressie?

Meisjes zijn vaak meer gericht op het vormen van relaties en hebben daarom meer behoeften aan het hebben van goede sociale relaties dan jongens. Vaak ervaren meisjes ook meer peer stress dan jongens. Daarnaast zijn meisjes ook gevoeliger voor peer stress dan jongens en worden zij eerder depressief door peer stress dan jongens. Echter zijn er ook onderzoeken met andere bevindingen. Omdat de bevindingen onduidelijk zijn is er in dit onderzoek ook onderzocht of gender een belangrijke moderator kan zijn van de 5-HTTPLR en chronische peer stress interactie.

Wat houdt de huidige studie in?

De data in deze studie is gebaseerd op de Gene-Environment Mood (GEM) studie. Het doel van die studie was om de longitudinale ontwikkeling van depressie te voorspellen om zo depressie bij jongeren te begrijpen. Dit onderzoek duurde drie jaar. De participanten waren jongeren op de basisschool die voor drie jaar werden gevolgd. Elke zes maanden werden er diagnostische interviews gehouden. De data werden onderzocht, zo werd er gekeken naar of de ontwikkeling van depressie bij deze jongeren inderdaad verliep zoals eerdere bevindingen aangaven. Er werd dus gekeken naar of er een toename was van depressie tijdens de adolescentie en of er verschillen in depressie waren op basis van gender. Vervolgens werd er gekeken naar chronische peer stress en of dit, over een periode van drie jaar, interacteerde met het 5-HTTPLR gen en of dit ook depressie voorspelde. Daarnaast werd leeftijd en puberteit meegenomen als mogelijke moderators tussen chronische peer stress en 5-HTTPLR. De verwachting was dat oudere adolescenten die dit gen hadden en die meer chronische peer stress ervaarden eerder depressie zouden ontwikkelen. Daarnaast werd de rol van chronische peer stress onderzocht als een mogelijke factor voor de genderverschillen in depressie bij adolescenten.

Wat waren de gebruikte methoden?

Participanten

Participanten werden geworven via de Universiteit van Denver (DU) en de Rutgers Universiteit (RU). In totaal waren er 665 jongeren die meededen in de leeftijdscategorie van 7 tot 16 jaar. De gemiddelde leeftijd was 11.6. De jongeren en hun verzorgers bezochten het laboratorium voor een baseline meetmoment. Na dit meetmoment werden de jongeren en hun verzorgers elke zes maanden gebeld gedurende een periode van drie jaar. Zij werden geïnterviewd met behulp van het semigestructureerd diagnostische interview (K-SADS).

Maten

Genotypen

Er werd speeksel afgenomen van de participanten om zo het genotype van de participanten te bepalen. De participanten werden ingedeeld in drie groepen: homozygoot voor het S of LG-allel (S/S), heterozygoot (S/L), en homozygoot voor het LA allel (L/L). Er was geen verschil in genotype op basis van het ras van de participanten.

Depressie

Om depressie te meten bij de participanten waren er getrainde onderzoekers. Zij gebruikten de K-SADS-PL (Schedule for Affective Disorders and Schizophrenia for School Age Children) om depressie te meten. Geen van de jongeren had een bipolaire stoornis of een psychose. De criteria van de DSM-4 werden gebruikt om te bepalen welke jongeren depressieve symptomen ervaarden in de afgelopen zes maanden.

Chronische peer stress

Om chronische peer stress te meten werd het Youth Life Stress Interview (YLSI) gebruikt. Dit is een semigestructureerd, contextueel stress interview die de mate van stress in jongeren meet. Het is aangetoond valide en betrouwbaarheid. In de huidige studie werd stress gemeten in peer relaties. Jongeren werden geïnterviewd over hun relaties met leeftijdsgenoten over de afgelopen 18 maanden. De vragen gingen over vriendschap, dus bijvoorbeeld de kwaliteit van relaties, de mate van vertrouwen, verbondenheid, conflicten. Stress werd verdeeld in vijf categorieën (1 = geen stress, 2 = normale stress, 3 = matige stress, 4 = serieuze stress, 5 = ernstige stress).

Puberteit

Om te meten welke jongeren in de puberteit zijn en welke niet werd de Pubertal Development Scale (PDS) gebruikt. Deze vragenlijst bevat vijf vragen over fysieke ontwikkeling en de uitkomsten variëren van 1 (geen) tot 4 (compleet ontwikkeld).

Wat zijn de conclusies?

Er zijn drie belangrijke bevindingen in deze studie. Ten eerste passen de bevindingen in dit onderzoek met betrekking tot depressie diagnoses en gender verschillen bij vorig onderzoek. Dit houdt in dat de prevalentie van het begin van depressie ongeveer hetzelfde zijn als in vorige onderzoeken. In de GEM studie is de prevalentie van depressie 3.3% voor 8 tot 15-jarigen en 7.9% voor 13 tot 17-jarigen. Daarnaast liet de data zien dat depressie toenam van 5% tot 20% tussen de leeftijd van 14 tot 17 jaar. Ook werd er gevonden dat meisjes vaker dan jongens depressie ervaarden op jongere leeftijd. Ook jongeren die in de puberteit zaten ervaarden vaker depressie dan jongeren die nog niet in de puberteit zaten of die er al uit waren. Dus zo wel leeftijd als gender hadden invloed op de ontwikkeling van depressie.

Ten tweede werd er bewijs gevonden voor een significante GxE interactie voor latere depressie. Leeftijd bleek een moderator te zijn in deze interactie, wat inhoudt dat oudere adolescenten die het 5-HTTPLR gen dragen en vaker chronische peer stress ervaren, vaker depressief worden. Dit houdt in dat jongeren die dit gen dragen minder goed om kunnen gaan met stressvolle gebeurtenissen en hier anders op reageren.  Ten slotte werd er gevonden dat gender geen moderator was voor de interactie tussen ontwikkeling, 5-HTTPLR en peer stress bij de ontwikkeling van depressie. Dit betekent dat peer stress voor zo wel jongens als meisjes kan bijdragen aan de ontwikkeling van depressie. Er werd wel gevonden dat gender interacteert met peer stress en dat dit depressie voorspelt. Dit houdt in dat meisjes gevoeliger zijn voor peer stress en dat dit voor hen een risicofactor is voor het ontwikkelen van depressie.