Waar gaat dit artikel over?

Persoonlijkheidspsychologie heeft veel vooruitgang geboekt in de laatste tijd met betrekking tot theorie en onderzoek, maar het ontbreekt nog steeds aan een uitgebreide theorie over de gehele persoon. In dit artikel worden er vijf principes besproken die gebruikt kunnen worden voor een integratieve theorie over de gehele persoon. Dit wordt het Big Five model van persoonlijkheidskenmerken genoemd.

In het veld van de psychologie werd er vaak gedacht dat situationele (omgevingsfactoren) belangrijkere voorspellers waren van gedrag dan persoonlijkheidsfactoren. Er is nu echter bewijs voor dat persoonlijkheidsfactoren een grote invloed hebben op mensen hun keuzes. Volgens de Big Five zijn er vijf persoonlijkheidsfactoren die individueel verschillen, namelijk extraversie (introversie), neuroticisme (negatief affect), zorgvuldigheid (laksheid), vriendelijkheid (onvriendelijkheid), en openheid voor ervaringen (geslotenheid). Deze Big Five, geïntroduceerd door persoonlijkheidspsychologie, is een belangrijke stap geweest voor het veld van de persoonlijkheidspsychologie. Echter ontbreekt er dus nog steeds een uitgebreide theorie over de gehele persoon. Zo’n theorie beschrijft de eigenschappen die alle mensen hebben, hoe sommige mensen verschillen op bepaalde eigenschappen en de patronen van het leven van een individu. De vijf principes die in dit artikel worden beschreven kunnen gebruikt worden door onderzoekers, beoefenaars, en andere geleerden om het individuele menselijke leven te begrijpen.

Principe 1: Evolutie en menselijke natuur

Dit principe houdt in dat de levens van mensen allemaal variaties zijn op een algemeen evolutionair ontwerp. Om de individualiteit van mensen te begrijpen is het daarom van belang om te weten wat mensen ‘mens’ maakt, dus wat zijn de overeenkomsten tussen alle mensen? Volgens Freud en de psychoanalytische theorieën leven alle mensen in conflict en worden zij gestuurd door krachten die zij niet kunnen controleren. Volgens Roger, Maslow en andere humanisten hebben alle mensen een behoefte tot zelfontwikkeling en ontplooiing. Volgens behavioristen zoals Skinner en Bandura zijn alle mensen vervormbaar en bepalen de ervaringen in hun leven wie zij uiteindelijk worden. Volgens het huidige principe is de mens het beste te begrijpen vanuit menselijke evolutie omdat veel mensen overeenkomsten hebben. Daarom is het belangrijk dat evolutionaire persoonlijkheidspsychologie niet als een alternatief wordt genoemd voor bovengenoemde theorieën, maar dat het in plaats daarvan een uitgangspunt is voor alle theorieën over persoonlijkheid. Het moet dus het eerste principe zijn voor theorieën die persoonlijkheid willen beschrijven. 

Volgens de evolutietheorie zijn mensen ontworpen door natuurlijke selectie. Gedragingen die hen hielpen om te overleven zijn gebleven. Elk mens dat nu leeft heeft een unieke variatie op dit algemene ontwerp. De vraag is echter: wat is dit algemene ontwerp precies? Persoonlijkheidspsychologen die de evolutietheorie hebben gebruikt als uitgangspunt benoemen vaak de ‘de omgeving van het evolutionair aangepast zijn (EEA)’. Dit beschrijft specifieke aanpassingen die zijn geëvolueerd op basis van de benodigdheden van mensen, zoals het kunnen jagen en samen kunnen wonen. Dit wordt ook wel ‘modaliteit’ genoemd. Mensen bestaan uit een heleboel modules, die elk zijn ontworpen door natuurlijke selectie als reactie op een probleem zodat mensen konden blijven overleven. Zo zijn er modules voor het vinden van een seksuele partner, het beschermen van kinderen, bedriegers kunnen herkennen en sociaal kunnen zijn. De dingen die mensen onderscheiden van andere wezens is dat mensen dingen kunnen plannen, bondgenoten kunnen vormen, conflicten kunnen beoordelen, taal kunnen ontwikkelen en een cultuur kunnen ontwikkelen.

Persoonlijkheid moet worden geanalyseerd op het niveau van basisbehoeften (voeding, water, zuurstof en slaap), aangeboren sociaal-cognitieve mechanismen (gevoeligheid voor bedriegers, de neiging om mensen te classificeren in groepen, gezichtsuitdrukkingen herkennen), psychologische behoeften (autonomie, competentie en verbondenheid) en socio-culturele gedragingen (het maken van kleding, huisdieren houden, religie). Vooral de psychologische behoeften zijn interessant voor persoonlijkheidsonderzoekers en volgens, omdat menselijk gedrag vaak wordt bepaald door mensen hun behoefte aan autonomie, competentie, en verbondenheid met anderen. Evolutietheorie is dus een belangrijke context voor het begrijpen van individueel gedrag, doordat zij een algemeen ontwerp voor menselijk gedrag beschrijven waarop individuen kunnen verschillen. Dit algemeen ontwerp bevat mensen hun neiging om te leren, te praten, sociaal te kunnen zijn en gedragsuitdrukkingen die agressief en/of altruïstisch zijn. Daarnaast bevat het algemene ontwerp ook andere sociale neigingen, zoals religie en traditie, die mensen hebben geholpen om in groepsverband te kunnen leven.

Principe 2: Dispositionele eigenschappen

Er zijn variaties tussen mensen op een aantal brede, dispositionele eigenschappen die belangrijk zijn voor een sociaal leven, zoals extraversie, dominantie, vriendelijkheid, nauwkeurigheid, depressiviteit, kwetsbaarheid enzovoorts. Verschillen in deze eigenschappen van mensen zijn verklarend voor individuele verschillen in gedrag, gedachten, en keuzes. Dispositionele eigenschappen zijn eigenschappen die beschrijven hoe een persoon zich aanpast aan de sociale wereld: hoe een mens dingen doet, denkt, of voelt. Deze persoonlijkheidskenmerken zijn een schets van menselijke individualiteit die beschrijven hoe mensen zich (meestal) gedragen voor een langere periode (maar niet voor altijd). Als iemand extravert is bijvoorbeeld, dan zal deze persoon eerder naar een feest gaan dan iemand die introvert is.  Deze eigenschappen zijn belangrijk geweest voor persoonlijkheidspsychologie. Er zijn wel een aantal onderzoekers geweest die persoonlijkheid hebben proberen te beschrijven zonder het gebruik van deze eigenschappen, wat bekend staat als het persoon-omgevingsdebat. Volgens deze onderzoekers is menselijk gedrag gebaseerd op de omgeving en zijn eigenschappen niet zo bepalend voor gedrag. De uitkomst van dit debat was dat persoonlijkheidspsychologie niet zonder de eigenschappen kan. De eigenschappen wonnen dus van de omgeving en dit debat heeft geleid tot vijf ontwikkelingen die het gebruik van de eigenschappen in persoonlijkheidspsychologie ondersteunen.

1. Onderzoek heeft aangetoond dat persoonlijkheidseigenschappen voorspellend zijn voor gedrag en dit is statistisch significant. Iemand zijn of haar persoonlijkheidseigenschappen bepalen niet altijd wat een persoon doet in één situatie, maar zijn wel belangrijk voor de keuzes die mensen maken over hun gehele leven. Daarnaast voorspellen persoonlijkheidseigenschappen belangrijke levensuitkomsten, zoals werkprestatie, de kwaliteit van sociale relaties, psychologisch welbevinden en levensduur.
2. Uit onderzoek blijkt dat individuele verschillen in de eigenschappen stabiel zijn over de lange termijn. Dit geeft aan dat persoonlijkheidseigenschappen niet snel veranderen, soms zijn de eigenschappen hetzelfde voor 30 jaar lang.
3. Het blijkt dat eigenschappen erfelijk zijn.
4. Er zijn verbanden ontdekt tussen eigenschappen en mensen hun brein. Zo hebben onderzoekers aangetoond dat extraversie gekoppeld is aan het gedragsbenaderingssysteem (BAS) in het brein, een systeem die positieve gedragsbenadering reguleert, zoals het najagen van beloningen en positief affect.
5. De Big Five persoonlijkheidskenmerken zijn aangetoond valide. Veel verschillende onderzoeken erkennen de vijf categorieën van eigenschappen. De Big Five beschrijft de vijf kenmerken die mensen in veel verschillende categorieën hebben en die belangrijk zijn voor het sociaal leven van mensen.

Principe 3: Karakteristieke aanpassingen

Naast dispositionele eigenschappen variëren mensen ook op motivationele, sociaal-cognitieve en ontwikkelingseigenschappen, die gebaseerd zijn op tijd, plaats en/of hun sociale rol. Karakteristieke aanpassingen van mensen zijn motieven, doelen, plannen, strategieën, normen en waarden, zelfbeeld, belangrijke anderen, en andere factoren die te maken hebben met mensen hun motivationele, sociaal-cognitieve en ontwikkelingsbehoeften. Er is geen duidelijke definitie van deze constructen en soms is het ook niet helemaal duidelijk wat het verschil is tussen dispositionele eigenschappen en karakteristieke aanpassingen. Onderzoek in de persoonlijkheidspsychologie richt zich nu veel op deze eigenschappen en onderzoekt ook de relatie tussen dispositionele eigenschappen en karakteristieke aanpassingen. Volgens sommige onderzoekers zijn karakteristieke aanpassingen specifieke patronen van gedrag die worden beïnvloed door dispositionele eigenschappen en situationele variabelen. Ze worden karakteristiek genoemd, omdat zij gebaseerd zijn op de eigenschappen van elk individu en het zijn aanpassingen omdat zij mensen helpen om in hun sociale omgeving te passen. Karakteristieke aanpassingen verschillen over culturen, families, en over de levensduur. Daarnaast zijn karakteristieke aanpassingen meer specifiek en vervormbaar dan dispositionele eigenschappen. Andere onderzoekers zijn het niet eens met het idee dat karakteristieke eigenschappen worden beïnvloed door dispositionele eigenschappen. Volgens hen zijn ontwikkelen sommige karakteristieke eigenschappen, zoals een behoefte om de wereld te redden, zonder dat iemand zijn of haar Big Five eigenschappen hier invloed op hebben. Een verschil tussen karakteristieke eigenschappen en dispositionele eigenschappen is dat karakteristieke eigenschappen worden geactiveerd als reactie op gebeurtenissen in iemand zijn of haar sociale leven. Volgens dit principe zijn karakteristieke eigenschappen belangrijk bij het analyseren van persoonlijkheid. Dispositionele eigenschappen zijn een schets van iemand zijn of haar persoonlijkheid en karakteristieke aanpassingen vullen de details. Dispositionele eigenschappen kunnen dus gebruikt worden om te begrijpen wat voor persoon iemand is en karakteristieke aanpassingen kunnen worden gebruikt om te begrijpen wie de persoon is.

Principe 4: Levensverhalen en de uitdagingen van moderne identiteit

Naast dat mensen verschillen in hun dispositionele eigenschappen en karakteristieke aanpassingen, verschillen mensenlevens in de levensverhalen. Levensverhalen zijn verhalen die mensen creëren om de moderne wereld te begrijpen en hun identiteit te kunnen bepalen. Volgens dit verhalenperspectief zijn construeren mensen hun leven als een verhaal. Deze verhalen helpen hen om hun leven te begrijpen, hun identiteit vast te stellen en om te gaan met het moderne leven. Volgens een socioloog is een persoon zijn of haar identiteit niet vast te stellen door hun gedrag, maar door het verhaal dat zij proberen te creëren. Verhalende identiteit betekent dat iemand de gebeurtenissen uit zijn of haar verleden samenvoegt met dromen over de toekomst om zo betekenis, doelen en eenheid te ervaren in hun leven. Verhalende identiteiten kunnen ook gebruikt worden om persoonlijkheid te analyseren. Zo wordt er geprobeerd om structurele karakteristieken en thema’s in levensverhalen te ontdekken en de relatie tussen deze verhalen en eigenschappen, motieven, en mentale gezondheid te onderzoeken. Uit onderzoek blijkt dat het creëren van een levensverhaal invloed heeft op psychologische ontwikkeling, coping en welbevinden. Elk levensverhaal is natuurlijk uniek, maar tegelijkertijd zijn er ook patronen te ontdekken tussen de levensverhalen van mensen, vooral binnen dezelfde culturen. Naast dispositionele eigenschappen en karakteristieke aanpassingen zijn verhalende identiteiten dus ook belangrijk wanneer men persoonlijkheid wil onderzoeken.

Principe 5: De differentiërende rol van cultuur

Cultuur kan persoonlijkheidskenmerken beïnvloeden. Zo beïnvloedt cultuur de uiting van iemand zijn of haar dispositionele eigenschappen (als iemand bijvoorbeeld heel onaardig is dan kan iemand leren om dit niet te uiten doordat zij in hun cultuur leren dat het niet goed is om onaardig te zijn) en het heeft ook invloed op de karakteristieke aanpassingen. Echter heeft cultuur de grootste invloed op verhalende identiteiten. Cultuur is een onderdeel van de omgeving, dat menselijk gedrag beïnvloedt. Cultuur wordt gedefinieerd als een mix van betekenissen, praktijken en gesprekken over het sociale leven dat vooral plaatsvindt binnen een groep of maatschappij. De reden dat cultuur de meeste invloed heeft op verhalende identiteiten is dat een cultuur beschrijft hoe mensen zouden moeten leven. Dit verschilt voor de mensen binnen culturen, zo heeft de één andere mogelijkheden dan de ander. Wanneer mensen hun identiteit dus beschrijven in de vorm van een verhaal, dan kiezen zij ervoor om dingen te beschrijven die voor hen belangrijk zijn en die passen bij hun unieke leven. De invloed van cultuur en de omgeving op gedrag is complex en het hangt af van welke aspecten van de persoonlijkheid worden onderzocht. Met betrekking tot dispositionele eigenschappen biedt cultuurweergaveregels (stop met onaardig zijn), maar het heeft minder invloed op de eigenschappen zelf. Met betrekking tot karakteristieke aanpassingen biedt cultuur doelen, dus men leert welke doelen hij of zij na hoort te streven. Ten slotte heeft het de grootste invloed op verhalende identiteiten, omdat men in een bepaalde cultuur kiest uit wat het beste verhaal zou zijn voor hem of haar en sommige dingen weglaat. Als voorbeeld: wanneer iemand bijvoorbeeld homoseksueel is en in een streng land leeft, dan zal hij of zij dit stuk waarschijnlijk weglaten uit zijn of haar verhaal.

Wat is de conclusie?

Evolutie bepaalt het algemene ontwerp voor psychologische individualiteit. Persoonlijkheid ontstaat als een unieke variatie op dit algemene ontwerp, dat zich uit in dispositionele eigenschappen, karakteristieke aanpassingen, en integratieve levensverhalen die gecompliceerd en differentieel zijn op basis van iemands cultuur. Studenten die geïnteresseerd zijn in persoonlijkheid kunnen dus het beste starten met het onderzoeken van hoe evolutie de mens heeft gevormd en daarna te kijken naar verschillen in eigenschappen, aanpassingen en verhalende identiteiten in culturen. Onderzoekers kunnen de vijf principes ook gebruiken voor hun onderzoek, door bijvoorbeeld verhalende identiteiten te onderzoeken. Daarnaast kunnen onderzoekers de vijf principes gebruiken om te bepalen welke aspecten worden aangepakt in psychotherapie. De vijf principes die zijn beschreven zijn een eerste stap om een integratieve en centrale positie te krijgen van persoonlijkheidspsychologie binnen de psychologie en in de sociale wetenschappen.

Waar gaat dit artikel over?

Sociale neurowetenschappen is een interdisciplinair onderzoeksveld. Het gaat over hoe sociale processen ontstaan door biologische systemen. Daarnaast proberen onderzoekers in dit veld mensen hun gedachten, emoties, en intenties te verklaren aan de hand van hun biologie. Als deze doelen worden behaald, dan heeft dit veel implicaties voor andere disciplines en zelfs op de gehele maatschappij. Zo heeft het een implicatie voor economische besluitvorming, voor fysieke en mentale gezondheidszorg en preventie en jurisprudentie. Er zijn veel onderzoekers die nu al gedrag proberen te verklaren, voorspellen en veranderen op basis van bevindingen in de sociale neurowetenschappen. Er zijn hier echter een aantal problemen mee die in dit artikel worden besproken.

Wat zijn mogelijke problemen?

Eén veelvoorkomende interpretatiefout is omgekeerde gevolgtrekking. Dit houdt in dat een bepaald mentaal proces (zoals een preferentie voor keuze A) afgeleid kan worden uit hersenactiviteit (bijvoorbeeld een BOLD-signaal). Hierdoor probeert men door middel van hersenactiviteit te voorspellen wat iemand zal kiezen. Dit is echter niet zonder problemen, er is namelijk nog steeds weinig bekend over hersenfuncties. Hierdoor is het ook vrijwel onmogelijk om mentale processen af te leiden van neurale activatie. Er is dus sprake van een logische misvatting. Als iemand ziet dat tijdens het maken van keuzes (cognitie X) een hersengebied (gebied Y) actief is, dan betekent dit niet dat iemand altijd een keuze aan het maken is wanneer hersengebied Y actief is. Het kan natuurlijk ook zo zijn dat hersengebied Y actief is tijdens verschillende processen. Het is dus een probleem dat men in de sociale neurowetenschappen vaak gebruik maakt van omgekeerde gevolgtrekking. Een ander probleem binnen de sociale neurowetenschappe nis dat de taken die men gebruikt om fenomenen mee te meten vaak heel anders zijn dan de controletaken. Daarnaast blijkt het dat de hersenen verschillend reageren op sociale stimuli op basis van het format waarin deze stimuli gepresenteerd worden (bijvoorbeeld een video of een foto). Ook beïnvloeden participant-gerelateerde factoren hoe hersenen reageren op stimuli. Een derde probleem binnen de sociale neurowetenschappen is de ecologische validiteit. Wanneer participanten worden getest gebeurt dit vaak op een hele andere manier dan in het echt: vaak moeten zij bijvoorbeeld helemaal stilliggen. Ook moetnen zij vaak meer dan honderd trials uitvoeren zodat het experiment slaagt. Dit is erg vermoeiend voor participanten. Ook is er sprake van een niet-representatieve sample. Zo zijn 96% van de participanten in psychologie ‘WEIRD’ (Western, Educated, Industrialized, Rich, and Democratic). Dit betekent dat hun resultaten niet goed te generaliseren zijn naar andere populaties, omdat populaties verschillen in visuele perceptie, spatiale redenering, categorisatie, coöperatie, enzovoorts. Dit zijn problemen die ook in andere onderzoeksgebieden voorkomen. Echter is het voor de sociale neurowetenschappen extra belangrijk om dit op te lossen, omdat de bevindingen van dit onderzoeksgebied vaak praktisch ingezet worden!

Hoe worden de bevindingen vanuit sociale neurowetenschappen toegepast in de context van economie?

In de economie ontstond er eind jaren 1990 een nieuw veld, neuro-economie. Dit gebied was een integratie van psychologie, economie, en cognitieve neurowetenschappen. Het doel was om betere en meer robuste modellen over besluitvorming te maken. Er wordt vaak gebruik gemaakt van ‘game theory. Dit zijn meerdere spellen die elk economische en psychologische fenomenen onderzoeken, zoals vertrouwen, prosociaal gedrag, zelfgerichtheid en coördinatie. Een van de meestgebruikte spellen is het Ultimatum Spel. Dit spel wordt gebruikt om strategisch gedrag en eerlijkheid te meten. Het spel verloopt op de volgende manier: twee spelers krijgen geld. Eén van de spelers, de ‘proposer’ kan een voorstel maken om het geld te verdelen en de andere speler, de ‘responder’ kan dit bedrag accepteren of weigeren. Als de responder het bedrag accepteert dan krijgen beiden het voorstel. Als de responder het bedrag weigert dan krijgt geen van beide spelers geld. Dit spel wordt vaak gebruikt door sociale neurowetenschappers omdat het goed te gebruiken is tijdens neuroimaging.

Belangrijke bevindingen vanuit de sociale neurowetenschappen zijn onder andere dat veel economische keuzes waarvan men dacht ze van elkaar verschilden eigenlijk dezelfde onderliggende hersencircuits hebben. Ook andersom is dit gevonden: economische keuzes die erg op elkaar lijken blijken toch andere onderliggende hersencircuits te hebben. Ook onderzoeken sociale neurowetenschappers het gedrag bij mensen met verstoringen in hun hersenen. Dit kan worden gebruikt om aan te tonen welke mechanismen belangrijk zijn bij het maken van keuzes. Als een voorbeeld van dit soort onderzoek, beschouw versterkend leren. Sociale neurowetenschappers of neuro-economen hebben gevonden dat de hersenen hetzelfde reageren op sociale beloningen (zoals erkenning, complimenten) als op beloningen in de vorm van geld. Dingen die dus eigenlijk anders leken (sociaal vs. geld) blijken gebaseerd te zijn op dezelfde mechanismen. Er zijn ook verschillen onderzocht. Hieruit bleek dat complimenten van een computer niet dezelfde effecten heeft als complimenten van een ander mens. Ten slotte kan men ook neurowetenschappelijke methoden gebruiken om te verklaren waarom mensen verschillen in hun keuzes, door mensen met optimale hersenfuncties te vergelijken met individuen die laesies in hun hersenen hebben gehad. Hieruit bleek dat mensen met een laesie in hun ventrale mediale prefrontale cortex (VMPC) vaker offers afwezen, omdat het voor hen waarschijnlijk oneerlijker voelde dan voor mensen zonder laesie. De sociale neurowetenschappen hebben dus wel belangrijke bevindingen gedaan, maar er zijn ook nog limitaties. Zo worden onderzoeken waarin men gebruik maakt van leugens (dus de participanten vertellen dat ze tegen een andere persoon spelen, terwijl dit eigenlijk een computer is) vaker afgewezen. Dit is dus iets waar in de sociale neurowetenschappen aan kan worden gewerkt: hoe kunnen wij experimenten uitvoeren zonder gebruik te maken van deceptie?

Hoe worden de bevindingen vanuit sociale neurowetenschappen toegepast in de context van gezondheid?

Het is bekend dat sociale factoren, zoals de kwaliteit van sociale interacties en het ontvangen van empathie en steun van anderen van invloed zijn op gezondheid. Neurowetenschappelijke methoden zijn superieur aan zelf-rapportages wanneer het gaat om sociale kwesties zoals afwijzing, stigma en eenzaamheid, omdat er bij deze kwesties vaak sprake is van schaamte en dit invloed heeft op de antwoorden die mensen geven. Er zijn ook cardiovasculaire meetmethoden die gebruikt kunnen worden om de effecten van psychosociale factoren op gezondheid te onderzoeken. Het verschil tussen neurowetenschappelijke methoden en cardiovasculaire methoden is dat cardiovasculaire methoden vaak directer datgeen meten waar men in geïnteresseerd is. Bij neurowetenschappelijke methoden is er vaak sprake van indirect bewijs. Daarnaast zijn neurowetenschappelijke methoden geschikt om snelle stimulus-response relaties te onderzoeken, terwijl cardiovasculaire technieken meer geschikt zijn om geleidelijke veranderingen te onderzoeken.

Onderzoek in de sociale neurowetenschappen heeft aangetoond dat herhaalde blootstelling aan stigmatisatie of andere sociale bedreigingen ertoe leiden dat de hersenen gevoeliger worden voor het detecteren van afwijzing. Dit zorgt ervoor dat iemand gevoeliger wordt voor sociale stressoren. Daarnaast heeft onderzoek aangetoond dat het limbisch systeem, waaronder de amygdala, invloed heeft op de activiteit van de hypothalamus-hypofyse-bijnier-as (HPA-as). Deze as reguleert stressreacties doordat het invloed heeft op hormonen en heeft dus veel invloed op fysiologische, gedragsmatige, of gezondheidsgedragingen. Sociale stressoren hebben ook indirect invloed op mensen hun welbevinden. Als mensen zich bijvoorbeeld sociaal afgewezen voelen en daarom heel veel gaan eten, kunnen zij zich nog slechter gaan voelen. Uit ander onderzoek blijkt dat sociale stressoren indirect invloed kunnen hebben op gezondheidsuitkomsten door een effect op zorginteracties. Zo kan het zijn dat zorgverleners vooroordelen hebben over bepaalde groepen en dit kan leiden tot dat zij sommige patiënten anders behandelen dan anderen. Zo heeft onderzoek aangetoond dat sociale categorisatie snel plaatsvindt en dat mensen minder neurale resonantie vertonen voor mensen die onderdeel zijn van een gestigmatiseerde groep (zoals een persoon met overgewicht). De sociale neurowetenschappen kunnen dus belangrijke bevindingen aan het licht brengen die niet met behulp van zelf-rapportages te verkrijgen zijn. Veel van deze bevindingen zijn automatisch, wat wil zeggen dat mensen zich niet bewust zijn van hun gedrag. Echter betekent dit niet dat dit gedrag niet kan veranderen! Een limitatie van het gebruik van sociaal neurowetenschappelijke methoden is dat veel hersengebieden overlap vertonen in activatie. Dit kan soms leiden tot verkeerde conclusies. Daarnaast is het ook belangrijk om je te blijven realiseren dat neurowetenschappelijk onderzoek puur correlationeel is, wat betekent dat er geen harde conclusies uit getrokken kunnen worden.

Hoe worden de bevindingen vanuit sociale neurowetenschappen toegepast in de context van justitie?

Eén gebied waar de sociale neurowetenschappen zich vaak op heeft gericht binnen de context van de justitie is leugendetectie. Echter is het bekend dat leugendetectie gevoelig is voor problemen. Zo kunnen mensen in hun eigen leugens geloven. Ook zijn mensen in staat om invloed uit te oefenen op leugendetectoren. Dit is dus geen nuttige bijdrage vanuit de sociale neurowetenschappen. Wat wél een nuttige bijdrage kan zijn is het onderzoeken van hoe mensen zich voelen, dus hun mentale staat. De wet wordt vaak gebruikt om mensen te straffen die slechte bedoelingen hebben en daarom is het dus belangrijk om meer te weten over hoe men andermans bedoelingen of mentale staat kan bepalen. Uit onderzoek blijkt namelijk dat er veel factoren van invloed zijn op hoe andermans mentale staat wordt afgeleid. Daarnaast heeft de sociale neurowetenschap onderzoek gedaan naar straffen. Het doel van straf is communicatie, dus om te laten zien dat er gevolgen zijn aan het verbreken van een wet. Hersengebieden die actief worden tijdens straf laten zien dat er ook andere doelen zijn, zoals het helpen van de slachtoffer en vergelding. Ook hebben bevindingen aangetoond dat er bij verschillende morele beslissingen verschillende hersengebieden actief zijn. Zo zijn bij utilitaire keuzes vooral hersengebieden betrokken die geassocieerd zijn met logische besluitvorming actief. Bij deontologische keuzes zijn vooral hersengebieden actief die geassocieerd zijn met emotionele verwerking. Er is hier echter nog geen consensus over, dus het is niet helemaal duidelijk welke onderliggende mechanismen er zijn bij moreel redeneren. De reden dat bevindingen vanuit de sociale neurowetenschappen nog niet super veel worden gebruikt in de context van de justitie is dat de bevindingen vaak niet causaal zijn. Ook zijn veel bevindingen aan discussie onderhevig. Een andere belangrijke reden is dat veel rechtsgeleerden tegen het gebruik van wetenschap in de rechtszaal. Zo is er in Engeland een verbod op het gebruik van Bayesiaanse statistiek, omdat het te moeilijk om te begrijpen is.

Wat zijn de conclusies?

De onderzoeken die in dit artikel zijn benoemd hebben aangetoond dat activiteit in hersengebieden afhankelijk is van de interacties die men heeft met anderen. Er zijn voordelen van het gebruik van neuroimaging studies. Zo kunnen ze gebruikt worden om onbewuste processen te onderzoeken. Er zijn echter ook problemen bij het gebruik van deze studies. Zo is er vaak sprake van omgekeerde gevolgtrekking. Er zijn daarom nu ook onderzoeken die gericht zijn op het bepalen van de validiteit van een gevolgtrekking. Dit is een belangrijke stap in de goede richting. Er zijn hierbij wel zaken waarmee rekening moet worden gehouden, zoals dat veel resultaten van fMRI onderzoeken correlationeel zijn. Dit betekent dat er geen causale uitspraken gedaan kunnen worden. Ook zijn Bayesiaanse statistieken erg afhankelijk van de parameters die door de onderzoeker zelf in het model worden gestopt. Hier moet dus rekening mee worden gehouden. Een alternatieve benadering is het gebruik van het multi-voxel patroonanalyse (MVPA). Deze methode kan gebruikt worden om te bepalen of twee gebeurtenissen (het ervaren van fysieke pijn en het ervaren van sociale afwijzing) leiden tot activatie in dezelfde hersengebieden en of er dus een gedeeld onderliggend mechanisme is. Om de sociale neurowetenschappen verder te helpen moet men studies die gebaseerd zijn op EEG, fMRI of hersenstimulatie combineren met gedragsstudies. Dit zal ervoor zorgen dat onderzoekers modellen kunnen ontwikkelen die ook bij andere disciplines gebruikt kunnen worden.

Waar gaat dit artikel over?

De laatste tijd is er meer aandacht voor mensen die zich niet conformeren aan gender regels. Dit leidt ertoe dat ook mensen die transgender zijn hier vaker openlijk over spreken. Er is dus meer bewustwording in de maatschappij van mensen die een afwijkende genderidentiteit hebben. Er is ook meer vraag naar therapieën en behandelingen voor mensen die zo’n afwijkende genderidentiteit hebben. In dit artikel wordt een theorie opgesteld waarmee psychologen de stressoren die deze personen kunnen ervaren in kaart brengen.

Wat betekent ‘trans’ precies?

Trans is een parapluterm voor mensen die een genderidentiteit hebben dat niet congruent is met hoe zij zijn geboren of in andere woorden voor wie een atypische gender presentatie ego syntonisch is. Voor individuen die een cross-gender identiteit hebben worden ‘trans man’ genoemd (voor degenen die zich identificeren als man) en ‘trans vrouw’ genoemd (voor degenen die zich identificeren als vrouw). Deze individuen conformeren dus wel aan een binaire structuur als man of vrouw. Er zijn ook individuen die zich niet aan de binaire structuur willen aanpassen en zich ook niet identificeren als man of vrouw. De veel verschillende identiteiten die er nu bestaan vormen een uitdaging voor clinici omdat zij vaak onbekend zijn met de termen. Ook zijn er mensen die als vrouw zijn geboren maar een complete transitie maken naar man. Zij identificeren zich als ‘man’ en niet als ‘trans man’. Ook zijn er verschillende manieren waarop trans mensen kijken naar hun eigen lichaam. Sommigen ervaren ongemak over hun fysieke karakteristieken. Dit wordt genderdysforie genoemd. Vaak wordt genderdysforie behandeld met medische interventies zoals hormoonbehandelingen. Echter zijn deze behandelingen niet altijd even makkelijk beschikbaar voor trans individuen, bijvoorbeeld door financiële beperkingen of sociale beperkingen.

Wat is minderheidsstress?

Trans individuen ervaren net zoals andere mensen ‘algemene stressoren’. Echter ervaren zij ook bijkomende stressoren zoals discriminatie, geweld en afwijzing. Dit zal dan ook gerelateerd zijn aan dat er een verhoogde prevalentie van mentale stoornissen is bij trans individuen. In andere woorden, de seksuele minderheidsstatus van deze individuen zorgt ervoor dat zij vaker mentale stoornissen ervaren. Dit wordt het Minderheidsstress Model genoemd. Dit kan verklaard worden aan de hand van drie processen. Ten eerste zijn er objectieve stressoren die men ervaart door de minderheidsstatus zoals discriminatie en bedreigingen. Ten tweede zijn er processen die te maken hebben met verwachtingen van anderen, zoals dat deze individuen bijvoorbeeld hun gedrag aanpassen om niet gediscrimineerd te worden. Dit kan ertoe leiden dat zij hun seksuele identiteit proberen te verbergen. Ten derde is er het proces waarbij negatieve attituden en vooroordelen vanuit de maatschappij worden geïnternaliseerd. Er kan sprake zijn van geïnternaliseerde homofobie of geïnternaliseerde transfobie. Dit kan leiden tot psychopathologie zoals drugsmisbruik, stemmingsstoornissen en zelfmoordneigingen. Echter is het hebben van een minderheidsstatus niet altijd negatief. Mensen van een minderheidsgroep kunnen ook een groep vormen en hier steun uit halen.

Hoe kan het Minderheidsstress Model toegepast worden op transpopulaties?

Uit onderzoek blijkt dat transgender individuen vaak fysiek en seksueel geweld meemaken. Echter zijn deze onderzoeken vaak gebaseerd op een groep participanten die vaak tot meer dan één minderheidsgroep behoren, zoals bijvoorbeeld Afrikaans-Amerikaanse homoseksuelen. In een andere studie bleek ook dat transgender individuen vaker negatieve gebeurtenissen meemaken zoals dat zij afgewezen worden bij sollicitaties en vaker ontslagen worden. Onderzoek naar de mentale gezondheid van deze individuen toonde aan dat deze individuen vaak drugs misbruiken en zelfmoordneigingen hebben. Ook bleek dat transgender individuen die fysiek of seksueel misbruik hebben meegemaakt vaker een zelfmoordpoging hebben gedaan. Er is minder onderzoek gedaan naar de verwachtingen die transgender individuen hebben over discriminatie en geweld en naar geïnternaliseerde transfobie. Het is echter wel te verwachten dat deze factoren ook invloed hebben op de mentale gezondheid van transgender individuen.

Wat is er bekend over veerkracht bij transgender individuen?

In één onderzoek bleek dat Afrikaans-Amerikaanse en Spaanse transgender individuen een gemeenschap opbouwden binnen de kliniek waarin zij hulp en behandelingen kregen en dit hielp hen bij het opbouwen van veerkracht. In een andere studie werden er zes thema’s ontdekt binnen de strategieën die transgender individuen gebruikten als reactie op de trauma’s die zij meemaakten.

Wat is er bekend over zelfmoordrisico bij transgender individuen?

Het meest alarmerend is het nieuws over de extreem hoge zelfmoordpogingen bij transgender individuen. Uit onderzoek bleek dat individuen die geweld hebben meegemaakt vaker een zelfmoordpoging hebben gedaan. Ook bleek dat andere factoren zoals werkloos zijn, verkrachting en verbaal en fysiek geweld gerelateerd zijn aan zelfmoordpogingen. Deze studies tonen aan dat er een relatie is tussen minderheidsstress processen en zelfmoordpogingen. De interpersoonlijke theorie van zelfmoord is een andere theorie dat beschrijft hoe negatieve ervaringen gerelateerd zijn aan zelfmoordpogingen.

Eén negatieve factor is bijvoorbeeld sociale isolatie. Dit is de grootste voorspeller van zelfmoordpogingen. Sociale isolatie kan ontstaan doordat men bijvoorbeeld de banden met familie heeft verbroken of doordat men weinig sociale steun ervaart. Ook kunnen transgender individuen het idee hebben dat ze een last zijn voor mensen om hun heen. Dit gevoel kan ontstaan nadat mensen bijvoorbeeld dakloos of werkloos zijn geweest. Een derde risicofactor voor een verhoogd risico op zelfmoord is een verworven vermogen tot dodelijke zelfbeschadiging. Deze tolerantie kan ontstaan doordat men vaker aan zelfbeschadiging doet. Dit leidt tot tolerantie voor een hogere pijngrens.

Wat zijn aanbevelingen voor clinici?

Het is belangrijk dat clinici werken aan hun kennis over gender en genderidentiteit. Daarnaast moeten zij getraind worden in het bieden van hulp aan transgender individuen. Omdat veel clinici maar weinig ervaring hebben met deze populatie wordt hen aangeraden om ten eerste hun mate van kennis en comfort met transgenderisme te openbaren, ten tweede om anderen te consulteren die ervaring hebben met deze populatie en ten derde om hun kennis te vergroten door boeken te lezen, video’s te kijken en educatieve programma’s te volgen. Daarnaast moeten clinici de factoren die zijn beschreven in het Minderheidsstress Model ook taxeren, dus de mate waarin de cliënt discriminatie heeft meegemaakt of de mate van geïnternaliseerde transfobie. Concluderend wordt gesteld dat transgender individuen vaak slachtoffer worden van pesterijen en discriminatie op basis van hun genderidentiteit en genderexpressie. Het Minderheidsstress Model beschrijft hoe deze ervaringen invloed hebben op hun mentale gezondheid. Het is voor psychologen daarom belangrijk om competente behandelingen te kunnen bieden voor deze populatie. Om dit te kunnen doen moeten zij eerst hun kennis over deze populatie verhogen en moeten zij deze factoren ook meenemen in hun behandelingsplan.

Waar gaat dit artikel over?

Acculturatie, dus het aanpassen aan een nieuwe cultuur, heeft een belangrijke invloed op de mentale toestand van immigranten. Het is daarom een veelvuldig onderzocht onderwerp. Vaak is hierbij de acculturatie van Aziatische Amerikanen en Latijns-Amerikaanse immigranten onderzocht. Een nieuwe term is ‘etnische identiteit’. Veel onderzoeken over hoe immigranten accultureren zijn echter tegenstrijdig. Uit onderzoek blijkt dat veel immigranten en minderheidsgroepen acculturatieve stress, etnische identiteitscrises en psychologische moeilijkheden ondervinden bij het proces van assimilatie. Dit kan leiden tot mentale en fysieke gezondheidsproblemen. In dit artikel wordt de literatuur over acculturatie en etnische identiteit besproken.

Wat is het effect van etnische identiteit en acculturatie op de mentale gezondheid van immigranten?

Immigranten kunnen veel stress ervaren wanneer zij hun nieuwe cultuur betreden. Er zijn echter weinig studies gedaan die hebben onderzocht hoe acculturatie en etnische identiteit gerelateerd zijn aan mentale gezondheid. Deze resultaten zijn echter inconclusief en het is dus onduidelijk hoe immigranten accultureren in een nieuwe cultuur. Acculturatie wordt gedefinieerd als het proces waarin één culturele groep de overtuigingen en gedragingen van een andere groep overneemt. Er zijn weinig studies die Europese immigranten hebben onderzocht. Ten slotte zijn de meeste studies gericht op adolescenten en is het onduidelijk hoe volwassenen immigranten het acculturatieproces ervaren.

Wat is er bekend over acculturatie?

In 1954 is de definitie van acculturatie aangepast en is er een keuzecomponent bijgevoegd wat gaat over dat immigranten een keuze hebben over welke componenten van de nieuwe cultuur zij wel en welke zij niet willen houden. Twee termen die betrekking hebben op acculturatie zijn directionaliteit en dimensionaliteit. Directionaliteit is de richting van de verandering; er wordt vaak vanuit gegaan dat immigranten van hun eigen cultuur ‘verschuiven’ naar de heersende cultuur. Dimensionaliteit gaat over de vraag of acculturatie plaatsvindt op een continuüm of op twee verschillende dimensies. Volgens het drie-fasen ecologische model zijn er drie fasen van acculturatie: contact, accommodatie en assimilatie. Er is ook een model van acculturatie dat vier culturele oriëntaties beschrijft: assimilatie, integratie, separatie, en marginalisatie. Assimilatie houdt in dat mensen meer tijd spenderen in de heersende cultuur dan in hun originele cultuur. Integratie houdt in dat immigranten interacteren met de heersende culturen maar wel hun eigen cultuur nog behouden. Separatie houdt in dat de heersende cultuur wordt afgewezen. Marginalisatie houdt in dat er sprake is van weinig contact met zo wel de heersende cultuur als met de originele cultuur. Er zijn dus verschillende modellen over het acculturatieproces maar er is weinig ondersteunend bewijs. De meeste vragenlijsten voor het meten van acculturatie waren ontwikkeld tussen 1980 en 1990 en richtten zich op taal, voedingskeuzes, media en vriendkeuzes. Tegenwoordig worden er ook andere factoren meegenomen, zoals de mate van identificatie met de originele cultuur en met de heersende cultuur. Ook zijn vaak de termen individualisme en collectivisme onderzocht. De allereerste vragenlijst ooit die acculturatie meet is de Multiculturele Acculturatie Schaal. Tegenwoordig wordt acculturatie vaak gezien als een tweedimensionaal proces waar veranderingen in de originele en de heersende cultuur onafhankelijk van elkaar plaatsvinden. Vaak wordt de mate van waardering voor de originele cultuur en de heersende cultuur gemeten. Veel immigranten ervaren ook ‘culture shock’ wanneer zij een nieuwe cultuur betreden. Acculturatie wordt dus vaak onderzocht, maar het is nog steeds niet helemaal duidelijk hoe men acculturatie in relatie tot mentale gezondheid moet meten. Acculturatie en mentale gezondheid zijn gerelateerd, maar psychologisch welbevinden wordt gezien als een consequentie van acculturatie.

Wat is etnische identiteit?

Etnische identiteit wordt gedefinieerd als een component van bewustwording, zelflabeling, attitude en gedrag. Het leidt ertoe dat een individu zich identificeert met een specifieke groep en zich emotioneel bindt aan een groep. Er zijn vijf componenten van een etnische identiteit:

1. Zelfidentificatie als lid van een groep
2. Een gevoel van erbij horen en toewijding aan de groep
3. Sterke gevoelens tegenover de groep
4. Gedeelde praktijken en overtuigingen
5. Specifieke etnische tradities en praktijken

Deze componenten functioneren op zo wel groepsniveau als op individueel niveau. Onderzoek naar etnische identiteit gebeurt vaak op basis van twee theorieën: de sociale identiteitstheorie en de ontwikkelingstheorie. Ook is er een drie-fasen model van etnische identiteit dat beschrijft hoe individuen hun eigen etniciteit leren kennen. In de eerste fase is de individu niet bezig met etniciteit, in de tweede fase is de individu geïnteresseerd in etniciteit en gaat hij of zij op zoektocht en in de derde fase leren individuen hun eigen etniciteit en dat van anderen te accepteren. De ontwerper van het drie-fasen model heeft ook vier componenten benoemd die horen bij etnische identiteit: zelfidentificatie, affirmatie en een gevoel erbij te horen, etnische gedragingen en praktijken en etnische identiteitsprestatie. Sommige onderzoeken richten zich nu op identiteitsexploratie en tonen aan dat er meerdere vormen van etnische identiteit kunnen zijn. Net zoals studies naar acculturatie hebben studies naar etnische identiteit zich vooral gericht op Spaanse en Aziatische immigranten. Het blijkt dat veel Chinese internationale studenten zich accultureren in de Amerikaanse cultuur en gemeenschap, maar ook nog veel waarde hechten aan hun originele cultuur. De ontwikkeling van een etnische identiteit is een van de belangrijkste onderdelen van het leven van een immigrant. Uit onderzoek blijkt dat etnische identiteit en mentale gezondheid een positieve correlatie hebben.

Wat valt er te zeggen over acculturatie en etnische identiteit?

Acculturatie heeft invloed op etnische identiteit omdat het ervoor zorgt dat immigranten na gaan denken over hun etniciteit.  Er zijn verschillende definities van etnische identiteit. Het wordt nu vaak beschreven als een onderdeel van acculturatie, maar gaat vooral over waar men zich het meest thuis voelt. Minderheidsgroepen scoren vaak hoger op etnische identiteit. Ook blijkt het dat individuen die een multiculturele persoonlijkheid hebben hoger scoren op empathie, ruimdenkendheid, emotionele stabiliteit en op sociale vaardigheden. Jongeren die opgroeien in een multiculturele context ontwikkelen een etnische identiteit door middel van familietradities en door interacties met leeftijdsgenoten. Er is echter nog geen duidelijkheid over hoe etnische identiteit en acculturatie invloed hebben op mentale en psychische gezondheid. Het is dus belangrijk om te onderzoeken hoe een etnische identiteit zich ontwikkelt en hoe dit invloed heeft op iemand zijn of haar gesteldheid.

Acculturatie en mentale gezondheid

Het blijkt dat immigrant groepen die geïntegreerd zijn hoger scoren op mentale gezondheid vergeleken met gemarginaliseerde groepen. Echter zijn ook hier de studies niet altijd even concluderend. Uit onderzoek blijkt ook dat het proces van acculturatie gepaard gaat met veel stress die een negatieve invloed kunnen hebben op de mentale gezondheid van immigranten. Dit kan leiden tot depressie en angst. Dit komt vaker voor bij eerste en tweede-generatie immigranten. De studies die hiernaar zijn gedaan zijn meestal bij universiteitsstudenten uitgevoerd. Hieruit bleek dat biculturalisme, het leven in twee culturen, een aantal voordelen met zich meebrengt. Zo zorgt het ervoor dat men zich beter kan aanpassen aan verscheidene culturele omgevingen en dat het leidt tot ruimdenkendheid.  Onderzoekers richten zich nu op de strategieën die immigranten gebruiken om zo om te kunnen gaan met de acculturatieve stress om zo de positieve effecten van acculturatie vast te kunnen stellen. Het is echter ook belangrijk om te realiseren dat de mentale gezondheid van immigranten ook beïnvloed wordt door de omgeving en dit is dus ook belangrijk om te onderzoeken.

Etnische identiteit en mentale gezondheid

Ook de studies die zijn gedaan naar de relatie tussen etnische identiteit en mentale gezondheid zijn tegenstrijdig. Eén reden voor deze tegenstrijdigheid is dat men vaak acculturatie óf etnische identiteit onderzoekt en vrijwel nooit tegelijkertijd. Echter zijn deze processen gerelateerd en moeten zij dus tegelijkertijd onderzocht worden. Uit bepaalde onderzoeken blijkt wel dat mensen met een sterke etnische identiteit zich beter voelen. Zij voelen zich onderdeel van een gemeenschap en dit helpt hen om een positief gevoel over henzelf te hebben. Ook helpt deze identiteit hen in stressvolle situaties. Het is echter nog onduidelijk hoe een etnische identiteit iemand zijn leven van dag tot dag beïnvloedt en hier zal dus meer onderzoek naar moeten komen.

Wat kan er worden geconcludeerd?

Uit onderzoeken blijkt dat participanten met een sterkere etnische identiteit ook een hogere mate van acculturatie rapporteren. Participanten die een hogere mate van acculturatie rapporteren lijken ook gelukkiger te zijn. Beleidsmedewerkers, specialisten en onderzoekers moeten zich hier dus op richten wanneer zij programma’s ontwerpen. Er moet echter nog wel meer onderzoek komen naar de relaties tussen acculturatie, etnische identiteit en mentale gezondheid.

Waar gaat dit artikel over?

Borderline persoonlijkheidsstoornis (BPD) is een stoornis die veel impact heeft. Er zijn veel patiënten die onder behandeling staan en dit gaat gepaard met veel kosten voor de zorg. Mensen met BPD ervaren meerdere problemen, zoals gedragsinhibitie (impulsiviteit), cognitie (paranoïde gedachten) en interpersoonlijk functioneren (verlatingsangst). De laatste tijd is er echter ook een focus op interpersoonlijke relaties. Er zijn meerdere theorieën die zich hierop richten, zoals de objectrelatie theorie, de hechtingstheorie en het biosociale model. Deze theorieën beschrijven hoe mensen sociale relaties ontwikkelen en wat er fout gaat bij patiënten met BPD. Consistent met deze theorieën is er ook bewijs voor dat BPD vaak samengaat met verstoorde relaties. Zo komen ook negatieve gedragingen van BPD, zoals zelfverminking en zelfmoord vaak voor in situaties waarbij er interpersoonlijke problemen zijn. Men weet dus dat moeilijkheden in interpersoonlijk functioneren veel voorkomt bij BPD en ook een belangrijk probleem is. Er is echter minder bekend over de specifieke moeilijkheden die patiënten met BPD ervaren bij interpersoonlijke situaties. Er zijn nu echter vernieuwde methoden ontwikkeld om deze problemen vast te kunnen stellen. Deze nieuwe, objectieve en prestatiegerichte methoden in combinatie met traditionele vragenlijsten en interviews kunnen helpen om de problemen bij BPD beter te begrijpen en vast te stellen.

Wat voor problemen in interpersoonlijk functioneren zijn er bij BPD?

Sociale cognitie

Sociale cognitie houdt in dat men succesvol om gaat met sociale interacties. Het is hiervoor belangrijk om de sociale omgeving te kunnen begrijpen en andermans emoties en motivaties te kunnen lezen. Er zijn hier verschillende processen bij betrokken, zoals perceptuele processen, Theory of Mind (empathie) en probleemoplossing. Uit onderzoek blijkt dat er bij BPD vaak sprake is van een verminderde mate van emotieherkenning. Individuen met BPD zijn vaak minder accuraat in het vaststellen van de betekenis van een gezichtsuitdrukking. Ook zijn zij geneigd om ambigue gezichtsuitdrukkingen als negatief te interpreteren. De onderzoeken hiernaar zijn echter wel gemixt en het is moeilijk om hier een harde conclusie uit te kunnen trekken. Een andere moeilijkheid is dat mensen met BPD vaak ook een angst of een stemmingsstoornis hebben. Het is bekend dat individuen met deze stoornissen ook vaak moeite hebben met het herkennen van gezichtsuitdrukkingen. Daarom is het ook niet helemaal duidelijk of deze symptomen specifiek zijn voor BPD of voor angst- en stemmingsstoornissen. Uit andere onderzoeken blijkt dat individuen met BPD geen moeite hebben met het herkennen van emoties wanneer zij kijken naar de ogen. Echter, wanneer er meer informatie beschikbaar is (dus de rest van het gezicht) zijn zij wel minder goed in het bepalen van de emotie. Dit kan dus betekenen dat zij afgeleid worden. Hier moet meer onderzoek naar worden gedaan.

Perceptuele bias

Een andere vraag is of individuen met BPD meer negatieve en extreme gedachten hebben tegenover anderen vergeleken met individuen zonder BPD. Uit onderzoeken blijkt dat individuen met BPD sterkere emotionele responses hebben bij het kijken van films vergeleken met individuen zonder BPD. Daarnaast creëren zij minder complexe evaluaties van acteurs en waren zij eerder geneigd om acteurs negatief te beoordelen. Uit andere onderzoeken blijkt dat individuen met BPD inderdaad meer negatieve representaties over anderen en over relaties met anderen hebben.

Theory of Mind/ Empathie

Onderzoekers hebben ook bekeken of individuen met BPD-moeite hebben met het begrijpen van sociale cues. Uit een combinatie van verschillende onderzoeken waarin gebruik werd gemaakt van verhalen en films kan er worden geconcludeerd dat er enig bewijs is voor dat individuen met BPD-moeite hebben met Theory of Mind, dus het herkennen en afleiden van andermans gevoelens en motieven. Er zijn ook onderzoeken gedaan naar hersenactiviteit en hieruit bleek dat bij vrouwen met BPD er verminderde hersenactiviteit waar te vinden was in de linker sulcus superior tijdens het bekijken van emotioneel beladen foto’s. Dit hersengebied is gerelateerd aan de vaardigheid om te denken over anderen. Het is echter belangrijk om deze onderzoeken te repliceren voordat hier harde conclusies uit kunnen worden gehaald. Andere onderzoeken naar Theory of Mind in individuen met BPD onderzochten dit met taken, zoals spellen vanuit de Game Theory. Hieruit bleek dat individuen met BPD niet verschillen ten opzichte van andere proefpersonen als het gaat om eerlijkheid. Er was wel enigszins bewijs voor dat de affectieve component van de Theory of Mind (TOM) intact is bij individuen met BPD, maar dat er problemen zijn in de cognitieve component van de TOM. Dit betekent dat individuen met BPD emotionele informatie wel herkennen, maar in mindere mate gebruiken wanneer zij een oneerlijk voorstel ontvangen tijdens een spel. Uit een ander onderzoek bleek dat participanten met BPD het minder goed doen bij sociale perceptie. Zij zijn dus minder goed in het herkennen van gezichtsuitdrukkingen, intonatie en lichaamshoudingen. Dit kan ertoe leiden dat zij vaker interpersoonlijke problemen hebben.

Sociale probleemoplossing

Om sociaal vaardig te zijn moet men ook in staat zijn om problemen die ontstaan tijdens sociale interacties op te lossen. Om dit te onderzoeken bij individuen met BPD wordt vaak de middel-doel probleemoplossingstaak (MEPS) gebruikt. In deze taak krijgen participanten een interpersoonlijk probleem voorgeschoteld en wordt het begin en het eind van dit scenario laten zien. Zij moeten dan aangeven hoe zij van het begin tot het einde van het probleem zouden zijn gekomen. Hieruit blijkt dat individuen met BPD vaker passieve probleemoplossingsstrategieën gebruiken. Ook kwamen zij met oplossingen die minder effectief, relevant en specifiek zijn vergeleken met individuen zonder BPD. Ook blijkt het dat de emotionele context een grote invloed heeft op de relatie tussen sociale probleemoplossingsstrategieën en BPD. Individuen met BPD lieten minder specifieke probleemoplossingsstrategieën zien wanneer zij een negatieve emotie inductie hadden gehad.

Reactiviteit op interpersoonlijke stressoren

Er is enig bewijs voor dat individuen met BPD sterkere emotionele reacties hebben op sociale interacties vergeleken met anderen. Uit onderzoek blijkt dat voor deze individuen sociale feedback meer impact op hen heeft dan feedback over hun academische prestaties vergelijken met individuen zonder BPD. Ook zijn individuen met BPD eerder geneigd om sociale gedragingen negatief te interpreteren vergeleken met individuen zonder BPD. Ook duurt het bij hen langer om weer rustig te worden na een negatieve emotionele ervaring. Ook lijkt het erop dat individuen met BPD een hogere cortisol reactiviteit hebben. Onderzoeken naar hersenactiviteit hebben ook aangetoond dat individuen met BPD-dysfuncties hebben in hun fronto-limbische circuits. Dit betekent dat individuen met BPD verminderde emotieregulatie vaardigheden hebben dan individuen zonder BPD.

Interpersoonlijke agressie

BPD  is gerelateerd aan verhoogde agressie in interpersoonlijke contexten. De resultaten van onderzoeken hiernaar laten zien dat individuen met BPD vaker agressief gedrag vertonen in bepaalde situaties dan in andere situaties. Echter is het niet helemaal duidelijk hoe dit kan en in welke specifieke interpersoonlijke situaties dit voorkomt.

Een gebrek aan samenwerking en vertrouwen

Uit onderzoek met taken vanuit economie (spellen) is de mate van coöperatie en vertrouwen in individuen met BPD onderzocht. Hieruit blijkt dat individuen met BPD hun partner tijdens een spel minder vertrouwen en minder geld inzetten. Ook verwachtten zij slechtere uitkomsten vergeleken met individuen zonder BPD. Daarnaast bleek het dat individuen met BPD minder moeite doen om een slechte samenwerking te herstellen vergeleken met individuen zonder BPD. Eén verklaring hiervoor heeft te maken met oxytocine, een neuropeptide die een rol speelt in vertrouwen en prosociaal gedrag. Ook zorgt oxytocine er voor dat sociale cues zichtbaarder worden en kan het dus ervoor zorgen dat men meer gericht is op sociale afwijzing. In een onderzoek waarin oxytocine toegediend werd aan individuen met BPD bleek dat dit voor hen niet leidde tot meer vertrouwen. In plaats daarvan leidde het ertoe dat individuen met BPD-anderen minder vertrouwden en minder coöperatief gedrag van de ander verwachtte tijdens het spel.

Gedrag binnen moeder-kind relaties

Uit onderzoek blijkt dat moeders met BPD zich meer opdringerig en minder gevoelig gedragen naar hun kinderen toe. Ook zijn zij minder goed in het aanbrengen van structuur in het leven van hun kind. Ook lijken zij minder goed in staat te zijn om op een goede manier om te kunnen gaan met stress dat het kind ervaart.

Wat valt er te concluderen?

Uit onderzoeken blijkt dat individuen met BPD-anderen vaker in een negatief perspectief zien en dat zij ook meer negatieve verwachtingen hebben over anderen. Het is echter niet duidelijk in welke contexten dit precies het geval is. Met betrekking tot TOM zijn de resultaten inconclusief. Met betrekking tot sociale problemen lijken individuen met BPD minder in staat te zijn om effectieve oplossingen te creëren. Er blijken ook wat problemen te zijn met betrekking tot sociale cognitie bij individuen met BPD, die ertoe kunnen leiden dat zij anderen minder vertrouwen. Ook ervaren individuen met BPD interpersoonlijke problemen en is dit ook het geval binnen de interpersoonlijke relatie tussen moeder en kind. Deze bevindingen kunnen worden geïntegreerd in een nieuw model over BPD. Zo zou er bijvoorbeeld een model opgesteld kunnen worden dat stelt dat vroege blootstelling aan verstoorde sociale interacties (zoals wanneer iemand een moeder met BPD heeft) een risicofactor is voor het ervaren van problemen in interpersoonlijke reacties zoals het minder vertrouwen van anderen. Dit kan er ook toe leiden dat individuen met BPD zich eerder bedreigd voelen en hierdoor emotionele (woede), gedragsmatige (agressie) en biologische reacties (hogere cortisol reactiviteit, verhoogde amygdala activiteit) ontstaan. Omdat individuen met BPD minder goed in staat zijn om hun emoties te reguleren kan dit ervoor zorgen dat zij zich dan op een manier gedragen die negatief is voor de kwaliteit van interpersoonlijke relaties. Zo ontstaat er dus een vicieuze cirkel.

Waar gaat dit artikel over?

Dit artikel beschrijft hoe mannen en vrouwen hersenen van elkaar verschillen. Geslacht en gender worden vaak gezien als belangrijke variabelen en zijn vaak het onderwerp van studie. Geslacht is gebaseerd op biologische componenten, zoals chromosomen, voortplantingsorganen en hormonen. Gender is gebaseerd op de psychosociale manifestatie van mannelijkheid en vrouwelijkheid, dus gedrag, uiterlijk en sociale rollen. Er wordt vaak gedacht dat deze verschillen tussen man en vrouw ook zichtbaar zijn in het brein. Echter is er bewijs voor de effecten van ervaringen op het brein, dus dat ervaringen leiden tot veranderingen in het brein. Het is dus bijna onmogelijk om te bepalen of verschillen tussen man en vrouw ontstaan door aangeboren variaties, of door de sociale omgeving die bepaalt welke rol mannen en vrouwen innemen in de wereld.

In neurologisch onderzoek is s/g, dus sekse of gender, vaak een terugkomende factor die variantie tussen mensen verklaart. Ook zijn er verschillen in de prevalentie van neurologische stoornissen tussen man en vrouw. Veel onderzoekers denken daarom dat s/g verschillen in het brein ten grondslag liggen aan deze stoornissen. Echter zijn de resultaten van zulke onderzoeken niet gesynthetiseerd. Meta-analyses hebben wel aangetoond dat mannen en vrouwen meer gelijk zijn dan dat zij verschillen op concepten zoals cognitie, persoonlijkheid en attitudes. Veel van de verschillen die zijn gevonden op basis van s/g hebben maar een klein effect (kleiner dan d = 0.35). Ook hersenstudies hebben aangetoond dat de hersenen van mannen en vrouwen meer op elkaar lijken dan dat zij verschillen. In het huidige artikel worden veel verschillende studies gesynthetiseerd om zo te bepalen hoe en of de hersenen van mannen en vrouwen verschillen.

Wat is er bekend over hersengrootte, seksuele dimorfisme en de methodologie die wordt gebruikt om mannen met vrouwen te vergelijken?

Het grootste verschil tussen het mannelijke en het vrouwelijke brein is de massa of het volume. Het globale hersenvolume is groter in mannen dan bij vrouwen. Dit wordt vaak gerapporteerd als totale intracranieel volume (ICV) of als totale brein volume (TBV). In een meta-analyse van 2014 werd gevonden dat de ICV 12% groter is bij mannen dan bij vrouwen. Ook is het hersenvocht volume en het TBV 11.5% groter bij mannen dan bij vrouwen. Deze verschillen zijn zichtbaar op alle leeftijden, al zijn er weinig studies gedaan met peuters en kinderen. Dit verschil in hersengrootte komt waarschijnlijk door de verschillen in het lichaam. Grotere lichamen hebben grotere hersenen nodig en mannen zijn groter dan vrouwen. Dit wordt ondersteund door onderzoek dat laat zien dat nieuwgeboren jongetjes 4% zwaarder zijn dan nieuwgeboren meisjes. Ook blijkt het uit onderzoek dat andere organen, zoals het hart, de longen, de lever, de alvleesklier en de schildklier groter zijn in mannen dan bij vrouwen. Omdat mannen grotere hersenen hebben, hebben zij ook meer grijze stof (GM), witte stof (WM) en ventriculair volume. De ratio van GM/WM is 5.5% groter bij vrouwen dan bij mannen. Grotere hersenen hebben ook een grotere porportie van WM dan kleinere hersenen, ongeacht geslacht of soort. Mannen en vrouwen die dezelfde hersengrootte hebben vertoonden geen verschil in GM/WM ratio.

Zijn specifieke hersenstructuren groter in mannen of vrouwen?

Neurologisch onderzoek naar verschillen in hersenen tussen mannen en vrouwen richt zich niet op verschillen in bijvoorbeeld TBV of GM/WM. In plaats daarvan richt onderzoek zich vaak op specifieke structuren of circuits en kijken zij of deze verschillen tussen mannen en vrouwen. Daarbij koppelen ze de verschillen in structuren aan psychologische concepten zoals empathie, spatiele navigatie en genderidentiteit. Dit paradigma is ontstaan in dierenonderzoek, waarin men vond dat bepaalde hersengebieden groter zijn in één sekse dan in de andere. Zo vonden onderzoekers in 1976 dat de vocale controle gebieden in de hersenen groter zijn in mannelijke vogels dan in vrouwelijke. Dit waren dan de soorten waarbij alleen de mannetjes zingen en de vrouwtjes niet.

Het meest onderzochte gedeelte van het brein met betrekking tot s/g verschillen is de derde interstitiële kern van de voorste hypothalamus (INAH-3), vooral omdat dit het grootste gebied is waar seksueel dimorfie in het brein te zien is. Het is 60% groter in mannen dan bij vrouwen. Uit de meeste dieronderzoeken bleek dat de seksuele dimorfie beïnvloed wordt door vroege blootstelling aan testosteron. Daarom wordt er vaak gedacht dat alle structurele of functionele verschillen tussen het mannelijke en vrouwelijke brein ontstaan als gevolg van de invloed van geslachtsklierhormonen vóór de geboorte en/of na de puberteit. Hierdoor heeft één van de populairste studies in dit gebied onderzoek gedaan naar het koppelen van specifieke structurele volumes van het brein aan androgene en estrogene receptoren. Echter werd in dit onderzoek geen verschil gevonden tussen de hersenen van mannen en vrouwen.

Het idee dat het mannelijke en vrouwelijke brein van elkaar verschillen is dus vooral gebaseerd op het model dat X en Y chromosomen een vroege invloed op het brein hebben door middel de geslachtsklierhormonen die zij uitscheiden. Door deze hormonen worden bepaalde gebieden onderdrukt of juist gestimuleerd en dit leidt uiteindelijk tot verschillen in hersenstructuur tussen mannen en vrouwen. Echter klopt dit niet, want de meeste effecten die zijn gevonden zijn heel klein, onbetrouwbaar, en worden insignificant wanneer men controleert voor lichaamsgrootte.

Wat zijn problemen met betrekking tot de schaal bij het vergelijken van mannelijke en vrouwelijke hersenen?

Veel onderzoek naar seksueel dimorfie in de hersenen hebben zijn problematisch door het gebruik van een onjuiste schaal. Zo hebben maar weinig onderzoeken er rekening mee gehouden dat hersengrootte gerelateerd is aan lichaamsgrootte. Echter verschillen mannen en vrouwen ook in lichaamsgrootte en daarom is het lastig om hiervoor te controleren. Dit houdt in dat niet alleen specifieke maten groter zijn bij mannen, zoals de ICV, TBV, totale GM en WM, maar het hele brein dat groter is. Elk gebied van de hersenen is groter bij mannen dan bij vrouwen. Om met dit probleem om te gaan hebben onderzoekers verschillende methoden ontwikkeld om regionale volume te normaliseren. De s/g verschillen in regionale volumes zijn dus erg afhankelijk van welke methode onderzoekers gebruiken om te corrigeren voor individuele verschillen in globale hersenvolume. Een belangrijk punt is wel dat men niet kan corrigeren voor corticale dikte, omdat dit niet correleert met ICV. Studies die corticale dikte meten en corrigeren voor ICV produceren dus onjuiste schattingen van s/g verschillen.

Wat is het effect van de hersensegmentatie methode bij de vergelijking tussen mannen en vrouwen?

Een andere belangrijke methodologische overweging heeft te maken met de keuze van hersensegmentatie software. Deze software is belangrijk om regionale verschillen in hersenvolume en corticale dikte te meten. Doordat datasets nu groter dan ooit zijn hebben onderzoekers geprobeerd om geautomatiseerde methoden voor segmentatie te gebruiken. Het gebruik van deze geautomatiseerde methoden is echter risicovol, omdat elk brein dan in een “sjabloon” moet worden gepast en dit gebeurt door het stretchen of het verkrimpen van het brein in drie dimensies (voor methoden gebaseerd op volume) of twee dimensies (voor methoden gebaseerd op oppervlakte). Echter is elk brein natuurlijk verschillend en zorgt dit geautomatiseerde ‘passen’ van het brein voor verstoring. Ook kan dit verschillende effecten hebben op vrouwelijke hersenen dan op mannelijke hersenen. Een ander probleem is dat de sjablonen gebaseerd zijn op een aantal “normale” hersenen en hierbij geen evenredige verdeling is tussen mannen en vrouwen hersenen. Ook kan het een probleem zijn wanneer sjablonen gebaseerd zijn op verschillende etnische populaties. Om de specifieke hersenstructuren van mannen en vrouwen accuraat met elkaar te vergelijken moet men dus rekening houden met drie methodologische factoren: structurele segmentatie software, normalisatie algoritmes, en de keuze van de normalisatiestandaard. Verschillen in deze methoden dragen bij aan de grote verschillen in bevindingen en aan het gebrek aan betrouwbare effecten in s/g onderzoek.

Wat voor structurele verschillen zijn er in het brein op basis van s/g?

Dimorfie betekent ‘twee vormen’. Er zijn weinig studies die de vorm van het brein hebben vergeleken tussen mannen en vrouwen. Er zijn veel meer studies die de grootte van hersenstructuren hebben vergeleken. De meeste bevindingen over s/g verschillen in het brein gaan over verschillen in subcorticale structuren. Deze worden vaak onderzocht met behulp van MRI. Zo stellen sommige onderzoeken dat seksuele dimorfie terug te zien is in de hippocampus en de amygdala. Echter zijn deze onderzoeken vaak kleine studies. Grotere studies hebben geen bewijs gevonden voor seksuele dimorfie in deze hersengebieden. Daarnaast is significantie van deze resultaten vaak erg afhankelijk van welke correctie is gebruikt. Een ander gebied dat vaak wordt genoemd in seksuele dimorfie is de caudale kern. Er wordt gesteld dat dit gebied groter is in vrouwen en dat daardoor vrouwen minder kans lopen op ADHD. Echter is ook dit gebaseerd op hele oude en kleine studies. Grotere en meer recentere studies hebben dit niet gevonden. Het kan ook zo zijn dat dit verschil zich vooral uit in de kindertijd en vroege adolescentie. Echter is ook dit maar een klein effect. Onderzoek naar andere subcorticale structuren zoals het pallidum, de thalamus, het cerebellum en de nucleus accumbens toont ook geen seksuele dimorfie. Samengevat hebben veel onderzoeken aangetoond dat er weinig verschil is tussen de subcorticale gebieden van mannen en vrouwen. In de gebieden waar er wél seksuele dimorfie is aangetoond, namelijk dat de amygdala en het putamen wat groter is bij mannen, is dit verschil maar 1-3% in volume.

Wat valt er te zeggen over seksuele dimorfie in corticaal volume?

Het is moeilijker om een synthese te creëren voor corticale structuren binnen de cerebrale cortex. De onderzoeken die wel zijn gedaan tonen geen seksuele dimorfie aan in corticale structuren. Om patronen te ontdekken hebben onderzoekers gezocht naar artikelen waarin men de brein/lichaamsgrootte correctie gebruikten. In één studie corrigeerden onderzoekers voor lengte. Echter is lengte een slechte correctiemethode. In vier van 25 studies gebruikten onderzoekers een ratio methode om regionale volumes van individuen hun TBV of ICV te normaliseren. Dit is ook niet de beste methode. Andere studies, ook vier van de 25 totale artikelen, hebben gebruik gemaakt van de gouden standaard. Dit houdt in dat mannelijk en vrouwelijke hersenen op elkaar waren afgestemd op basis van TBV of ICV. In deze procedure is er geen normalisatie meer nodig en dit is de beste methode om het effect van lichaamsgrootte op s/g verschillen in het brein te elimineren. Echter waren er niet genoeg participanten in deze studies om ook hier conclusies uit te kunnen trekken. Samengevat heeft een synthese van alle onderzoeken die er zijn gedaan naar s/g verschillen in corticale regio’s niet voldoende bewijs voor dat er s/g verschillen zijn in het volume van specifieke corticale regio’s. Veel studies zijn ondermaats uitgevoerd en zijn daarom niet in staat geweest om kleine verschillen te ontdekken. De studies die wel voldoende power hadden vonden maar kleine s/g verschillen.

Wat valt er te zeggen over corticale dikte?

Vaak wordt er ook gesteld dat corticale grijze stof seksuele dimorfie vertoont en dat het groter is bij vrouwen. Daarnaast wordt er gesteld dat dit verschil leidt tot verschillen in gedrag, cognitie en genderidentiteit. Een synthese van alle onderzoeken toont echter aan dat er geen verschil zit in corticale dikte tussen mannelijke en vrouwelijke hersenen. De studies die wel een verschil vonden hebben gebruik gemaakt van Freesurfer. Dit is volgens sommige onderzoekers geen accurate methode. Studies die gebruik hebben gemaakt van MRI hebben vaak geen verschil gevonden.

Wat valt er te zeggen over inter-hemisferische connecties?

Voordat onderzoekers zich richtten op corticale structuren waren zij vaak bezig met het corpus callosum. Vaak werd er gesteld dat vrouwen een grotere corpus callosum hebben dan mannen. Vervolgens werd er gesteld dat vrouwen daarom sterkere inter-hemisferische connecties hebben dan mannen en minder gelateraliseerde hersenfuncties dan mannen. Volgens één hypothese komt dit doordat prenatale testosteron leidt tot het snoeien van axonen waardoor mannen minder axonen hebben dan vrouwen. De bevinding dat vrouwen een groter corpus callosum hebben dan mannen was echter gebaseerd op maar 14 verschillende hersenen.  Echter toont bewijs aan dat er weinig verschil is tussen de inter-hemisferische connecties tussen mannelijke en vrouwelijke hersenen. Er is geen verschil tussen het corpus callosum of de anterieure commissuur tussen mannen en vrouwen. Er is wel bewijs voor dat de interthalamische adhesie (ITA) groter is bij vrouwen dan bij mannen, maar dit is maar een kleine structuur en draagt niet zo veel bij aan functionele inter-hemisferische connectiviteit.

Wat voor verschillen zijn er nog meer tussen de hersenen van mannen en vrouwen?

Lateralisatie en asymmetrie

Eén van de meest genoemde seksuele dimorfie in de hersenen is dat het mannenbrein meer gelateraliseerd of asymmetrisch is dan het vrouwenbrein. Echter is hier dus geen bewijs voor. Ook andere onderzoeken hebben niet aangetoond dat vrouwen minder gebruik maken van hun linker hemisfeer voor taal dan mannen. Samengevat hebben klinische, gedragsmatige, anatomische en andere onderzoeken geen bewijs gevonden voor dat er een verschil is in functionele hemisferische asymmetrie tussen mannen en vrouwen. Het kan dus niet bewezen worden dat de hersenen van mannen meer gelateraliseerd zijn dan de hersenen van vrouwen.

Wat is er bekend over s/g verschillen in neurale connectiviteit?

Structurele onderzoeken naar neurale connectiviteit

Recentelijk hebben onderzoekers gekeken naar s/g verschillen in neurale connectiviteit. Doordat veel data nu publiekelijk beschikbaar is, hebben onderzoekers gekeken naar connectie patronen in de hersenen tussen mannen en vrouwen. Het vergelijken van patronen gebeurt op twee manieren: structureel en functioneel. Structurele connectiviteit wordt meestal onderzocht door middel van DTI tractografie, waarbij er gebruik wordt gemaakt van driedimensionale diffusie van water om zo te kijken naar de dichtheid en de richting van witte stof. Dit is dus één connectoom methode die wordt gebruikt om connecties te onderzoeken. Andere structurele connectoom methoden richten zich op correlaties tussen volumes, diktes, of grijze stof dichtheid van verschillende corticale gebieden. Onderzoek op basis van deze methoden heeft geen bewijs gevonden voor s/g verschillen.

Functionele onderzoeken naar neurale connectiviteit

Functionele onderzoeken naar neurale connectiviteit gebruiken fMRI om zuurstof in het bloed te meten. Dit gebeurt bij participanten die in de scanner liggen en die nog wakker zijn.  De onderzoeken die zijn gedaan produceren incongruente resultaten en er is geen conclusie over s/g verschillen in neurale connectiviteit. Er zijn een aantal studies die een patroon van hoger DMN-connectiviteit in vrouwen hebben gevonden, maar het is niet duidelijk over welke componenten van het DMN-netwerk dit gaat. Het lijkt erop dat de hersenen van vrouwen efficiënter zijn, maar het is onduidelijk of dit leidt tot meer of minder integratie tussen hersennetwerken. Het feit dat er zoveel verschillende resultaten zijn met betrekking tot s/g verschillen in neurale connectiviteit is waarschijnlijk het gevolg van dat er veel verschillende structurele en functionele methoden zijn gebruikt. Ook kunnen individuele verschillen leiden tot verstoorde resultaten. Ook is er niet genoeg gecontroleerd voor hersengrootte. Het is ook onduidelijk hoe hersengrootte invloed heeft op onderzoeken naar het functioneel connectoom.

Hoe kan men multivariate statistische algoritmes gebruiken om s/g verschillen te onderzoeken?

Een methode die ook gebruik maakt van massieve datasets is machine learning. In deze methode wordt geprobeerd om te voorspellen of een brein behoort tot een vrouw of een man. De procedure houdt in dat er gebruik wordt gemaakt van complete imaging datasets en deze in een algoritme te stoppen. Vervolgens wordt er met behulp van artifical intelligence geprobeerd om te bepalen welke kenmerken horen bij vrouwen hersenen en welke horen bij mannen hersenen. Deze studies zijn 80 tot 90% accuraat. Echter vindt discriminatie tussen mannen en vrouwen hersenen vooral plaats op basis van hersengrootte. Jij weet nu dat hersengrootte correleert met regionale volume, oppervlaktegebieden, DTI, en andere maten van connectiviteit. Er is geen duidelijkheid over welke kenmerken, naast hersengrootte, het meest geschikt zijn om te bepalen of een brein tot een man of een vrouw behoort.

Het is echter niet zo dat het doel van onderzoek is om te bepalen of een brein een mannenbrein of een vrouwenbrein is. In plaats daarvan is het doel om te bepalen wat de neurale basissen zijn voor verschillen in gedrag tussen mannen en vrouwen. Vaak wordt ook als doel van s/g onderzoek genoemd dat men bepaalde stoornissen beter wil begrijpen, zoals autisme, dementie, depressie, angst en dyslexie, die vaak in verschillende mate voorkomen bij mannen en vrouwen. Op basis van deze onderzoeken is het echter beter om s/g verschillen te onderzoeken met behulp van mentale taken en dan hersenactiviteit te meten in plaats van de specifieke hersenenstructuren te onderzoeken.

Wat is er bekend over taalverwerking?

Eén van de eerste studies over s/g verschil in fMRI activatie was dat mannen meer links-gelateraliseerde activatie vertonen in Broca’s gebied dan vrouwen tijdens verbale taken. Echter werd dit niet gerepliceerd tijdens vervolgonderzoeken. Ook andere onderzoeken hebben geen bewijs kunnen vinden voor dat mannen verschillen van vrouwen in taalverwerking. Dat mensen tóch vaak denken dat dit waar is heeft ook te maken met publicatie bias: alleen studies die wél een resultaat vinden worden gepubliceerd.

Wat is er bekend over spatiele verwerking?

Spatiele cognitie is verdeeld in drie domeinen: visualisatie, perceptie en mentale rotatie. Oude meta-analyses vonden dat mannen het beter doen dan vrouwen in elk van deze gebieden, al is het verschil in spatiele visualisatie heel klein en niet significant vóór het 18^e levensjaar. Ondanks dat er betrouwbare verschillen zijn gevonden tussen mannen en vrouwen is er weinig bewijs op neurologische basis voor dit verschil.

Vroege studies hebben EEG gebruikt en onderzochten kinderen en jongvolwassenen. Vier structurele (MRI) studies toonden aan dat betere mentale rotatie vaardigheden gecorreleerd was met de pariëtale kwab bij mannen. Bij vrouwen was het echter de proportie van pariëtale GM/WM dat correleerde met mentale rotatie vaardigheden. Een ander, soortgelijk onderzoek vond juist de tegenovergestelde resultaten. Een derde studie vond geen verschillen in pariëtale kwabben, maar wel een significante correlatie tussen de rechter anterieure hippocampus GM en mentale rotatie. De vierde en meest recente studie vond geen s/g verschillen in spatiele verwerking. De MRI-studies die zijn gedaan naar s/g verschillen in spatiele verwerking hebben dus verschillende resultaten en zijn ook incongruent.

Er zijn ook onderzoeken die met behulp van fMRI hebben gekeken naar s/g verschillen in spatiele vaardigheid. Volgens een meta-analyse leiden mentale rotatie taken tot activatie in twee hersengebieden. Studies die s/g hebben onderzocht hebben geen verschil in deze patronen van activatie gevonden tussen mannen en vrouwen. De onderzoeken die zijn gedaan naar activatie tijdens mentale rotatie taken vonden dus geen verschillen in activatie tussen mannen en vrouwen.

Wat valt er te zeggen over emotieverwerking?

Er is ook vaak fMRI onderzoek gedaan naar s/g verschillen in emotieverwerking. Op gedragsniveau is dit ook vaak onderzocht en hieruit is gebleken dat er s/g verschillen in emotieverwerkingsvaardigheden zoals empathie. Onderzoeken die met behulp van zelf-rapportages empathie hebben onderzocht tonen aan dat vrouwen meer empathie hebben dan mannen. Objectieve maten van empathie, dus bijvoorbeeld de accuraatheid waarmee participanten gezichtsuitdrukkingen herkennen, tonen vaak kleinere verschillen tussen mannen en vrouwen aan. Dit zijn echter vaak kleine effecten. FMRI-onderzoekers hebben dit niet kunnen terugvinden in het brein. Uit meer dan 100 fMRI onderzoeken naar emotieverwerking is gebleken dat zo wel mannen als vrouwen dezelfde neurale structuren activeren tijdens emotieverwerking, namelijk de amygdala, de hippocampus, de thalamus, de frontale kwab, en de middenhersenen. Het circuit voor emotieverwerking is dus vrijwel hetzelfde bij mannen als bij vrouwen.

Wat valt er te concluderen?

Er zijn dus veel onderzoeken geweest naar s/g verschillen in het menselijk brein. Echter zijn er weinig duidelijke bevindingen uit deze onderzoeken naar voren gekomen. Het kan dus niet gesteld worden dat het menselijk brein seksueel dimorf is. De hersenen zijn vrijwel gelijk, dus monomorf. Het kan wel vastgesteld worden dat de hersenen van mannen groter zijn dan van vrouwen. Dit verschil blijft gedurende alle levensjaren en is ook gekoppeld aan verschillen in lichaamsgrootte. Dit betekent dat veel s/g verschillen in het brein te wijden zijn aan verschillen in grootte dan aan geslacht. Vrijwel alle hersengebieden en structuren zijn 5 tot 11% groter in mannen dan bij vrouwen. Ook is er geen bewijs gevonden voor verschillen in connectiviteit tussen mannelijke en vrouwelijke hersenen. Ook onderzoek naar het neurale connectoom biedt geen bewijs voor s/g verschillen in het brein. Artifical intelligence is 80 tot 90% accuraat in het voorspellen van of een brein een mannen of een vrouwenbrein is, maar ook dit is vaak gebaseerd op hersengrootte. De beste manier om s/g verschillen in het brein te onderzoeken is taak-gerelateerde fMRI. Echter heeft ook onderzoek met deze methode geen bewijs geleverd voor verschillen tussen mannen en vrouwen op taalgebied, lateralisatie of activatie. Echter komt dit waarschijnlijk doordat deze studies ondermaats zijn en dus niet genoeg power hebben. Concluderend betekent dit dat er geen sprake is van seksuele dimorfie in het menselijk brein.  

Waar gaat dit artikel over?

Mensen zijn heel anders dan andere soorten. Zo gebruiken mensen taal, wiskunde en bouwen zij sociale instituties en wolkenkrabbers. Ook gebruiken zij kaarten en geld. De vraag is hoe het kan dat mensen dit wel kunnen en andere soorten niet. Volgens de term ‘gedeelde intentie’ is dit ontstaan doordat mensen collaboratief samenwerkten. Hierdoor ontstond communicatie, want zonder communicatie is samenwerken erg lastig. Volgens Vygotsky, een russisch psycholoog, is hetgeen wat menselijke cognitie onderscheidt van dat van andere soorten de vaardigheid om van andere mensen te leren, dus om samen te kunnen werken. In dit artikel worden vier soorten sociaal-cognitieve vaardigheden beschreven die een rol spelen bij gedeelde intentie.

Wat zijn de vier sociaal-cognitieve vaardigheden?

Het volgen van de blik en gedeelde aandacht

Chimpansees volgen andermans blik om te kijken of de ander iets interessants ziet, zoals eten. Zij kiezen ervoor om alleen te jagen op eten dat anderen niet zien. Ook mensen doen dit. Zo volgen baby’s andermans blik, maar ook willen zij aandacht delen met anderen. Gedeelde aandacht houdt niet in dat twee mensen op hetzelfde moment dezelfde ervaring hebben. In plaats daarvan gaat het om dat mensen dezelfde ervaring hebben op hetzelfde moment en dat zij ook weten dat dit het geval is. Dit leidt tot een gedeelde subjectieve realiteit en het zorgt ervoor dat mensen goed kunnen samenwerken en onderscheidt hen van bijvoorbeeld chimpansees.

Sociale manipulatie en coöperatieve communicatie

Apen communiceren onderling, maar op een andere manier dan mensen. Zo wijzen kinderen en baby’s naar objecten en dit is gebaseerd op motieven die te maken hebben met gedeelde intentie. Ook is dit gebaseerd op gedeelde aandacht. Als een volwassene opeens naar een blauwe container wijst zonder enige vorm van gedeelde aandacht, dan zal de baby bijvoorbeeld niet begrijpen waar dit over gaat. Apen doen dit niet. Als anderen naar een emmer wijzen, dan lopen zij er direct heen. Daarnaast is er een ander doel van communicatie bij mensen vergeleken met apen. Zo gebruiken chimpansees en apen gebaren om anderen te manipuleren, niet om anderen te informeren of te helpen. Dit doen kinderen wel. Zo wijzen zij naar objecten puur om hun interesse er over te uiten. Ook wijzen kinderen naar objecten om anderen te helpen. Menselijke communicatie is dus coöperatief.

Groepsactiviteiten en collaboratie

Apen werken ook samen, zoals wanneer zij jagen in een groep. Echter is het vaak zo dat elke chimpansee in de groep zijn eigen doel najaagt. Er is dus geen sprake van collaboratie. In één studie werden er groepen gecreëerd. Echter stopte een groepslid met meedoen. In het geval van kinderen probeerden zij allemaal om het groepslid terug bij de groep te krijgen en te motiveren om weer mee te doen. Bij chimpansees was dit niet het geval. Als een groepslid niet meer meedeed dan probeerden zij gewoon om individueel de taak op te lossen.

Sociaal leren en geïnstrueerd leren

Sommige vormen van sociaal leren zijn heel individueel. Zo leren mensen van anderen door hen te observeren. Dit gebeurt vaak bij chimpansees. Mensen imiteren vaak anderen, ook om te laten zien dat zij in staat zijn om een taak uit te voeren. Chimpansees imiteren anderen niet zo vaak. Ook leren mensen elkaar vaak dingen door het gedrag te modelleren, dus voor te doen. Dit komt niet op dezelfde manier voor bij chimpansees.

Wat zijn de conclusies?

Apen zijn dus vooral individuele wezens. Ze gebruiken of exploiteren anderen, doordat zij bijvoorbeeld informatie verzamelen of hen manipuleren. Vaak is er ook onderlinge competitie. Menselijke kinderen doen dit niet, zij helpen anderen en vormen een band met andere kinderen en mensen. Dit zijn allemaal vaardigheden voor gedeelde intentie en zijn gebaseerd op een aantal basisvaardigheden zoals het volgen van andermans blik, manipulatieve communicatie, groepsactie, coöperatieve communicatie en geïnstrueerd leren. Deze vaardigheden ontstaan op basis van een interactie tussen twee ontwikkelingen, namelijk doordat men moest samenwerken voor eten en doordat men de behoefte kreeg om mentale staten met elkaar te delen. Er zijn drie belangrijke reden voor waarom gedeelde identiteit een belangrijk fenomeen is voor ontwikkelingspsychologen om te bestuderen. Ten eerste is dit wat mensen onderscheidt van andere diersoorten. Ten tweede bevat gedeelde identiteit als fenomeen een aantal factoren samen die vaak onafhankelijk worden bestudeerd. In plaats daarvan zou het gezamenlijk bestudeerd moeten worden. Ten derde beschrijft de term gedeelde intentie ook hoe de biologie en cultuur samenkomen. Vaardigheden en motivaties voor gedeelde intentie zijn een directe uiting van biologische aanpassingen die kinderen helpen om zich aan te passen aan de cultuur waarin zij leven.

Waar gaat de Studie over?

Westerse samenlevingen worden steeds diverser. Minderheidsgroepen identificeren zich echter minder met de meerderheidsgroepen en tonen minder zelfvertrouwen en minder positieve verwachtingen over hun waarde van diversiteit. Onderzoekers en beleidsmakers hebben zich gericht op pro-diversiteitsprogramma's om de inclusie van minderheden te vergemakkelijken, maar uit onderzoek blijkt dat minderheidsleden zich minder identificeren met diverse groepen in vergelijking met meerderheidsleden.

Mensen hebben een natuurlijke neiging om de wereld te differentiëren tussen "wij" en "zij", waarbij alles en iedereen in groepen wordt verdeeld. Desalniettemin is er weinig bekend over het effect dat de cognitieve definitie van het zelf zou kunnen hebben op leden van minderheids- of meerderheidsgroepen. Hierbij kan onderscheid worden gemaakt tussen het gebruiken van het persoonlijke zelf om een relatie met de groep te creëren (self-anchoring, ‘zelf-verankering’) of het sociale zelf (self-stereotyping, ‘zelf-stereotypering’).

In deze studie wordt onderzocht welke impact sociale identificatie, dus ofwel zelf-verankering ofwel zelf-stereotypering, kan hebben op minderheids- en meerderheidsleden van een groep. Daarnaast wordt de gepercipieerde waarde van diversiteit en de impact ervan gemeten.

Welke concepten zijn belangrijk voor dit artikel?

Volgens de self-categorization theory (SCT) compromitteert het zelfbeeld van een persoon het sociale zelf, inclusief de prototypische kenmerken van de groep die erbij hoort, en het persoonlijke zelf, inclusief het unieke individu dat anders is dan anderen.

Zelf-stereotypering is een cognitief proces waarbij het zelf wordt gekoppeld aan een in-group, en het persoonlijke zelf meer naar de achtergrond verschuift in een proces van depersonalisatie. Mensen beschrijven zichzelf meer met stereotiepe termen. Het is aangetoond dat zelf-stereotypering de intergroepsbias vergroot

Zelf-verankering is een cognitief proces, waarbij de persoonlijke kenmerken van een persoon op de in-group worden geprojecteerd. Dit beïnvloedt ook hoe de persoon door de groep wordt waargenomen en is een belangrijke factor bij het vormgeven van een cognitieve zelf-groepsrelatie. De waargenomen verschillen tussen groepsleden worden minder benadrukt en de focus ligt meer op het individu van een groep.

Van sociale identificatie van meerderheidsleden wordt verwacht dat ze zelf-stereotypering gebruiken als een effectieve manier van identificatie. Zelf-verankering zou ook de identificatie ten goede kunnen komen. Voor minderheidsleden wordt echter verwacht dat zelf-stereotypering identificatie met de groep belemmert, terwijl zelf-verankering gunstig kan zijn, omdat het onafhankelijk van de groep kan worden afgeleid.

Waarde in diversiteit is een andere factor die van belang is in dit onderzoek, en welke impact het kan hebben op zelf-stereotypering en zelf-verankering. Aangenomen wordt dat zelf-stereotypering de gepercipieerde waarde in diversiteit in de weg staat, terwijl zelf-verankering deze zou kunnen versterken.

Hoe is het onderzoek uitgevoerd?

160 Nederlandse studenten werden geworven om deel te nemen aan het 2x3 ‘between-subjects design’ onderzoek. De afhankelijke variabelen waren sociale identificatie en gepercipieerde waarde in diversiteit.

Procedure

De deelnemers werden niet verteld over het ware doel van het onderzoek. Van elke deelnemer is een foto gemaakt. Na afloop kregen de deelnemers zes foto's te zien, één van de deelnemer en vijf van andere teamleden.

Eerst werd de minderheids-/meerderheidspositie van de deelnemers gemanipuleerd door de variabele sekse. Daarna werd de projectie gemanipuleerd, waarbij deelnemers willekeurig werden toegewezen aan een projectieconditie, ofwel zelf-verankering ofwel zelf-stereotypering. In de zelf-verankerende conditie moesten de deelnemers opschrijven welke eigenschappen hen kenmerken en hoe ze deze kunnen toepassen op hun groep. In de zelf-stereotyperende toestand moeten ze karaktereigenschappen van hun team opschrijven. Er was ook een controleconditie zonder manipulatie.

Als laatste zijn de afhankelijke variabelen gemeten. Sociale identificatie werd gemeten door de subschaal lidmaatschap van collectief gevoel van eigenwaarde. Waargenomen waarde in diversiteit werd gemeten door zes items op basis van een Likert-schaal van Knippenberg et al. (2007).

Wat zijn de resultaten van deze studie?

Het aantal deelnemers dat teamkenmerken projecteerde, was hoger bij zelf-stereotypering. Er was geen significant verschil tussen meerderheids- of minderheidspositie met betrekking tot de hoeveelheid positieve of negatieve karaktereigenschappen.

Een variantieanalyse met projectie en meerderheids-/minderheidspositie als onafhankelijk, sociale identificatie als afhankelijke variabele, gevolgd door het berekenen van dummy's, onthulde een hogere sociale identificatie bij minderheidsleden in de zelf-verankerende conditie. Voor de meerderheidsleden werd geen verschil gevonden.

Vervolgens toonde een andere variantieanalyse aan dat meerderheidsleden positievere verwachtingen hebben over waarde in diversiteit dan minderheidsleden. Desalniettemin was de gepercipieerde waarde van diversiteit door minderheidsleden hoger in de zelf-verankerende conditie dan in de zelf-stereotyperende conditie.

Wat betekent dit allemaal?

Over het algemeen leidde zelf-verankering onder minderheidsleden tot hogere niveaus van identificatie en positievere verwachtingen over de waarde van diversiteit. Dit gebeurde zonder nadeel voor meerderheidsleden.

Op basis van de resultaten geeft deze studie aan dat een focus op het individu in hun groep groepsidentificatie kan vergemakkelijken.

De bevindingen van deze studie richten zich ook op perceptual framing, het idee dat zelf-perceptie zo kan worden aangepast dat het individu relevanter kan worden voor de identificatie van de groep.

Bovendien is gesuggereerd dat een evaluatieproces de identificatie zou kunnen beïnvloeden. Bijv. zelf-verankering stelt mensen in staat om het positieve zelf in de groep opnieuw te bevestigen nadat ze geconfronteerd zijn met hun minderheidspositie.

Hoe mensen het zelf in een groep definiëren, heeft invloed op hun identificatie en gevoel van inclusie. Door te focussen op het persoonlijke zelf in plaats van op het sociale zelf, wordt de identificatie van minderheidsleden versterkt, evenals hun perceptie dat elk individu een waardevol onderdeel vormt in een diverse groep.

Het idee van individuele veerkracht bij tegenslag bestaat al heel lang. Dat zie je terug in de literatuur. Toen er een concept van het ego kwam, werd dit idee overgenomen door wetenschappers. De nadruk van de psychologie werd ook de ontwikkeling van kinderen. Het duurde echter tot de jaren zestig voordat de veerkracht bij kinderen werd onderzocht.

Wat is veerkracht bij kinderen?

Ontwikkelingstaken verwijzen naar verwachtingen van een bepaalde samenleving of cultuur in historische context voor het gedrag van kinderen in verschillende leeftijdsperioden en situaties. Ze begeleiden socialisatiepraktijken. Er is discussie over de vraag of veerkracht zowel een goede interne aanpassing als een goede externe aanpassing moet omvatten. Een ander ding is dat veerkracht kan worden gedefinieerd als gemiddeld of uitmuntend.

Wat zijn bedreigingen voor een goede adaptatie of ontwikkeling?

Bedreigingen voor het individueel functioneren en de ontwikkeling zijn onder meer vroeggeboorte, echtscheiding, mishandeling, blootstelling aan geweld, ouderlijke ziekte van psychopathologie, armoede, dakloosheid en trauma's van oorlog en/of natuurrampen. Deze bedreigingen zijn risicofactoren voor de ontwikkeling. De cumulatieve risicobeoordeling wordt gevormd uit zowel deze risico-indexen als de scores voor stressvolle levenservaringen.

Maar er zijn ook kinderen die competentie ontwikkelen, zelfs als het risico erg hoog is. Er zijn twee mogelijke soorten benaderingen van veerkracht in ontwikkeling: variabel gerichte benaderingen en persoonsgerichte benaderingen. Deze benaderingen hebben hun eigen modellen van veerkracht.

In het eenvoudigste op variabelen gerichte model worden de additieve effecten van risicofactoren, hulpbronnenfactoren en continue gedistribueerde dimensies van risicovariabelen onderzocht in relatie tot een positieve uitkomst van belang. De activa en risico's dragen onafhankelijk bij aan hoe goed een kind het doet op de uitkomst van rente. De variabel gerichte modellen kunnen ook meer nadruk leggen op middelen dan op risico of omgekeerd.

Er zijn drie soorten persoonsgerichte modellen:

1. Een model dat is afgeleid van een enkelvoudige case study van individuen die grootschalige onderzoeken hebben geïnspireerd of die bevindingen illustreren van grotere studies waarin ze zijn ingebed.
2. Een model gebaseerd op het identificeren van een veerkrachtige subgroep van individuen met een zeer hoog risico die het goed doen.
3. Een model dat een veerkrachtige groep vergelijkt met leeftijdsgenoten met een lager risico en met hoge, onaangepaste leeftijdsgenoten.

Meer en meer worden de verschillende modellen gecombineerd om een beter beeld van het individu te schetsen en tegelijkertijd aan te passen aan andere groepen. In dynamische systeemmodellen van veerkracht, risico's, activa en beschermende factoren worden op meerdere analyseniveaus vertegenwoordigd. Dit is in neurologische of fysiologische structuur of functioneren, genen, psychologische variabelen, families, school- en buurtfactoren en bredere contextuele invloeden zoals cultuur, etniciteit, sociale beleid, enz. De huidige uitdaging ligt in het wegen van alle verschillende factoren.

Hoe kunnen we veerkracht bevorderen?

Bevindingen in recente studies suggereren dat de grootste bedreigingen voor kinderen de tegenslagen zijn die de fundamentele menselijke beschermingssystemen ondermijnen. Om competentie en veerkracht te bevorderen, moeten we ons daarom richten op strategieën die schade aan deze basissystemen voorkomen, herstellen of compenseren. Daarom zijn prenatale zorg, voedingsprogramma's, voorschoolse educatie, adequate medische zorg en goede scholen zo belangrijk. Ze helpen bij het onderhandelen over ontwikkelingsuitdagingen.

Daar is discussie over, maar het bevorderen van een gezonde ontwikkeling en competentie zou nog belangrijker kunnen worden gezien dan het voorkomen van problemen. Dit is waar onze investeringen naar toe moeten, want het vormt onze kinderen.

Risicogerichte strategieën zijn ontworpen om de blootstelling van kinderen aan gevaarlijke ervaringen te verminderen. Op activa gerichte strategieën zijn ontworpen om de hoeveelheid, de toegang tot of de kwaliteit van hulpmiddelen die kinderen nodig hebben voor een positieve ontwikkeling te vergroten. Procesgerichte strategieën zijn ontworpen om de fundamentele beschermingssystemen voor menselijke ontwikkeling te mobiliseren. Dit kan een langduriger effect hebben dan beide andere strategieën. Wellicht is het verstandig om dit in vervolgonderzoek mee te nemen.

Het onderzoek naar veerkracht in ontwikkeling heeft al geleid tot een verschuiving in de kaders voor het begrijpen en helpen van kinderen. Er is een basis voor onderzoek dat nu naar een hoger niveau moet worden getild. Voor de toekomst zijn er drie belangrijke vragen:

1. Hoe kunnen toekomstige studies beoordelingen op genetisch, neuraal en relationeel niveau (wetenschappelijke gebieden die recentelijk grote doorbraken hebben gehad) integreren om de processen te bestuderen waardoor relaties werken?
2. Hoe kunnen disciplines samenwerken om bevolkingsgroepen voor te bereiden op veerkracht in het licht van grote natuurrampen of menselijk ontwerp, die de beschermende systemen van het menselijk leven op vele niveaus bedreigen?
3. Hoe zullen de unieke beschermende invloeden van specifieke culturen behouden blijven in de globalisering of hoe zullen ze veranderen?