Psychodiagnostiek

Hoofdstuk 1 - Proces, instrumenten, beoordeling en besluitvorming

1.1 Inleiding: Wat is psychodiagnostiek?

In de psychodiagnostiek analyseren we het gedrag, de gedachten en de emoties van mensen op een systematische manier, om het te begrijpen en te voorspellen.

In de literatuur worden vijf basisvragen binnen de psychodiagnostiek onderscheiden. Vragen naar:

Onderkenning - een onderkennende vraag is bijvoorbeeld: ‘Is er sprake van een depressieve-stemmingsstoornis?’. Het probleem wordt in kaart gebracht en nauwkeurig beschreven.

Verklaring - bij verklarende vragen is het doel om erachter te komen hoe we de vastgestelde problematiek ontstaan is en in stand gehouden wordt, met behulp van verschillende, elkaar aanvullende theorieën.

Predictie - predictieve vragen hebben betrekking op de voorspelling van gedrag

Indicatie - Indicatievragen hebben als centraal thema of er iets aan de problemen gedaan moet worden en, zo ja, wat dan.

Evaluatie

1.2 Het diagnostisch proces

Een ‘gouden standaard’ ontbreekt vaak in de klinische praktijk: we weten bijvoorbeeld niet wat een psychische stoornis is. Daarbij ontbreekt het vaak ook aan gefundeerde feedback op het diagnostische oordeel omdat clinici niet altijd horen hoe het de cliënt is vergaan. Ook kan er sprake zijn van een placebo effect. Bovendien weten we dan nog niet of de cliënt even goed met een ander advies ook geholpen had kunnen zijn. Tot slot zijn cliënten nogal snel geneigd zich te herkennen in een diagnostisch beeld gegeven door een professional, ook al is dat niet voor hen specifiek geschreven. Om al deze redenen is het belangrijk om het diagnostisch proces zo wetenschappelijk mogelijk vorm te geven.

De Groot heeft een procedure opgesteld voor het op verantwoorde wijze vergaren van informatie, de empirische cyclus. Dit beschrijft het grondschema voor logisch-methodologisch onderzoek. De empirische cyclus bestaat uit de volgende stappen:

Observatie - het verzamelen van gegevens

Inductie - bedenken wat er aan de hand kan zijn, het formuleren van hypothesen

Deductie - toetsbare voorspellingen afleiden

Toetsing - tijdens de toetsing worden de hypothesen of voorspellingen getoetst, waarna men ...

Evaluatie - … het hele proces evalueert

De richtlijnen van Fernandez-Ballesteros en collega’s beginnen met een aantal algemene adviezen voor de aanmelding, de vraagstelling en de rol van de clinicus. Vervolgens zijn er uitgebreide adviezen geformuleerd voor elk van de stappen in het diagnostisch proces, zoals het analyseren van de vraag, het organiseren en rapporteren van de bevindingen, het plannen en uitvoeren van de interventie en de evaluatie en follow-up. De fasen van het diagnostisch proces worden weergegeven in het stroomschema (figuur 1.1 in het boek).

Zowel bij de onderkenning als bij de verklaring moeten de volgende stappen doorlopen worden:

Het opstellen van hypothesen

Het formuleren van toetsbare voorspellingen op grond van deze hypothesen

Het kiezen van de te gebruiken instrumenten

Het vaststellen van het toetsingscriterium hetzij de te verwachte scores op de gebruikte instrumenten

Afname en verwerking van de gebruikte instrumenten

Evaluatie en bevestiging of weerlegging van de hypothesen op basis van de resultaten

1.3 Het gebruik van instrumenten

1.3.1 Observatiemethoden

Hierbij horen eenvoudige vragen zoals: wie,.....read more