Staatsrecht 2 - RUG - Werkgroepopdrachten 2017/2018 - Week 1

Vragen

Vraag 1

Momenteel is een voorstel aanhangig om in de Grondwet, vóór artikel 1, een ongenummerde algemene bepaling op te nemen die luidt: ''De Grondwet waarborgt de grondrechten en de democratische rechtsstaat.'' 

1. De Memorie van Toelichting is tegelijk met het wetsvoorstel aangeboden aan de Tweede Kamer. Hoe kan worden verklaard dat daarin van een andere tekst wordt uitgegaan dan in de versie van het voorstel die nu bij de Eerste Kamer in behandeling is? 
2. Uit welke elementen bestaat volgens de memovie van toelichting een rechtsstaat, en voldoet Nederland volgens u momenteel aan die vereisten?  
3. Wat is het nut van het opnemen van een dergelijke algemene bepaling in de Grondwet en hoe verhoudt deze bepaling zich volgens de regering tot de andere bepalingen in de Grondwet?   D) Leg uit of in de MvT een materiële of een formele democratie-opvatting wordt gehanteerdE) Welke kritiek heeft het Handboek op de rechtsstaatidee, en in hoeverre gaat het Handboek uit van een andere democratie-opvatting dan de concept-mvT?  

Vraag 2

Verschillende filosofen hebben op verschillende manieren geprobeerd de staat en het staatsgezag te funderen en legitimeren. Bij zowel Locke, Montesquieu als Rousseau zien we een staatsinrichting die de burger tegen willekeurige machtsmisbruik door de overheid beschermt. Hoe wordt in elk van hun theorieën de burger tegen een dergelijk machtsmisbruik beschermd? 

Vraag 3

Wat moet volgens het Handboek worden verstaan onder het begrip 'soevereiniteit' en wat is het belang van dit begrip voor het staatsrecht? 

Vraag 4

Geef van de onderstaande handelingen aan in hoeverre ze op gespannen voet staan met de eisen van een democratische rechtsstaat: 

1. De AIVD gaat moslims van wie het vermoeden bestaat dat ze 'geradicaliseerd' zijn, 24 uur per dag volgen. 
2. Google slaat alle persoonsgegevens van gebruikers op op buitenlandse servers, en gebruikt deze informatie o.a. voor het aanbieden van gerichte advertenties.  
3. De overheid besluit de (gesubsidieerde) rechtsbijstand niet langer te vergoeden, en verhoogt bovendien de griffierechten aanzienlijk

Vraag 5

Spelen politieke partijen bij de vormgeving van de Nederlandse representatieve democratie een rol, en in hoeverre is het bezwaarlijk dat de ledentallen van politieke partijen steeds verder lijken af te nemen?

Vraag 6

De Refah Partisi-uitspraak van de grote kamer van het EHRM is van groot belang voor de interpretatie van art. 11 van het EVRM. 

1. Welke rechtsvraag staat in deze zaak centraal? 
2. Welke uitleg geeft het EHRM in deze uitspraak aan het begrip 'democratie' ? 

Vraag 7

Politieke partijen zijn niet grondwettelijk geregeld. Juridisch zijn zij 'gewone' verenigingen in de zin van boek 2 BW. in 2014 verbod de HR de politieke partij/ vereniging Martijn. Lees het arrest van de HR van 18 april 2014 en beantwoord de volgende vragen.

1. Ogv welk artikel kunnen politieke partijen/rechtspersonen naar Nederlands recht worden verboden verklaard en ontbonden, en aan welke voorwaarden moeten dan zijn voldaan? 
2. Op welke gronden besliste de HR dat de vereniging martijn inderdaad verboden kon worden verklaard? 
3. Is art. 2:20 BW in overeenstemming met art. 8 Gw (verenigingsvrijheid
4. Acht u de verbodenverklaring in overeenstemming met de eiesen van de democratische rechtsstaat of juist daarmee in strijd? 

Antwoordindicatie

Vraag 1

1. Er is in de tweede kamerbehandeling een wijziging (amendement) aangebracht. In MvT staat een andere zin. Een wetsvoorstel kan ook gewijzigd worden door een nota van wijziging (regering wijzigt dan zijn eigen tekst, geen stemming nodig.) Degene die het amendement heeft aangevraagd stelde dat democratie en rechtssstaat niet als losse onderdelen gepresenteerd vonden worden. Daarom democratische rechtsstaat. 2^e reden amendement: grondrechten moeten als eerste worden genoemd. Er mag geen indruk worden gewekt dat grondrechten beperkt zouden kunnen worden door de democratie.
2. Legaliteitsbeginsel, machtenscheiding, onafhankelijke rechtspraak en grond/mensenrechten Een rechtsstaat is een staat waarbij de overheid ook aan het recht gebonden is. Dit is de essentie van de rechtsstaat, niet de 4 hiervoor genoemde kenmerken. Als uitgangspunt is NL rechtsstaat, maar we hebben geen volledige machtenscheiding. Er is nog verbetering nodig.
3. Onderscheid tussen declaratoir en normatief is belangrijk. Je wilt normatief in de GW! De algemene bepaling is normatief; de bril waarmee je naar de rest van de grondwet kijkt. Om normatief te zijn moet het ook doorwerken in de andere artikelen.
4. Formele besluitvormingsprocedure van democratie: de meerderheid heeft gelijk. Materiele democratieopvatting: (belangrijk begrip) democratie zegt ook iets waarover je beslist.
5. blz 181 Handboek: begrip rechtsstsaat zeg top zichzelf niet zoveel, is eigenlijk te negatief en procedureel. Zegt te weinig over wat de overheid wel zou moeten doen, wat de staat nou eigenlijk is, wat het algemeen belang is etc.

Vraag 2

• Locke: Mensen zijn redelijke wezens die hun ratio en verstand gebruiken. In de natuurtoestand hebben ze al bepaalde onvervreemdbare rechten die met hun menszijn gegeven zijn. Ook een overheid mag daar niet aankomen. Life, liberty, property, etc 
• Rousseau gaat uit van de volonte generale. 
• Montesqieu: gaat uit van een scheiding der machten (de trias politica). Doordat verschillende machten elkaar controleren, wordt machtsmisbruik voorkomen. 

Vraag 3

Soevereiniteit betekent de bron van het gezag, bij wie uiteindelijk de bron voor het geldige gezag gevonden kan worden.(interne soevereiniteit)

Vraag 4

1. Dit is in strijd met art 11 Gw en 1 Gw. En het legaliteitsbeginsel, want er is geen wettelijke grondslag voor!  
2. Voor de overheid geldt de legaliteitseis. Voor burgers geldt het omgekeerde, we mogen in principe alles tenzij in de wet staat dat we het niet mogen. Google mag in principe zijn gang gaan, totdat daar een grens aan gesteld is. Het privaatrecht geldt hier wel gewoon. Google mag niet zover gaan dat jouw belangen geschonden worden. Privacy geldt ook in een horizontale relatie. 
3. Gelijke toegang tot de rechter wordt beperkt! Dus dit staat op gespannen voet.

Vraag 5

Politieke partijen staan niet in de Grondwet of andere wetten. Individuele leden wel. 
Politieke partijen hebben 6 functies: blz 635

• representatiefunctie
• praticipatiefunctie
• selectiefunctie
• regeringsfunctie
• integratiefunctie
• vernieuwingsfunctie

Dat de ledentallen afnemen is niet zo bezwaarlijk, wel is het bezwaarlijk als het aantal mensen dat stemt afneemt. 

Vraag 6

1. De rechtsvraag die centraal staat is of een verbod op de partij in strijd is met art. 11 EVRM. Het EHRM oordeelt dat dit niet het geval is, Refah Partisi wordt ontbonden omdat het in strijd is met de turkse democratische rechtsstaat. 
2. Het EHRM geeft aan het begrip democratie de materiele opvatting, blz 86 Handboek.

Vraag 7

1. 2:20 BW. Alle politieke partijen zijn verenigingen in deze zin. Mogen ogv dit artikel dus ook niet ontbonden worden.
2. De werkzaamheden van de vereniging moeten een bedreiging voor de openbare orde opleveren. HR zegt dat werkzaamheden gevaar zijn. Beslist ogv: r.o. 3.11: de vereniging wilt dingen die in de ogen van de overgrote meerderheid vd bevolking naar zijn. Het hof is met HR eens dat het niet netjes is, maar vindt niet dat het verboden hoeft te worden. R.o. 3.10. De walging werkt kennelijk zo ontwrichtend dat het alsnog ontbonden mag worden.
3. 2:20 is wel in overeenstemming met art 8 GW
4. Het is juridisch merkwaardig omdat er een verschil is tussen strafbare feiten van de vereniging zelf en strafbare feiten van de leden. Je zou kunnen aanvoeren dat dit eigenlijk een stap te ver gaat, omdat er wordt ontbonden ogv de standpunten van de partij, terwijl de partij zelf in feite niets doet.