Hoorcollege 3: ADHD

ADHD heeft te maken met dysfunctionele breinfuncties. Volgens de samenleving is ADHD een hersenafwijking die gemakkelijk behandeld kan worden met behulp van medicatie. Echter, moet medicatie altijd gecombineerd worden met psychosociale methodes, zoals training voor ouders en management in de klas.

De DSM-5

In de DSM-5 zijn er een aantal wijzigingen doorgevoerd. Zo zijn er niet langer subtypes van ADHD en moeten symptomen zich uiten vóór de leeftijd van 12 jaar. Dit betekent niet dat ADHD alleen bij kinderen voorkomt, volwassenen moeten echter wel op zijn minst 5 symptomen hebben om een diagnose ADHD te krijgen. Sinds de komst van de DSM-5 hebben meer kinderen het ADHD-label gekregen en co-morbiditeit is nu bovendien mogelijk, wat voorheen in de DSM-IV niet het geval was.

Twee symptomen clusters

Binnen ADHD zijn er grofweg twee soorten clustersymptomen te onderscheiden: aandachtsproblemen en hyperactiviteit/impulsiviteit. Bij aandachtsproblemen kan het kind moeite hebben om de aandacht erbij te houden of luistert het niet naar bepaalde instructies. Een kind met aandachtsproblemen is vaak afgeleid door vreemde stimuli, heeft moeite om bepaalde taken te organiseren, raakt dingen kwijt of vergeet ze. Aandachtsproblemen zijn vooral problematisch voor het kind zelf, aangezien het intern plaatsvindt. Wanneer er juist sprake is van hyperactiviteit/impulsiviteit, is dit vooral storend voor de omgeving. Het kind friemelt met zijn handen en voeten, staat op ongepaste momenten op, rent rond, vind het moeilijk om te wachten op zijn beurt en onderbreekt mensen om die reden. Het kernprobleem is bij beide gevallen het inhiberen van acties.

Drie specificaties in DSM-5

In de DSM-5 zijn er drie verschillende specificaties opgenomen:

·       Onoplettend type

·       Hyperactieve/impulsieve type

·       Gecombineerde type

Bij het onoplettende type zijn de symptomen vrijwel niet storend voor anderen en hierbij kan men zich afvragen of dit werkelijk een vorm van ADHD is of dat het een ‘gewone’ concentratiestoornis is. De diagnose voor het onoplettende type vindt later plaats dan bij andere subtypen en is minder erfelijk. Het is gebleken dat medicatie niet of nauwelijks helpt tegen de aanwezige symptomen en een opvallend feit is dat meisjes vaker gediagnosticeerd worden met het onoplettende type. Over het algemeen leiden jongens vaker aan ADHD ( 3 : 1). Het hyperactieve/impulsieve type is hierboven al besproken en het gecombineerde type is het klassieke ADHD geval.

‘Diagnose’

Het moeilijke aan het diagnosticeren van ADHD is dat het eigenlijk geen werkelijke diagnose is. Het kan beter gezien worden als een cluster van symptomen. Het is eerder een classificatie, die dus ook subjectief is. We weten namelijk de oorzaak van ADHD niet, maar we weten bijvoorbeeld wel dat er meerdere factoren meespelen. Een van de voorwaarden om de diagnose te krijgen is dat er bewijs moet zijn van een klinisch significant gebrek in functioneren. Hierbij moet dit gebrek zich voordoen in op zijn minst twee verschillende omgevingen.

Co-morbiditeit

ADHD komt vaak voor met zowel ‘disruptive behaviour disorder’ (DBD), als leerstoornissen en angst- en humeurstoornissen. Dit laatste kan echter ook een gevolg zijn van afwijzing van peers die kinderen vaak meemaken als gevolg van ADHD. Kinderen met ADHD presteren op academisch gebied vaak lager dan anderen en dit kan het gevolg zijn van een leerstoornis. Vaak is er ook sprake van een coördinatiestoornis en slaapproblemen. Deze slaapproblemen kunnen echter ook weer in verband gebracht worden met het aandacht tekort. Wanneer een persoon niet voldoende slaap krijgt, kan deze de volgende dag gewoonweg minder informatie onthouden of bij de les blijven.

ADHD bij basisschool kinderen

Veel ouders van basisschool kinderen melden symptomen van ADHD al op een zeer vroege leeftijd. Hierbij moet gelet worden op het feit dat dreumesen over het algemeen een stuk actiever kunnen zijn dan iemand in de puberteit. Wanneer een kind de diagnose ADHD krijgt, kan het gevolg zijn dat de ouders het kind ook opvoeden als een kind dat ADHD heeft. In sommige gevallen kan dit de symptomen versterken. Een betrouwbare classificatie is al mogelijk vanaf een leeftijd van 3 tot 4 jaar. Er moet echter wel meerdere keren geobserveerd worden in verschillende settings op verschillende leeftijden. Een ander belangrijk punt rondom ADHD is dat de interventie zo vroeg mogelijk moet plaatsvinden.

Etiologie van ADHD

Het is bekend dat genetische factoren een aanleiding kunnen zijn voor ADHD. Daarnaast is gebleken dat problemen tijdens of voor de zwangerschap ook grote gevolgen kunnen hebben. Zo kan alcohol en nicotine een bijdrage leveren of is er sprake van verloskundige complicaties of een laag geboortegewicht, wat tevens geassocieerd is met roken tijdens de zwangerschap. Niet alleen biologische factoren kunnen invloed hebben, maar ook psychosociale factoren kunnen een bijdrage leveren aan het risico. De kwaliteit van relaties binnen families heeft bijvoorbeeld invloed, maar ook ongepast ouderschap of gedragsmanagement kan een extra risico met zich meebrengen. M. Meaney heeft rond dit alles een theorie bedacht die er vanuit gaat dat er verschillende genen zijn die je vatbaar kunnen maken voor een afwijkingen, maar dat het afhangt van de omgeving of deze genen tot uiting komen. Dit is de verscheidene vatbaarheidstheorie.

Behandelingsmethoden

Zowel medicijnen als gedragstherapie zijn effectieve methode om de uitingen van ADHD te verminderen. De beste methode is echter een combinatie van deze twee. Binnen de gedragstherapie kan er onderscheid gemaakt worden tussen verschillende methodes:

·       Impuls management

·       Management training voor ouders

·       Sociale vaardigheden training

·       Cognitieve gedragstherapie