Hoorcollege 3: Aandacht en Executief Functioneren - Neuropsychologische Diagnostiek (UU)

Aandachtsstoornissen en executieve functiestoornissen zijn mogelijk bij heel veel ziektebeelden. Vooral na beschadiging aan de frontaalkwab, maar ook mogelijk na schade in andere delen van de hersenen.  Een voorbeeld is frontotemporale dementie (de gedragsvariant).

Veelgebruikte aandachtstaken zijn:

• Volgehouden aandacht
  • Bourdon
  • D2
• Selectieve/gerichte aandacht
  
  • Stroop kleur woord test

Bourdon Wiersma: allemaal stipjes, de groepjes met 4 stipjes moeten weggeruisd worden.

D2: alle d’s met 2 streepjes moeten aangestreept worden. Duurt minder lang.

Stroop taak: benoem de kleur van de inkt, in plaats van het woord dat er in letters staat. De neiging om te willen lezen is de afleider.

• Variant: stroop D-KEFS: eerst de kleur van de inkt benoemen, daarna het woord lezen.

TMT: de cijfers in oplopende volgorde met elkaar verbinden. Daarna cijfers en letters afwisselend met elkaar verbinden (1A, 2B, 3C, etc.).

Testbatterij aandacht: test of everyday attention. Bestaat uit 8 subtests die verschillende aspecten van de aandacht testen, namelijk:

• Map search
• Elevator counting
• Elevator counting with distraction
• Elevator counting with reversal
• Visual elevator
• Telephone search
• Telephone search while counting
• Lottery

Ook de mentale flexibiliteit wordt getest: kan je snel wisselen van taak en instructies?

Executieve functies is een paraplu begrip en kan je niet met één test meten. Sommige taken zijn:

• Fluency
  • Fonologisch en semantisch: zo veel mogelijk woorden opschrijven/opnoemen met een bepaalde letter
  • Figural fluency: puntjes aan elkaar verbinden om unieke patroontjes te maken. Handige taak als de patiënt een taalbarrière of een afasie heeft.
• Shifting, mentale flexibiliteit
  
  • Wisconsin card sorting test: stapeltjes met kaarten die variëren in vorm, kleur en aantal figuurtjes. De patiënt moet de kaartjes sorteren. De sorteertechnieken veranderen.
  • Brixton: stip verplaatst zich over cirkels. De patiënt moet de regelmaat ontdekken.
• Planning
  
  • Tower of Londen: schijven sorteren volgens instructies.

Screeningtest executieve functies: frontal assessment battery. Geeft een eerste indruk van het executief functioneren. Kan ook als bedside screening gebruikt worden, wordt soms ook al door de arts afgenomen. 

Maar standaard tests van executieve functies zijn niet altijd goede voorspellers van functioneren in het dagelijks leven. De BADS is een testbatterij van executieve functies en is ontwikkeld om stoornissen te diagnosticeren op een ecologisch valide manier.

De BADS bestaat uit 7 taken:

• Regel-wisseltest
• Actie-plantest
• Sleutel-zoektest
• Temporele schattingstest: bijvoorbeeld: hoe lang duurt een halfjaarlijkse controle bij de tandarts?
• Dierentuin plattegrond test: dierentuin bezoeken volgens bepaalde regels. Welke route ga je lopen?
• Vereenvoudige zes-elemententest

De BADS meet cognitieve flexibiliteit, probleemoplossend vermogen, planning, beoordelen en schattingen, gedragsregulatie.

Ecologische validiteit: in hoeverre kan een test de beperkingen van een patiënt voorspellen in zijn natuurlijke omgeving?

Concurrent validiteit: in hoeverre correleren de resultaten met andere gegevens/testen die hetzelfde construct meten?

Construct validiteit: welke psychologische begrippen meet een test.

De afname van de gehele BADS lijkt beter dan afname van enkele subtests.

Testen met hoge ecologische validiteit: Hotel Task (multitasken) & executive secretarial task (taken van secretaresse nabootsen). Deze testen doen beroep op meerdere executieve functies tegelijk, maar daardoor is het ook moeilijk te differentiëren welke executieve functies nou zijn aangedaan. Wel een goede voorspeller voor dagelijks functioneren. Nog een nadeel: de taak duurt heel erg lang, en geen B versie, dus test-hertest effect.

Het is ook belangrijk om gedrag in kaart te brengen, bijvoorbeeld met vragenlijsten (via heteroanamnese). Dit kan bijvoorbeeld met de FBI.

Er kan ook sprake zijn van dwanghuilen en dwanglachen. Hier is geen test voor dus dit moet je observeren.

Vraag vooral na hoe iemand veranderd is.

Problemen in de executieve functies kun je ook terug zien bij taken die bedoeld zijn om andere cognitieve domeinen in kaart te brengen, zoals bij de Rey taak en de 15-woorden test.

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Vond je deze samenvatting interessant en wil je op de hoogte blijven van mijn nieuwe bijdragen? Volg dan snel mijn Worldsupporter account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken! Wordt erg gewaardeerd :)