Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• De verschillende mogelijke rechtspersonen (institutioneel - contractueel), en de personen- en kapitaalvennootschappen (maatschap, vof, cv - NV, BV).

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen behandeld die niet in de literatuur besproken worden.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen besproken, alleen de basics van het ondernemingsrecht.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

• De tussentoets zal bestaan uit 30 MC-vragen, 15 over het onderdeel onderneming & recht, en 15 over het onderdeel bedrijfswetenschappen. De eindtoets zal bestaan uit open vragen over de stof van alle weken.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

• Er worden geen tentamenvragen behandeld. Belangrijk is om het verschil tussen kapitaal- en personenvennootschappen te zien. De kapitaalvennootschappen zijn niet gebaseerd op een persoonlijke verbintenis tussen de vennoten, de personenvennootschappen zijn dit wel.

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

Inhoud college

Wanneer er onderscheid is tussen privévermogen en ondernemingsvermogen, kan de eigenaar van een bedrijf niet in zijn privévermogen aangesproken worden bij een eventueel faillissement. Dit is de kern van het ondernemingsrecht: Proberen te voorkomen dat het mislukken van maatschappelijke (economische) activiteiten andere personen of entiteiten besmet. Ondernemingsrecht draait dus om het afzonderen van vermogensbestanddelen.

Deze afzondering vindt plaats via het creëren van rechtsvormen. Er zijn twee soorten:

• Institutionele rechtsvormen (rechtspersonen). Deze zijn te vinden in Boek 2 van het BW.
• Contractuele rechtsvormen (personenvennootschappen).

Een rechtspersoon staat vermogensrechtelijk gezien gelijk met een natuurlijk persoon (art 2:5 BW). Het is geen overeenkomst, maar een zelfstandig instituut dat opgericht wordt. De vermogensbestanddelen van de rechtspersoon zijn het bezit van de rechtspersoon zelf.

Rechtspersonen

De NV en de BV lijken op elkaar. Zij worden ook wel kapitaalvennootschappen genoemd. Ook de vereniging en stichting lijken op elkaar. In Boek 2 BW staan materiële kenmerken voor de verschillende rechtspersonen. Zo mag een vereniging geen winst onder haar leden verdelen (art 2:26 lid 3).

De stichting is opgericht om een in de statuten vermeld doel te verwezenlijken en mag alleen uitkeringen die een ideële of sociale strekking hebben verstrekken (art 2:285 BW).

De coöperatie is een vereniging die met de leden gezamenlijk een bedrijf uitoefent (art 2:53 lid 1). Het komt vaak voor in de landbouw. Het verbod van winstuitkeringen geldt hier niet.

Een NV en een BV hebben een in aandelen verdeeld kapitaal. De aandeelhouder is niet aansprakelijk voor de verbintenissen van de vennootschap, en hoeft eventuele

Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Vermogensstructuur bij de personenvennootschap

• Vermogensstructuur bij de Nv/Bv

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college door de docent gedaan met betrekking tot het tentamen?

• Er worden geen opmerkingen met betrekking tot het tentamen gedaan.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

• Er worden geen tentamenvragen behandeld.

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

Vermogensstructuur bij de personenvennootschap

Basisbepaling: art. 7A:1655 BW. De inbreng staat aan de basis van de vennootschappelijke gemeenschap, maar de inhoud hiervan kan wisselen door latere inbreng, winst, uitkeringen aan de vennoten of verlies. De inbreng kan bestaan uit geld, goederen, genot van goederen en arbeid. Zo kunnen vennoten alleen het gebruiksrecht van een goed inbrengen in de vennootschap. Het goed zélf blijft dan juridisch gezien eigendom van de vennoot. Uiteraard kunnen vennoten ook de volledige gerechtigdheid tot een goed inbrengen in de vennootschap. Alle vennoten worden dan eigenaar van het ingebrachte goed of geld.

Bij ontbinding van de personenvennootschap houdt de eigendom op en heeft de inbrengende vennoot weer recht op het goed. Waardeveranderingen komen dan voor rekening van de gezamenlijke vennoten, zij waren immers eigenaar geworden. Dit betekent dat de inbrengende vennoot bij waardestijging de waardestijging naar rato moet verdelen over de andere vennoten. Bij inbreng van alleen een gebruiksrecht is dit niet het geval.

Dan is er nog inbreng van de economische gerechtigdheid van een goed mogelijk. Dit lijkt op de gebruiksrecht-inbreng, maar hier komen waardestijgingen wél voor rekening van de gezamenlijke vennoten, hoewel zij niet de juridische eigendom hebben.

Faanse veehouderijmaatschap-arrest

Bij de beëindiging van de vennootschap moet er een verrekening plaatsvinden. Hiervoor moet een peilmoment bepaald worden. Welk moment is dit? Het moment van de ontbinding, of het moment van de vereffening? Bij inbreng van alleen de economische gerechtigdheid, is het rekenmoment het moment van ontbinding. Wanneer een goed echter volledig is ingebracht, is het moment van de vereffening het rekenmoment. Dat is in dit arrest bepaald.

Via een voortzettingsbeding kan een vennootschap voortgezet worden wanneer één van de vennoten de vennootschap opzegt.

Vermogensstructuur bij de Nv/Bv

Het gaat hier om storting op aandelen en winstuitkering. De band tussen de aandeelhouder en de Nv/Bv bestaat uit de aandelen. De nominale waarden van de aandelen zijn onder meer belangrijk voor de verdeling van

Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht.

• Accounting principles en waardering

• Kosten en operationele structuur

• Boek- versus markt- en liquidatiewaarde van de onderneming

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

• Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

• Er worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college door de docent gedaan met betrekking tot het tentamen?

• Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

• Er worden geen specifieke tentamenvragen behandeld.

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

De balans

De balans bestaat uit het eigen vermogen + het vreemd vermogen (art 2:364 BW). Bezittingen zijn 'activa'. Deze worden onderverdeeld in vaste activa (duurzame goederen van de onderneming, die langdurig gebruikt worden) en vlottende activa (grondstoffen, etc. Deze worden sneller verbruikt). Vaste activa hebben afschrijvingen. Hoe verder naar beneden aan de linkerzijde van de balans, hoe meer liquide het bezit. Aan de rechterzijde geldt: hoe verder naar beneden, hoe acuter de schuld! Belangrijk is om te onthouden dat vreemd vermogen ruimer is dan alleen schulden.

Wanneer is er sprake van een actief? Dit is een bedrijfsmiddel waarover de onderneming door een gebeurtenis in het verleden de beschikking heeft verkregen, waarvan in de toekomst economisch voordeel verwacht wordt, en het moet betrouwbaar te waarderen zijn. Dit kan bijvoorbeeld op basis van de aanschafprijs. Personeel, merknaam, etc. kan dus niet op de balans vermeld worden. Dit is namelijk te subjectief. Over het algemeen kunnen zaken die een bepaalde duidelijke prijs hebben, wel op de balans vermeld worden.

Winst- en verliesrekening

Dit wordt omschreven in art. 2:377 BW. Deze rekening laat opbrengsten en kosten zien. Kosten zijn de geldwaarde van de voor de productie gebruikte productiemiddelen (input). Opbrengsten zijn de waarde van de geleverde output aan de klanten. Dus van het resultaat van het productieproces. Dit is duidelijk iets anders dan ontvangsten en uitgaven, omdat er vaak een verschil in tijd in zit.

Kasstroomoverzicht

Dit laat de uitgaven en de ontvangsten zien. Ten eerste is er de operationele kasstroom. Hierin staan ontvangsten van afnemers en uitgaven aan leveranciers, werknemers, etc. Er is een investeringskasstroom waarin de investeringen/desinvesteringen in vaste activa te zien zijn. Daarnaast is er de financieringskasstroom, waarin het aantrekken/afstoten van vermogen weergegeven is.

Accounting principles

Dit zijn principes die gehanteerd worden bij het opstellen van de balans

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Financiering en de nv

De nv is een rechtspersoon waarvan het kapitaal verdeeld is in aandelen. Deze aandelen moeten een duidelijke vorm krijgen in de balans. Ze staan op EV en kas.

Subcategorieën van het EV

Om het verdeelde kapitaal een overzichtelijke vorm te geven, worden er subcategorieën gebruikt om het eigen vermogen nog verder te rubriceren. Hieronder staan de rubrieken opgesomd.

Aandelenkapitaal

Het aandelenkapitaal bestaat uit alle aandelen naar de markt gebracht (geplaatst kapitaal). Er is statutair bepaald hoeveel dit mag zijn. Het aandelenkapitaal kan alleen wijzigen als het aantal geëmitteerde aandelen verandert.

Agioreserve

Alle aandelen worden in beginsel verkocht voor de nominale waarde. Verkoop voor minder dan de nominale waarde is wettelijk verboden. Verkopen voor een meerwaarde mag wel. Deze meerwaarde (alleen de meerwaarde, dat is de verkoopprijs min de nominale aandeelwaarde) moet op de agioreserve geboekt worden.

Te betalen dividend

Bij aandelen horen dividend, dus deze moet ook geboekt worden. Normaal gesproken wordt eerst geld verdiend, wat bestemd is voor de aandeelhouders. Zodra dit geld verdiend is, wordt dit op de rekening ‘te betalen dividend’ geboekt. Zodra er een dividenduitkering plaatsvindt, gaat dat deze rekening uit.

Winstreserve

De winstreserves zijn de verschillen tussen de inkoopwaarde en verkoopwaarde bij de operationele activiteiten van de onderneming. Denk terug aan de verkoop van een product voor 5 wat voor 3 is ingekocht. Voorraad daalt met 3, kas stijgt met 5 en om de balans in evenwicht te houden stijgt EV met 2. Die stijging van 2 komt nu in de subcategorie winstreserves.

Een tweede geldstroom die bij winstreserves terechtkomt, zijn aandelen waarvan geen dividend wordt uitgekeerd. Dit is immers niet altijd het geval bij aandelen.

Ratio's

Ratio’s zijn berekeningen die de onderneming beoordeelt naar zijn gezondheid. Deze ratio’s zien alleen op het verleden.

De solvabiliteitsratio is EV / totaal vermogen. Dit bepaalt de solvabiliteit.

De liquiditeitsration kan op twee manieren.
De quick ratio: (vlottende activa – voorraad) / vreemd vermogen korte termijn
De current ratio: vlottende activa / vreemde vermogen korte termijn.
Met deze twee ratio’s wordt bepaald hoe de liquiditeit van de onderneming is.

De rentabiliteit zegt hoe goed de onderneming vermogen kan aantrekken.
De rentabiliteit van het totale vermogen: (winst + rentekosten) / gemiddeld totaal vermogen
De rentabiliteit van het eigen vermogen: winst / gemiddeld eigen vermogen
De rentabliliteit van het vreemd vermogen: rentekosten / gemiddeld vreemd vermogen
Gemiddelde van het vermogen is als volgt: EV op 1 januari en op 31 december van hetzelfde jaar optellen, en dan vervolgens delen door 2.
Met deze gegevens kan de gemiddelde vermogenskostenvoet berekend worden. Dat gebeurt door het gemiddelde van de rentabiliteit van het eigen vermogen en van het vreemd vermogen te nemen, vermenigvuldigd met hoeveel ze bijdragen aan het ondernemingsvermogen.

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Aandeelhouderschap

Dit hoorcollege zijn met name veel relevante wetsartikelen aan bod gekomen. Hieronder komen ze gecategoriseerd aan bod.

Balans- en uitkeringstest (kapitaalvennootschappen)

De nv kent alleen een balanstest, die verwoordt staat in art. 2:216 lid 2 BW en noemt dat er alleen uitgekeerd mag worden als het eigen vermogen groter is dan het aandelenkapitaal, wettelijke en statutaire reserves. Daarnaast staat daar ook de goedkeuringseis van het bestuur. In artikel 2:216 lid 3 BW staat dat het bestuur van de nv hoofdelijk aansprakelijk is ten aanzien van de tekorten als de uitkeringstest incorrect is uitgevoerd.

Aandelen

Aandelen zijn voor de nv op naam of aan toonder, afhankelijk van wat er op de aandelen staat of wat de statuten vermelden. Artikel 2:82 noemt dat de nv aandelen op naam of aan toonder heeft. Voor aandelen op naam heeft de nv een aandeelhoudersregister, op grond van 2:85 lid 1 BW. Overdracht moet via artikel 2:86 lid 1 BW met een notariële akte, tenzij het een beursgenoteerd bedrijf betreft. Dan volstaat volgens 2:86c lid 2 BW een (onderhandse) akte.

Voor aandelen aan toonder geldt de regel dat er niet in aandelen aan toonder gehandeld mag worden zonder dat deze zijn volgestort, volgens art. 2:82 lid 3 BW. De verdere verhandeling wordt beschreven in art. 3:93 BW. Handel gaat via (feitelijke) levering.

De bv kent volgens art. 2:175 BW alleen aandelen op naam. Het aandeelhoudersregister staat in art. 2:194 BW en de vereiste van een notariële akte voor emissie en overdracht staat in art. 2:196 BW.

Rechten van aandeelhouders

Aandeelhouders hebben bepaalde rechten die voortvloeien uit het feit dat ze aandeelhouder zijn. Deze kunnen onderscheiden worden in financiële rechten en zeggenschapsrechten.

Financiële rechten

De financiële rechten zijn heel simpel de rechten om in de winst van de vennootschap mee te delen.

Art. 2:105 lid 9 verbiedt winstuitsluiting binnen de nv. Iedere vennoot moet kunnen delen in de winst. Art. 2:216 lid 7 BW zegt dat voor een bepaalde soort aandelen in een bv een beperking of een uitsluiting in de winst (wettelijk) toegestaan is.

Zeggenschapsrechten

Het zeggenschapsrecht is het recht op medezeggenschap uitoefenen in de vennootschap.

Voor de nv regelt art. 2:118 BW de medezeggenschap. Deze is evenredig en iedereen heeft naar rato stemrecht. Leden 4 en 5 voorzien van enige maatregelen om van de evenredigheid af te wijken, maar deze zijn streng en interpretatie moet vooral niet te ruim opgevat worden.

Voor de bv regelt art. 2:228 BW de medezeggenschap, deze is nagenoeg gelijk aan die van de nv, maar lid 4 geeft ook de mogelijkheid aan de statuten om stemrechtloze aandelen te creëren. Overigens kunnen aparte regelingen voor aparte besluiten niet. Deze zijn ook verboden. Een aandeel mag volgens lid 5 niet zowel stemrechtloos als winstrechtloos zijn. Art. 2:190 BW bevestigt

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Vertegenwoordiging: algemeen deel

Deze week gaat over de vertegenwoordiging met betrekking tot derden. Er is hier sprake van een extern element. Vandaag gaat het over wie vertegenwoordigingsbevoegd is en welke controlemechanismen daarop mogelijk zijn. Om te beginnen zijn er drie vertegenwoordigingssystemen.

De eerste is de algemene vermogensrechtelijke vertegenwoordiging, het leerstuk van volmacht uit boek 3 BW. Dit is niet gebonden aan enige rechtsvorm en ook natuurlijke personen kunnen dit ook regelen. Dit staat in art. 3:60 e.v. BW en geldt als een lex generalis op de andere twee manieren.

De tweede manier ziet puur op de personenvennootschappen en de derde op de rechtspersonen.

Vertegenwoordiging: personenvennootschap

De personenvennootschappen worden vertegenwoordigd door de maten / vennoten, met uitzondering van de commanditaire vennoten. Het uitgangspunt is dat iedereen een volmacht nodig heeft voor het verrichten van een rechtshandeling namens de vennootschap. Dit is het geval bij de maatschap. Er zijn twee uitzonderingen in art. 7A:1679 en 1681 BW. Degene die onbevoegd handelt en geen bekrachtiging ontvangt, bindt volgens art. 7A:1679 BW zichzelf. Deze specifieke vennoot treedt in de plaats van de gehele vennootschap. De tweede uitzondering compliceert dit alleen maar meer: de eerste uitzondering gaat volgens art. 7A:16781 BW niet op indien de overeenkomst gunstig blijkt. Maar wat is gunstig? Het arrest Diesel garage biedt uitkomst. Een overeenkomst die uiteindelijk voordelig blijkt, dan is de overeenkomst gunstig.

Het uitgangspunt van de vof is volledig omgekeerd. Iedere vof-vennoot is geacht gevolmachtigd te zijn, tenzij het tegendeel blijkt uit de inschrijving in het handelsregister. Artikel 17 lid 2 BW sluit twee zaken uit: zij die niet mogen vertegenwoordigen en transacties die niets van doen hebben met het doel van de vof. Deze uitgangspunten gelden ook voor de beherend vennoten van de commanditaire vennootschap.

Vertegenwoordiging: rechtspersonen

Bij de bv en de nv gaat dit via het richtlijnstelsel. Bestuur (als geheel of een individu) is automatisch vertegenwoordigd. De lex generalis uit boek 3 BW speelt hier echter geen enkele rol meer. Beperkingen op de vertegenwoordigingsbevoegdheid moet dus intern geregeld worden, via wet en statuten. De wet regelt een aantal basiszaken en de rest moet maar statutair gebeuren.

Statuten kunnen niet strijdig zijn met de wet. Ingeval dat wel zo is, dan zijn de statuten van rechtswege nietig. Een ander kenmerk van statuten is dat ze alleen interne werking hebben. Een derde kan de rechtspersoon niet op hun statuten wijzen en zo proberen rechten af te dwingen. Dat kan alleen iemand binnen de rechtspersoon. Daarnaast kunnen statuten ook niet ingezet worden tegen derden. Statuten hebben puur interne werking.

Een wet kan ruimte laten om iets in de statuten anders te regelen. Dit met zinsneden als “de statuten kunnen bepalen dat” of iets dergelijks. Dan mogen statuten afwijken van de wet zonder direct nietig te zijn, maar

Hoorcollegeaantekeningen 15/16

Herstructurering: concerns

Een concern lijkt een beetje op een kartel, een verboden prijsafspraak. Toch is een concern iets anders, en in tegenstelling tot een kartel, een volledig legaal concept. Een concern wordt in de wet een ‘groep’ genoemd, maar omdat dat een te vaag woord is om mee te beginnen, wordt hier het woord concern gebruikt. Een concern staat beschreven in art. 2:24b BW. Daarin staan de volgende eisen: Ten eerste een economische eenheid en ten tweede een organisatorische verbondenheid.

De economische verbondenheid houdt in dat de rechtsvormen (personenvennootschappen en rechtspersonen kunnen allebei) samenwerken op economisch gebied. Een argument voor aanwezigheid hiervan is dat een slecht presterende onderneming ook economische gevolgen heeft voor een andere onderneming. Een organisatorische verbondenheid blijkt uit aandelen. Een aandeelhouder kan immers ook een bv of nv zijn. De ene rechtspersoon houdt aandelen in de andere rechtspersoon, die ook weer aandelen houdt.

Als hieraan voldaan is, is er sprake van een concern en daar horen enige rechtsgevolgen bij, zoals het opstellen van de geconsolideerde jaarrekening. Daarover meer volgende week.

Herstructurering

Herstructurering kan op twee typen manieren: fusie en splitsing. Fusie staat beschreven in afdeling 2 van titel 7 van boek 2 BW, splitsing in afdeling 4.

Activa-passivatransactie

Een activa-passivatransactie, ook wel bedrijfsfusie genoemd, is een goederentransactie. De achterliggende gedachte is als volgt: elk goed is overdraagbaar. Een cessie is overdraagbaar via vormvereisten, een registergoed is met inachtneming van de vormvereisten overdraagbaar en zo kan de gehele gemeenschap worden overgedragen. De onderneming als geheel overdragen kan niet, want alleen zaken zijn overdraagbaar. Volgens art. 3:1 BW zijn zaken goederen of vermogensrechten. Een onderneming is geen van beide, dus niet overdraagbaar. De gemeenschap kan dus niet overgedragen worden, maar deze wordt goed voor goed geleegd en vormt bij de volgende weer een gemeenschap.

Voordelen van een activa-passivatransactie is dat niet alles overgedragen hoeft te worden. Een pand wat voor ondernemer A een gemeenschapsonderdeel was, hoeft niet overgedragen te worden. Verkrijgend ondernemer B gebruikt zijn eigen pand, als hij dat wil. Hij hoeft niet alles over te nemen, hij kan kiezen. Een tweede voordeel is er niemand die tegen een activa-passivatransactie bezwaar kan maken, omdat het alleen een verkoop bedraagt van een goed. En nog een, en nog een, en nog een, totdat de gemeenschap over is, zodat de verkrijger een onderneming kan vormen.

Het nadeel van een activa-passivatransactie is overduidelijk de omslachtigheid. De registergoederen vereisen allemaal een notariële akte, de schuldvorderingen gaan via art. 3:94 juncto 6:155 BW. Daar komt zoveel bij kijken en het duurt heel erg lang voordat de verkrijger kan gaan ondernemen.

Juridische fusie

Een juridische fusie staat beschreven in afdeling 2 van titel 7 van boek 3 BW. Dat is art. 2:309 en verder. Een rechtspersoon verkrijgt het vermogen van een andere