Hoorcollege 4: Waarneming

Hersenen

• bovenkant: dorsaal
• onderkant: ventraal
• voorkant: frontaal, anterieur, rostraal
• achterkant: posterieur, caudaal

Visuele waarneming

• Visuele systeem: receptoren in je netvlies worden geprikkeld door licht. 
• Je beeld van de wereld valt eigenlijk ondersteboven op je netvlies. 
• Alles wat links van je zichtveld is, valt rechts op de retina.  Alles wat rechts van je zichtveld is, valt links op de retina. Tenzij je ernaartoe gaat kijken. 
• Kegeltjes: lichtgevoelige receptoren die zorgen voor de waarneming van kleuren en scherp zicht. Zijn het meest geconcentreerd in het midden/fovea
• Staafjes: lichtgevoelige receptoren die optimaal functioneren bij flauw licht
• Blinde vlek: Deel in oog zonder waarneming. Hier verlaat de gezichtszenuw het oog

Twee-systemen voor de verwerking van visuele informatie:

• Ventrale pad – wat (gezicht en objectherkenning, V5/MT)
• Dorsale pad – waar (V1/V2, V3A, V4 (kleur))

Problematiek met waarneming

• Hemianopsie: laesie locatie, schade op verschillende plekken in het visuele systeem zorgt voor verschillende uitkomsten
• Neglect: een bepaald visueel veld wordt genegeerd. Dit veld wordt wel waargenomen, maar niet bewust verwerkt omdat er geen aandacht aan wordt besteed. Bij natekenen worden bepaalde elementen hierdoor genegeerd. Naast visuele velden kan men kan variëren in afstand: moeite met informatie op verre afstand (far neglect) of dichterbij afstand (near neglect) Acuut neglect kan gevolg zijn van een herseninfarct en langdurig effect bij schade aan de temporaalkwab. Schade aan witte stofbanen, die van voor naar achter in de hersenen lopen, zoals de superior longitudinal fasciculus zijn geassocieerd met neglect.
• Akinetopsie: probleem met bewegingswaarneming. Inplaats van een verloop van beelden worden korte fotobeelden waargenomen. Dit maakt inschatten moeilijk. Heeft te maken met bilaterale schade (gebied van V5/MT+).
• Prosopagnosie: stoornis in gezichten herkennen door schade aan de striate cortex en/of fusiform face area. Bij normale gezichtswaarneming zien we gezichten altijd rechtop, als je ze andersom ziet, is de herkenning opeens veel moeilijker. 
• Visuele agnosie: verstoorde visuele herkenning van objecten. Het is geen stoornis in de visus, taal of geheugen, maar echt alleen in het benoemen van het object. Bvb een patiënt kijken naar een vork en  deze niet kunnen benoemen totdat hij deze aanraakt

Auditieve waarneming: waarneming van geluiden. 

• Haarcellen in de cochlea activeren elektrische impulsen die variëren tussen hoge en lage tonen. 
• Het trommelvlies detecteert drukverschillen en geeft dit door. 
• Hersenstam: voegt impulsen uit beiden oren samen en stuurt deze informatie via de thalamus door naar de auditieve cortex. 

Binaurale cues: cues waar je twee oren voor nodig hebt. Je hebt er twee:

• Interaural time difference (ITD): onze hersenen detecteren het tijdsverschil tussen wanneer het geluid in linkeroor en wanneer in het rechteroor binnenkomt. Mede hierdoor kunnen de hersenen het geluid lokaliseren. 
• Interaural level difference (ILD): onze hersenen detecteren het verschil in hoe hard iets binnenkomt tussen het linkeroor en het rechteroor. Mede hierdoor kunnen de hersenen het geluid lokaliseren. 

Het brein heeft een manier waarmee het toonhoogtes kan bepalen. Dit wordt mede bepaald door de oorschelp van jou. Daarbij wordt het ook bepaald doordat frequentie dip varieert met hoogte. 

In het auditieve systeem zijn er stoornissen:

• Amusie: stoornis voor ritme en muziek. 
• Congentale amuse: toon doofheid
• Vormen van agnosie: stoornissen in het herkennen van dingen. 
• Auditieve agnosie: normaal gehoor, maar kan geluiden niet koppelen, identificeren en herkennen. Vergelijkbaar met visuele agnosie
• Corticale doofheid: geluid wordt niet waargenomen, ondanks het oor in orde is. Er zijn wel reflexen op geluid doordat de hersenstam nog kan reageren. Corticale doofheid komt door bilaterale corticale laesie. Vergelijkbaar met hemianopsie
• Phonagnosia: normaal gehoor, maar kan bekende stemmen niet herkennen. Dit is vergelijkbaar met prosopagnosie.
• Tinnitus: piep of ruis in je oor. 

Multisensorische waarneming

• Tactiele waarneming: receptoren in de huid voor aanraking, pijn, temperatuur. Bevind zich in het contralaterale deel van de hersenen. Heeft vergelijkbare stoornissen in detectie en identificatie. 
• Reuk: van belang bij smaakperceptie. Bij anosmia kun je niet ruiken bvb ter gevolge van een hersenschudding. De olfactorische zenuw onder de schedelbasis, die impulsen van receptoren in de neus ontvangt, is dan beschadigd.
• Multi Sensorische integratie: geheel van verschillende impulsen in verschillende sensorische hersengebieden. Door de combinatie van impulsen kunnen we sneller reageren en wordt detectie, lokalisatie en identificatie verbeterd. 
• McGurk effect houdt in dat de mondbewegingen van iemand heel erg bepalen hoe jij het geluid interpreteert. Dit bevestigt de multi sensorische integratie, je brein combineert beelden met geluiden. 
• Theorie van multi sensorische neuronen: niet ieder neuron is aan één soort zintuig gekoppeld, maar soms aan meerdere. 

Multisensorische principes

• Overlap in ruimte (spatial binding window): wanneer we iets zien en horen vanuit dezelfde locatie, wordt dit geassocieerd met elkaar. 
• Overlap in tijd (temporal binding window) wanneer we iets zien en horen op hetzelfde moment, wordt dit ook geassocieerd met elkaar.

Bindingsprobleem: Niet al het geluid is te koppelen aan beeld. Dit vormt een uitdaging voor het brein. 

Punten om mee te nemen:

• Zijn er problemen met het orgaan? Werken de ogen en oren zoals het hoort?
• Is het een probleem in de waarneming in één zintuig? Gezichtsherkenning, visuele objectherkenning, herkennen van geluiden?
• Denk aan verwerkingsstappen in zintuiglijke verwerking. Van eenvoudig naar complex, prikkel detectie-lokalisatie-identificatie. 
• Kan het verklaard worden door uitval van een andere functie? Bijvoorbeeld niet herkennen van gezichten door algemene lange termijn geheugen problemen of visueel systeem?