Werkgroep week 5 materieel strafrecht

Opdrachten

Opdracht 1 

Lees de casus en beantwoord de vragen schriftelijk en gemotiveerd. 

Deel I 

Otto en Eva hebben het plan opgevat om Kees Smit te ontvoeren. Zij hebben een huisje op de Veluwe gehuurd en gereed gemaakt voor de ontvoering door één van de kamers zo in te richten dat Smit er niet uit kan en ook niet van buitenaf gezien kan worden. Daarnaast hebben Otto en Eva reeds losgeldbrieven geschreven die naar de familie van Smit zullen worden gestuurd als hij eenmaal ontvoerd is. Op de dag van de geplande ontvoering gaan Otto en Eva langs de weg staan met hun auto waarin ze op de achterbank enkele geweren hebben klaarliggen. De heer Smit rijdt deze weg elke dag naar zijn werk. Op het moment dat Smit komt aanrijden wil Otto uit de auto stappen. Echter, hij is plotseling zo verlamd van angst dat hij geen vin meer kan verroeren. Ook Eva is de schrik om het hart geslagen en is niet meer in staat tot enige actie. Geruime tijd nadat Smit voorbij gereden is, gaan de inmiddels herstelde Otto en Eva naar huis. 

Deel II 

Een paar dagen later proberen Otto en Eva het opnieuw. Op het moment dat Smit komt aanrijden, springt Otto, met in zijn handen een geweer, midden op de rijbaan en dwingt Smit tot stoppen. Otto sleurt Smit de auto uit, maar Smit rukt zich los en rent weg. Otto holt achter Smit aan terwijl hij een schot in de lucht lost. Als Otto echter ziet dat er andere automobilisten aan komen rijden, staakt hij zijn achtervolging en springt hij bij Eva in de auto. Ze besluiten hun actie te staken en rijden weg. 

U dient er van uit te gaan, dat als het delict voltooid zou zijn, dit art. 282a Sr (gijzeling met dwang) zou opleveren. 

Vraag 1A

Bespreek voor beide delen van de casus afzonderlijk of sprake is van strafbare voorbereiding. 

Vraag 1B

Bespreek voor beide delen van de casus afzonderlijk of sprake is van strafbare poging.
 

Vraag 1C

Bespreek voor beide delen van de casus afzonderlijk of sprake is van vrijwillig terugtreden. 

Opdracht 2 

Beantwoord onderstaande vragen aan de hand van het arrest HR 20 februari 2007, NbSr 2007, 125 (Samir A.). 

Vraag 2A

Op grond van welke argumenten is het hof in deze zaak van oordeel dat de verdachte moet worden vrijgesproken? 

Vraag 2B

Op grond van welke argumenten vernietigt de Hoge Raad het arrest van het hof? 

Vraag 2C

Vergelijk de uitspraak van de Hoge Raad in het arrest van 27 mei 2014, NJ 2014, 338 (Ondeugdelijke voorbereiding?) met die in het arrest Samir A. Hoe verhouden deze beide arresten zich tot elkaar? 

Opdracht 3 

Lees de casus en beantwoord de vragen schriftelijk en gemotiveerd. 

Casus 

Alex, student aan de Universiteit Utrecht en wonende in een studentenhuis in de Utrechtse binnenstad, wil zijn huisgenoot Bernd vermoorden. Bernd zit achter Alex’ vriendin aan en Alex ziet geen andere mogelijkheid om zijn vriendin voor zichzelf te houden. In het studentenhuis wordt elke dag gezamenlijk gegeten. Alex vat het plan op om, als het zijn kookbeurt is, Bernd te vergiftigen. Alex vertelt zijn huisarts dat hij wegens tentamenstress de laatste tijd slecht slaapt en hij vraagt hem om slaappillen. De huisarts geeft hem een recept voor pillen, die Alex direct bij de apotheek gaat halen. 

Als het Alex’ beurt is om te koken, mengt hij het hele doosje slaappillen door de pan met zuurkool. Hij zet de pan met zuurkool op tafel en kijkt verwachtingsvol toe naar wat er gaat gebeuren. Alle huisgenoten komen de keuken binnen en nemen plaats aan tafel. Bernd blijft echter staan. Hij vertelt Alex dat hij net daarvoor een patatje speciaal bij de snackbar heeft gehaald en daarom geen honger meer heeft. Hij bedankt Alex voor de moeite en vertrekt naar de bibliotheek om te gaan studeren. 

Huisgenoten Cees en Dirk scheppen intussen hun bord vol. Cees neemt een eerste hap, maar vindt de zuurkool zo vies smaken, dat hij deze direct weer uitspuugt. Hij gooit zijn portie in de vuilnisbak en vertrekt naar de snackbar. Dirk daarentegen heeft honger en schrokt de maaltijd met grote happen naar binnen. Daardoor verslikt Dirk zich ernstig in een stuk rookworst. Nog voordat de pillen hun werking kunnen nemen, sterft Dirk ten gevolge van verstikking. 

Alex wordt door de officier van justitie gedagvaard ter zake van:
- Moord, subsidiair poging tot moord op Dirk (art. 289 Sr; subsidiair art. 45 jo. 289 Sr); en - Poging tot moord op Bernd en Cees (art. 45 jo. 289 Sr). 

De raadsman van Alex voert ter terechtzitting de volgende verweren:
• Aangezien Bernd niet heeft meegegeten, is de poging tot moord op Bernd niet strafbaar.
• Aangezien het plan van Alex uitsluitend de moord op Bernd omvatte, kunnen de overige feiten niet worden bewezen verklaard.
• Voor zover verweer twee niet wordt aangenomen, kan ten aanzien van Dirk noch moord, noch poging tot moord worden bewezen verklaard, aangezien Dirk niet door vergiftiging, maar door verstikking om het leven is gekomen. 

Vraag 3A

Bespreek de strafbaarheid van Alex op basis van de uitgebrachte dagvaarding.

Vraag 3B

Stel: Cees en Dirk eten met smaak van hun bord zuurkool en er gebeurt helemaal niets. Later blijkt dat de apotheek placebo’s aan Alex heeft meegegeven, die dan ook geen enkel effect hebben. Is Alex strafbaar ter zake van poging tot moord?

Antwoordindicatie

Opdracht 1

Vraag 1A

Strafbare voorbereiding is omschreven in art. 46 Sr. De vereisten zijn:

1. Voorbereiding op een misdrijf waarop naar de wettelijke omschrijving een gevangenisstraf van 8 jaren of meer is gesteld
2. Opzet op het grondmisdrijf
3. Voorbereidingshandelingen
4. Voorbereidingsmiddelen 
5. Voorbereidingsmiddelen zijn bestemd tot het begaan van het misdrijf

Casus 1

1. Op art. 282a Sr staat een gevangenisstraf van ten hoogste 15 jaren. Aan dit vereiste is voldaan.
2. Otto en Kees hebben een plan gemaakt om Kees te ontvoeren. Het doel wat zij willen bereiken vereist opzet. Zij hebben dit zodanig voorbereid dat het doel de ontvoering was. 
3. De voorbereidingshandelingen zijn het verwerven en het vervaardigen.
4. De voorbereidingsmiddelen zijn ruimten (huisje op de Veluwe en de kamer), voorwerpen (pistolen), vervoersmiddel (auto) en informatiedragers (losgeldbrieven. 
5. De voorbereidingsmiddelen zijn bestemd tot het begaan van het misdrijf. Met de middelen kan een persoon worden ontvoerd. 

Concluderend dat hier sprake is van strafbare voorbereiding.

Casus 2

Voor casus 2 geldt hetzelfde als casus 1, omdat dit een voortzetting is van casus 1.

Vraag 1B

Stafbare poging is omschreven in art. 45 Sr.

De vereisten hiervoor zijn (zie arrest Grenswisselkantoor en Cito):

1. Misdrijf
2. Voornemen
3. Begin van uitvoering van het grondmisdrijf

Casus 1

1. Gijzeling met dwang art. 282a Sr is een misdrijf.
2. In het artikel is het woord ‘oogmerk’ opgenomen. Dit betekent dat er een strengere opzetseis is. Uit de losgeldbrieven blijkt duidelijk dat Otto en Eva het doel hadden om te gijzelen. Ook het huisje en de wapens laten zien dat Eva en Otto de intentie hadden om Smit met dwang te gijzelen.
3. In het arrest Cito is bepaald dat een begin van uitvoering moet worden beoordeeld op grond van de uiterlijke verschijningsvorm van de handeling. In casu zijn Otto en Eva niet de auto uit gestapt, doordat zij angstig waren geworden. Dit betekent dat zij verder nog geen handeling hebben ondernomen die een begin van de uitvoering van gijzeling inhouden.

Concluderend dat er nog geen sprake is van een strafbare poging.

Casus 2

1. Hetzelfde als casus 1.
2. Hetzelfde als casus 2.
3. In casus 2 moet ook weer gekeken worden naar de uiterlijke verschijningsvorm van de gedraging. Hier is Otto daadwerkelijk de auto uitgekomen, heeft Smit bedreigd met het wapen, sleurde Smit de auto uit, is hem achter na gekomen en heeft een schot gelost. Al deze handelingen duiden op het willen ontvoeren van Smit, maar Smit heeft kunnen ontsnappen. Op grond van de uiterlijke verschijningsvorm kunnen deze handelingen worden aangemerkt als een begin van uitvoering.

Concluderend dat er sprake is van een strafbare poging.

Vraag 1C

Vereisten voor een vrijwillige terugtred art. 46b Sr:

• Onvoltooid misdrijf

In zowel deel 1 als deel 2 is het Otto en Eva niet gelukt om Smit met dwang te gijzelen. Dit betekent dat er sprake is van een onvoltooid misdrijf. 

• Van de wil afhankelijk (vrijwillig, autonome wil)

In deel 1 ging het om een interne omstandigheid, omdat zij heel angstig waren geworden. In deel 2 ging het door externe omstandigheden.

• Terugtredgedraging

Voor een succesvolle terugtredgedraging hadden Otto en Eva een actieve handeling moeten verrichten. De hadden bijvoorbeeld de huur kunnen opzeggen of de brieven kunnen vernietigen. Dit hebben zij niet gedaan. Dit betekent dat er geen beroep kan worden gedaan op vrijwillige terugtred. 

Opdracht 2

Vraag 2A

Rechtsoverweging 3.7: het hof oordeelt dat de terroristische intentie bij verdachte aanwezig is. De in de tenlastelegging opgesomde voorwerpen, stoffen en informatiedragers die de verdachte heeft vervaardigd of voorhanden heeft gehad, zijn niet bestemd tot voorbereiding van een aanslag. De bedoelde voorwerpen kunnen een aanslag namelijk niet bewerkstelligen. Het hof heeft hier dus als maatstaf genomen of de voorwerpen naar hun aard of gevaarzettend karakter zouden kunnen bijdragen aan het begaan van het misdrijf. 

De voorwerpen leverden dus voor het hof geen concreet gevaar op.

Vraag 2B

Rechtsoverweging 3.7: De Hoge Raad oordeelt dat het hof blijk heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting. Het hof heeft namelijk nagelaten te beoordelen of de voorwerpen afzonderlijk dan wel gezamenlijk naar hun uiterlijke verschijningsvorm ten tijde van het handelen dienstig kunne zijn voor het misdadige doel dat de verdachte met het gebruik van de voorwerpen voor ogen had. 

Vraag 2C

Arrest Samir A: Hier gaat het om een middel. In dit arrest stond centraal dat de middelen in beginsel ondeugdelijk waren om het doel te bereiken. 

Ondeugdelijke voorbereiding: Hier gaat het om objecten. In dit arrest werd bepaald dat ondanks dat er sprake was van een absoluut ondeugdelijk object (fictief meisje), de verdachte toch veroordeeld kon worden. Voldoende werd namelijk geacht dat de gedragingen strekten ter voorbereiding van de feiten als in de bewezenverklaring bedoeld en dat het opzet van de verdachte op het begaan daarvan was gericht. Dit pas bij de subjectieve pogingsleer, omdat daar de intentie centraal staat en strafbaar wordt gesteld.

Opdracht 3

Vraag 3A

Strafbaarheid ten aanzien van Dirk:

Moord: hiervoor kan Alex niet veroordeeld worden, omdat er geen causaal verband is tussen de gedragingen van Alex en de dood van Dirk. Dirk is gestikt in een stukje rookworst.

Poging tot moord: 

Vereisten art. 45 Sr:

• Misdrijf: art. 289 Sr is een misdrijf.
• Voornemen: Alex had het voornemen om Bernd van het leven te beroven.
• Begin van uitvoering: Hier moet je kijken naar de uiterlijke verschijningsvorm. Er is sprake van een absoluut ondeugdelijk object. Je kan geen lijk vermoorden. Tast dit de uiterlijke verschijningsvorm aan van de gedraging? Is de uiterlijke verschijningsvorm gericht op het voltooien van het misdrijf? In dit geval is het onveranderlijk. Dirk is gestikt door toeval. Dit is een objectieve pogingsleer. Als je een lijk probeert te vermoorden is dat objectief gezien niet gevaarlijk. Er is in dit geval dus wel poging tot moord.

Strafbaarheid ten aanzien van Cees:

Poging tot moord:

• Misdrijf: ja.
• Voornemen: Alex had het voornemen om Bernd van het leven te beroven, maar heeft de aanmerkelijke kans dat de andere aan zijn eten zouden overlijden aanvaard. 
• Begin van uitvoering: Ook hieraan is voldaan, omdat Alex de slaappillen al door het eten had gedaan en de pan met eten op tafel heeft gezet. Dit betekent dat Alex veroordeeld kan worden voor poging tot moord op Cees.

Strafbaarheid ten aanzien van bernd:

Poging tot moord:

• Misdrijf: ja.
• Voornemen: Alex had volle opzet om Bernd van het leven te beroven.
• Begin van uitvoering: Hieraan is voldaan, omdat Alex de slaappillen al door het eten had gedaan en de pan op tafel had gezet. Dit betekent dat Alex veroordeeld kan worden voor poging tot moord op Bernd.

Vraag 3B

Het gebruik van placebo’s zou nooit het doel van Alex kunnen bewerkstelligen. Dit betekent dat er sprake is van een absoluut ondeugdelijk middel. In de gematigd objectieve leer die wij hanteren, zou Alex niet strafbaar worden gesteld. In de subjectieve pogingsleer zou Alex wel strafbaar worden gesteld, omdat de slechte intentie van Alex hetzelfde blijft.