Europees Recht Hoorcollege 4 - Rechten UL B2 (2019-2020) Vrij verkeer van diensten, vestiging en kapitaal

1. Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege?

• Vrij verkeer van diensten
• Vrij verkeer van vestiging
• Vrij verkeer van kapitaal

Het uitgangspunt van dit onderwerp is te vinden in art. 26 VWEU, waar het gaat over de interne markt. Oorspronkelijk waren het vrije verkeer van diensten en kapitaal minder belangrijk dan nu het geval is. Nu is het vrij verkeer van diensten het belangrijkst van de vier vrijheden. Ook wordt het secundaire Europese recht steeds belangrijker in de toepassing van deze rechten. In de rechtspraak van het HvJ is ook een sterke convergentie van deze vrijheden te zien.

Het is nog steeds echter erg belangrijk om te kwalificeren binnen welke vrijheid een bepaalde situatie valt. In het vrij verkeer van personen is het grootste verschil het verschil tussen werknemers en zelfstandigen. De vraag is hier of je al dan niet in een ondergeschikte relatie staat. Het verschil tussen vestiging en diensten zit hem in de duur van het verblijf in het buitenland. Bij dienstverlening gaat het altijd om een tijdelijke activiteit. Ook het verschil tussen goederen en diensten is niet altijd duidelijk. De minst ontwikkelde vrijheid is het vrij verkeer van kapitaal. Dit recht kan ook van toepassing zijn op verkeer tussen landen binnen en buiten de Europese Unie.

Vrij verkeer van diensten

Dit is geregeld in art. 56 VWEU. Dit is de belangrijkste vrijheid. Over dit gebied gaan ook de meeste rechtszaken. Een omschrijving van 'diensten' is gegeven in art. 57. Het gaat om diensten die 'gewoonlijk tegen vergoeding geschieden' en niet onder het vrije verkeer van goederen, kapitaal en personen vallen. Het zijn economische activiteiten die een tijdelijk karakter hebben. De cumulatieve voorwaarden van art. 56:

• De dienstverlener moet de nationaliteit van een EU-lidstaat hebben.
• Hij moet gevestigd zijn in een EU-lidstaat.
• Er moet sprake zijn van de aanbieding van economische diensten. Maar wanneer is iets nu een economische activiteit? Het Hof legt dit ruim uit. De aard van de activiteit speelt hiervoor in beginsel geen rol. De vergoeding mag laag of in natura zijn. Ook morele of politieke gevoeligheid hoeft niet in de weg te staan. Er zijn echter wel grenzen (Josemans-arrest). Arrest Kohll: Een Luxemburgse vader had voor zijn dochter tandheelkundige zorg nodig uit Duitsland. Na afloop wilde zijn Luxemburgse verzekeraar het niet betalen omdat hij vooraf geen toestemming had gevraagd. Hierdoor rees de vraag of geneeskundige zorg een dienst is in de zin van het Verdrag. Het Hof stelde van wel. Op dit gebied is sindsdien uitgebreide rechtspraak ontwikkeld.
• Er moet een grensoverschrijdend element zijn. Ook hier springt het Hof ruim mee om. Zowel de dienstverlener als de dienstontvanger kunnen naar een andere lidstaat gaan. Ook de dienst zelf kan de grens overgaan, bijvoorbeeld bij mobiele telefonie. In het recente Trijber-arrest werd bepaald dat alle situaties met een mogelijk interstatelijk effect onder het vrije verkeer van diensten vallen.

De grens tussen dienstverlening en vestiging werd bepaald in het arrest Gebhard. Er moet niet alleen gekeken worden naar de duur van de dienst, maar ook naar de frequentie, periodiciteit en continuïteit ervan. Soms moeten dienstverleners een bepaalde infrastructuur voor zichzelf aanleggen, bijvoorbeeld een kantoor. 

Het juridische kader van diensten is als volgt: Eerst moet gekeken worden naar de dienstenrichtlijn 2006/123. Daarna moet gekeken worden of er soms nog specifiekere secundaire wetgeving is, die dan voorrang heeft op de richtlijn. Wanneer beide niet het geval zijn, is er als terugvaloptie het primaire recht (art. 56 e.v. VWEU). 

De richtlijn is in beginsel van toepassing op alle diensten met een interstatelijk element. Het aanvankelijke doel hiervan was volledige liberalisatie van de dienstenmarkt. Dit weigerde men echter te aanvaarden. Hierom werden een aantal categorieën diensten uit het toepassingsgebied gehaald (art. 2). De richtlijn heeft wel geleid tot adminstratieve vereenvoudiging en samenwerking. De richtlijn is ook van toepassing op vestiging! (artt. 9-13). Eventuele belemmeringen moeten een goede rechtvaardiging hebben (art. 16).

Een andere belangrijke richtlijn was de richtlijn 2005/36, over de erkenning van diploma's en beroepskwalificaties. Deze kunnen een belemmering voor het vrije verkeer opleveren als er tussen lidstaten verschillende eisen gelden. Als je hier niet onder valt, kun je terugvallen op de algemene bepalingen van het Verdrag (arrest Vlassopoulou). Deze richtlijn is vaak van belang bij beroepen die een sterk gereguleerd karakter hebben, bijvoorbeeld juridische beroepen. Het is vaak lastig om dan in het rechtssysteem van een andere lidstaat te gaan werken. In sommige omstandigheden kan dan een rem gezet worden op de erkenning van diploma's uit andere lidstaten. Het principe van deze richtlijn is dat men probeert uit te gaan van wederzijdse erkenning van beroepskwalificaties of relevante beroepservaring. (art. 13). Wanneer de diploma's niet gelijkwaardig zijn, mogen gastlidstaten compenserende maatregelen opleggen, bijvoorbeeld een aanpassingsstage.

Deze richtlijn is ontstaan na het arrest Vlassopoulou. Kon een Grieks advocatendiploma erkend worden in Duitsland? Het Hof bepaalde dat het vrij verkeer wordt belemmerd wanneer geen rekening gehouden wordt met in het thuisland behaalde diploma's en bekwaamheden. Er moet een vergelijkend onderzoek uitgevoerd worden naar de aard van de diploma's en bekwaamheden in beide landen. Wanneer deze overeenkomen, moet het buitenlandse diploma erkend worden. Wanneer dit niet zo is, mogen compenserende maatregelen opgelegd worden. 

Vrij verkeer van vestiging

Dit is geregeld in art. 49 VWEU. Het gaat om duurzame vestiging in een andere lidstaat. Dit recht is ook van toepassing op rechtspersonen. De vereisten zijn dat het moet gaan om een economische activiteit met een permanent karakter, en er moet geen sprake zijn van loondienst. Het systeem is vergelijkbaar met dat van goederen en diensten. Allereerst is de dienstenrichtlijn van toepassing, daarna de terugvaloptie van art. 49. Deze bepalingen hebben rechtstreekse werking. Er wordt een brede invulling aan het begrip 'belemmering' gegeven. Rechtvaardigingsgronden zijn te vinden in artt. 51 en 52 VWEU en de 'rule of reason' (objectieve rechtvaardigingsgronden). 

Vrij verkeer van kapitaal

Dit wordt geregeld in art. 63 VWEU. De rechtsontwikkeling ervan is het minst ver gevorderd, en het is het 'jongste' recht. Vooral de laatste 20 jaar heeft dit een hoge vlucht genomen, omdat de bepalingen nu rechtstreekse werking hebben. Dit is pas sinds het Verdrag van Maastricht.

Wat is kapitaal? Dit kwam naar voren in het Volkswagen-arrest. Het is te vinden in de oude richtlijn 88/361. Het gaat vooral om directe investeringen, hypotheken, erfenissen, etc. In dit arrest wilde de Duitse overheid 'golden shares' houden in Volkswagen. De vraag was of dit een belemmering was voor buitenlandse investeerders. De belemmeringen die het Hof concludeerde, hadden geen rechtvaardigingsgronden.

2. Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur?

Er worden geen onderwerpen besproken die niet worden behandeld in de literatuur.

3. Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Behalve de bovengenoemde ontwikkelingen worden geen recente ontwikkelingen in het vakgebied besproken.

4. Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gedaan met betrekking tot het tentamen.

5. Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen?

Er worden geen tentamenvragen behandeld.