HC5 Inleiding privaatrecht 

Privaatrecht 

• Rechtspositie en –verhoudingen tussen burgers onderling. Dus: horizontale, gelijkwaardige verhouding. 

• Niet alleen natuurlijke personen, maar ook rechtspersonen. Deze rechtspersonen kunnen ook zelfstandig optreden in het rechtsverkeer. 

• = civiel recht = burgerlijk recht 

• Bij publiekrecht gaat het om de verhouding tussen burgers en staat > geen horizontale, gelijkwaardige verhouding. 

• Nogal eens samenhang strafrecht en privaatrecht 

Indeling privaatrecht 

• Formeel privaatrecht: hoe regels uit het materiële privaatrecht worden gehandhaafd. Hoe geschillenbeslechting bij de rechter verloopt. 

Materiële privaatrecht: onderdelen 

• Handelsrecht (/economisch privaatrecht) 

• Betreft handel en bedrijfsleven > Verzekeringsrecht, faillissementsrecht, vervoersrecht etc. 

• Boek 2, 7, 8 Burgerlijk Wetboek, Wetboek van Koophandel (alle specifieke bepalingen van Nederlandse handelsrecht) en Faillissementswet (alle specifieke regels wat er moet gebeuren als een onderneming failliet dreigt te gaan). 

• Burgerlijk recht 

• Vermogensrecht > op geld waardeerbaar 

• Het kopen/verkopen/huren van goederen etc.  

• Personen- en familierecht > niet op geld waardeerbaar, geen materiële belangen 

• Deze rechten komen bijv. samen bij zaken over alimentatie etc. 

Vermogensrecht 

• Betrekkingen tussen personen- en goederen en tussen personen onderling 

• Tussen personen: A heeft op B een vordering 

• Personen en goederen: eigendomsrecht 

• Drie onderdelen 

• Goederenrecht 

• Rechtsverhouding mens – goed 

• Goederen verkrijgen of verliezen 

• Bevoegdheden als eigenaar of beperkte gerechtigde 

• Rechten op een goed (eigendom, hypotheek, erfpacht).  

• Meestal dwingend recht 

• Zie bijv. Art. 3: 84 BW over de overdracht van een goed. Je kan niet van deze eisen afwijken. 

• Verbintenissenrecht 

• Rechtsverhouding mens – mens 

• Schuldenaar (debiteur) - schuldeiser (crediteur) 

• Totstandkoming 

• Door overeenkomst: als je een contract met iemand sluit: iemand wil voor 100 euro een mobiel op marktplaats kopen > verbintenis dat die persoon 100 euro aan de ander moet betalen + verbintenis dat de mobiel naar de koper gaat > nu komt het samen met het goederenrecht: eigendom van de mobiel gaat over van de een naar de ander. 

• Buiten overeenkomst: er kan een verbintenis ontstaan terwijl je dat niet voor ogen had: bij het voetballen in de tuin, gooi je het raam van de buurvrouw in > verbintenis dat je het raam moet vergoeden (onrechtmatige daad) > juridische verbintenis. 

• Meestal aanvullend recht 

• Regels in het wetboek gelden, behalve als je samen in een overeenkomst iets anders hebt afgesproken. 

• Bijv. Art. 6:250: Bij overeenkomst kan worden afgeweken van de volgende artikelen (…) 

• Erfrecht  

• Alle wettelijke regels nadat iemand overlijdt. Wettelijke erfrecht en testamenteel erfrecht. 

• Zowel goederenrecht als verbintenissenrecht: 

• Goederenrecht: eigendom gaat van A naar B 

• Verbintenissenrecht: verbintenis dat persoon B een bedrag aan persoon A moet betalen + verbintenis dat A het huis aan B geeft. 

• B: schuldenaar, A: schuldeiser 

Risicoaansprakelijkheid ouders en voogden 

• < 14: risicoaansprakelijk 

• 14 & 15: risicoaansprakelijk en kinderen zelf aansprakelijk 

• > 16: kinderen zelf aansprakelijk 

• Zie art. 6:169 BW (onrechtmatige daad door kinderen: verbintenis buiten ovk) 

• Je kan ook ouderlijk gezag hebben zonder dat je de juridische ouder bent. 

Rechtsfeiten 

• Feitelijke handelingen: onrechtmatige daad 

• Blote rechtsfeiten: dingen die gebeuren met rechtsgevolgen: het komt niet door jouw gedrag.  

Burgerlijk procesrecht 

• Onderdeel van het privaatrecht: formeel > zorgen ervoor dat het materiële recht uitgevoerd kan worden. 

• Doel: 

• Geschillen oplossen door rechter. 

• Regels voor procedures en instrumenten voor handhaving van het materiële privaatrecht. 

• Bronnen: 

• Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering (Rv) 

• In rechtsvordering zijn alle procedures geregeld om het recht te regelen. 

• Wet op de Rechterlijke Organisatie (Wet RO) 

• Hoe de rechterlijke macht geregeld is. 

• Verordeningen van EU 

• Internationale deel 

• Mensenrechtenverdragen – art. 6 EVRM & 14 IVBPR 

• Internationale deel  

Soorten procedures 

• Onderscheid 1 

• Contentieuze procedure: eigenlijke rechtspraak. Procedure op tegenspraak: er wordt verweer gevoerd. 

• Voluntaire procedure: vrijwillig 

• Onderscheid 2 

• Dagvaardingsprocedure/vorderingsprocedure: contentieuze rechtspraak 

• Kort geding: eiser en gedaagde > contentieuze rechtspraak 

• Verzoekschriftprocedure: hoeft geen andere partij bij betrokken te zijn. Wel een andere partij > belanghebbende. Die kan verweer voeren. 

Vorderings-/dagvaardingsprocedure 

• Eiser en verweerder (ook wel: gedaagde) 

• Verstekprocedure (verweerder komt niet opdagen/reageert niet) of procedure op tegenspraak (verweerder schrijft wel verweerschrift) 

• Eiser start de procedure met een dagvaarding met de eis > dagvaarding wordt betekend aan de gedaagde > conclusie van antwoord van gedaagde, dan een mondelinge behandeling van de zaak = zitting (NB: indien verweerder niet verschijnt na oproepingsbericht: verstekvonnis) > rechter doet uitspraak in een vonnis. 

Verzoekschriftprocedure 

• Verzoeker en belanghebbende 

• Art. 261 RV Jo wettelijke bepaling BW > wanneer verzoekschrift? 

• Verzoeker dient een verzoekschrift in > afschrift van verzoekschrift gaat naar belanghebbende(n) > vaak is er wel een verweerder, die een verweerschrift indient (ouders met gezag kunnen als belanghebbenden verweer voeren) > uitwisseling van stukken, mondelinge behandeling > rechter doet uitspraak in een beschikking. 

Lijdelijkheid rechter 

• Civiele procesrecht 

• Strijdende partijen bepalen omvang en inhoud geschil 

• Ene partij stelt een feit, ander betwist dat niet: rechter vaststaand feit  

• Ruimte van de rechter: kan de gronden ambtshalve aanvullen: als die partijen belangrijke dwingende juridische regels niet opvoeren, dan moet de rechter dat wel aanvullen. 

• Rechter andere rol dan in strafprocesrecht 

• De rechter is lijdelijk: laat partijen het geschil bepalen, tenzij hij die gronden dus gaat aanvullen. 

• Partijen bepalen, tenzij de wet anders bepaalt. 

Personen- en familierecht (onderdeel materiële recht) 

• Personenrecht: rechtspositie van een natuurlijke persoon 

• Bijv. Recht op naam, recht op naamswijziging, transgenders (van man naar juridisch vrouw worden). 

• Familierecht: rechtsverhoudingen tussen natuurlijke personen op het terrein van familie en relaties (verticale en horizontale relaties) 

• Staat tussen meerdere mensen in 

• Verticaal: tussen ouders en kinderen 

• Horizontaal: tussen partners 

Bronnen familie- en personenrecht 

• Boek 1 Burgerlijk Wetboek (BW) 

• Nb: veelal dwingend recht > focus op bescherming bieden 

• NB: algemeen vermogensrecht (van toepassing via schakelbepalingen) 

• Bijzondere wetten, bijv. Jeugdwet, Transgenderwet, Wet donorgegevens kunstmatige bevruchting. 

• Internationale wetten 

• Europees Verdrag tot bescherming van de rechten van de mens en de fundamentele vrijheden (EVRM) 

• VN Kinderrechtenverdrag IRVK 

Minderjarigheid 

• Meerderjarig > 18 jaar en toepassing van art. 253ha 

• NB: pas sinds 1988! Daarvoor 21 jaar 

• Minderjarige vrouw > 16 jaar en wens juridisch gezag, verzorging en opvoeding kind: kinderrechter kan haar meerderjarig verklaren. 

Rechtspositie minderjarigen 

• Handelingsonbekwaamheid: 

• Om kwetsbare minderjarigen in het maatschappelijk- en rechtsverkeer te beschermen. 

• Onder gezag: 

• Ouderlijk gezag 

• Voogdij  

Handelingsbekwaamheid 

• Nodig om rechtshandelingen te mogen verrichten. 

• Hoofdregel: iedere natuurlijke persoon (=mens) is handelingsbekwaam. 

• Uitzondering: minderjarigen en mensen die onder curatele zijn gesteld. 

Rechtshandelingen minderjarigen 

• Toestemming wettelijke vertegenwoordiger > bekwaam rechtshandelingen te verrichten (tenzij de wet anders bepaalt). 

• Voor een bepaalde rechtshandeling of voor een bepaald doel. 

• In het maatschappelijk verkeer gebruikelijk > toestemming verondersteld te zijn verleend. 

• Het moet dus gaan om handelingen die in het maatschappelijk verkeer gebruikelijk zijn. Dat iedereen weet het is een 12-jarige, dus die mag een bepaald iets doen (bijv. Een blikje kopen). In dat geval wordt de toestemming van de ouder/voogd als verleend te zijn verondersteld. 

Handlichting 

• Als ouders er niet uitkomen, wordt het aan de rechter voorgelegd, en beslist hij. 

• Bevoegdheden meerderjarige aan minderjarige 

• > 16 jaar 

• Op verzoek door kantonrechter 

• Toestemming ouders vereist 

• Bevoegdheden benoemd 

Gezag (boek 1 titel 14 BW) 

• Minderjarigen staan onder gezag 

• Ouderlijk gezag dan wel voogdij 

• Door de ouders gezamenlijk of door één ouder. Voogdij wordt door een ander dan een ouder uitgeoefend.  

• Betrekking op 1) de persoon van de minderjarige, 2) bewind over vermogen en vertegenwoordiging in burgerlijke handelingen, zowel in als buiten rechte. 

• Moeder krijgt in eerste instantie altijd automatisch gezag. Kan wel worden ontnomen. 

Vermogen en belangen minderjarige 

• Minderjarige heeft 3 belangen: 

1. In levensonderhoud voorzien 

2. Ruimte om te groeien naar (financiële) zelfstandigheid met begeleiding gezaghebbenden. 

3. Op verantwoorde wijze beheer vermogen (naast consumptie). 

Maatregelen: bescherming en gezag 

• Raad voor de Kinderbescherming: 

• Kan rechter verzoeken beschermingsmaatregel te treffen. 

• Gevraagd en ongevraagd adviseur van de rechter – gezag, omgang. 

• Gezagsregister 

• Gezagssituatie minderjarigen: rechterlijke beschikkingen of gezamenlijk gezag. 

• Aantekeningen van rechtsfeiten die betrekking op het gezamenlijk gezag van kinderen hebben.