Hoorcollege 9: Geluid en Horen - Toegepaste Cognitieve Psychologie (TCP, UU)

Interactie met onze omgeving is vaak auditief!

Geluid heeft drie fysieke kenmerken:

• Frequentie
• Intensiteit (amplitude)
• Golflengte

Hoe hoger de frequentie, hoe hoger de toonhoogte.

Is de toonhoogte van signalen met dezelfde hoofdfrequentie gelijk? Ja, je hoort dezelfde toonhoogte. Maar 2 tonen met gelijke toonhoogten klinken niet altijd gelijk. Dit komt door klankkleur (timbre): dit ontstaat wanneer frequenties gemengd worden en wordt bepaald door harmonische inhoud van het signaal. Ook tijdsverloop draagt bij aan de klankkleur.

Toonhoogte: subjectieve waarneming, correleert met frequentie, intensiteit en tijdsduur.

Loudness is een subjectieve maat die correleert met de amplitude (intensiteit!). Maar ook met frequentie, kan je zien aan de fletcher munson curve zien:

Kritische bandbreedte: als je 2 geluiden aanbiedt die dezelfde loudness hebben, beïnvloeden ze elkaar niet als ze in frequentie verweg van elkaar liggen, maar wel als ze dichtbij elkaar liggen.

Spectrale maskering: als een gebied wordt aangeboden onder de masking treshold tijdens het masker, hoor je alleen het masker.

Als er te veel lawaai is breken de haartjes in het slakkenhuis. Voor de frequenties rond de 5000 Hz is het gehoorverlies het grootst.

Je moet het geluidsniveau meten in vergelijking met het achtergrondgeluid!

Het probleem met geluidsniveau meten in db is dat het niet helemaal representeert hoe wij geluid waarnemen: corrigeer voor onze perceptie van geluid!

Scherpte: de hoge frequenties in het geluidspectrum

Ruwheid: het verschil in intensiteit over de verschillende frequenties

Naast luidheid, scherpte en ruwheid, is beleving van geluid cultureel en context-afhankelijk.

Geluid kan de functie van feedback hebben.

Auditieve displays hebben als functie om informatie over te brengen. De verschillende vormen zijn:

• Warning
• Alert
• Alarm

Wat zijn de voordelen van auditieve informatie?

• Horen is niet afhankelijk van zicht
• Geluid is omni-directioneel
• Geluid kan heel direct de aandacht opeisen

Wat zijn de nadelen?

• Te veel alarmen aanwezig
• Te veel (ervaren) false alarms
• Alarmen worden uitgezet

Wat zijn de oorzaken voor false alarms?

• Liberaal criterium
• Sensor neemt context niet mee

Probleem diagnose van alarmen:

• Confirmation: bevestiging zoeken voor false alarm
• Expectancy: verwachting dat alarm zal gaan a.g.v. eigen actie
• Cognitive lock-up: locked up zitten in een cognitieve taak
• Visuele cues overrulen vaan auditieve cues

Mogelijke oplossingen;

• Geef context en onderliggende factoren alarm
• Betere algoritmes maken waardoor d’ groter wordt
• Ontwerp alarmen verbeteren

Hoe kan informatie over de inhoud van de gebeurtenis worden overgebracht?

• Earcons: abstracte geluiden waarvan de betekenis moet worden geleerd (bv. Geluid voor binnenkomen van e-mail bericht
• Auditory icons: bekende geluiden met stereotype betekenissen, (bv. Geluid voor verzenden e-mail bericht

Wat zijn de voorwaarden voor vruchtbare (i.e. daarvoor bedoelde) interactie met een auditief display?

1. Perceptie van geluid
2. Ontrafelen van de auditieve omgeving in d.m.v. toonhoogte, loudness, spatiele segregatie, klankkleur, etc.
3. Bepalen van de betekenis van het geluid; mapping

Polariteit verschilt per data dimensie:

• Toename frequentie -->  Toename temperatuur
• Toename frequentie -->  Afname grootte

Schaling verschilt per data dimensie:

• Bepaalde toename in frequentie --> % toename temperatuur
• Bepaalde toename in frequentie --> % toename in prijs

Mapping verschilt per populatie

De toename in irritatie stijgt harder dan de urgentie bij een auditief alarmsignaal. Dit wil je niet. Als je de intensiteit aanpast speelt dit niet/minder.

Sonificatie: vertaling van de over te brengen informatie naar het akoestische domein ten behoeve van monitoring.  

Vragen? Laat het vooral hieronder weten en ik probeer ze te beantwoorden!

Vond je deze samenvatting interessant en wil je op de hoogte blijven van mijn nieuwe bijdragen? Volg dan snel mijn Worldsupporter account! Dit kan door rechts naast deze samenvatting op '+ Follow' te klikken! Wordt erg gewaardeerd :)