Staat/Hoffmann La Roche (Case 85/76) - Arrest

Staat/Hoffmann La Roche  (HvJ 26-09-1986, Zaak 85/76)

Rechtsvraag

Heeft het overheidslichaam schuld?

Feiten

Indien een overheidslichaam een onrechtmatige daad pleegt door een beschikking te nemen die naderhand door de rechter wordt vernietigd wegens strijd met de wet, is daarmede de schuld van het overheidslichaam gegeven. (In beschikking waren aan La Roche aanzienlijk lagere prijzen voor tabletten voorgeschreven dan voorheen door La Roche in rekening was gebracht)

Uitspraak

Voor toepasselijkheid van artikel 102 VWEU is gedacht aan een economische machtspositie welke een onderneming in staat stelt de instandhouding van een daadwerkelijke mededinging in de relevante markt te verhinderen, en het haar mogelijk maakt zich, jegens haar concurrenten, haar afnemers en, uiteindelijk, de consumenten ‘in belangrijke mate’ onafhankelijk te gedragen. Zo’n een positie sluit, anders dan een monopolie of quasi-monopolie, het bestaan van een zekere mededinging niet uit, maar stelt het betrokken bedrijf in staat de voorwaarden waaronder bedoelde mededinging zich zal ontwikkelen, zo al niet te bepalen, dan toch aanmerkelijk te beïnvloeden en biedt haar in ieder geval ruimschoots – en zonder dat dit haar nadeel berokkent – de gelegenheid zich bij haar gedrag aan de concurrentie niet gelegen te laten liggen. Voor toepassing van artikel 102 VWEU is volledige marktmacht dus niet nodig, een zekere mate van marktmacht wel.

Getrouwheidskortingen kunnen worden versterkt door een zgn. ‘Engelse clausule’, dat wil (hier) zeggen: een beding op grond waarvan een afnemer die van de concurrentie een gunstigere offerte krijgt dan van de dominante onderneming, de dominante onderneming kan (moet) verzoeken de prijzen naar die offerte te richten; wordt aan dit verzoek door de dominante onderneming geen gevolg gegeven, dan is de afnemer gerechtigd om zich, zijn exclusieve bevoorradingsverplichting ten spijt, bij de concurrent te bevoorraden, zonder dat hij daardoor de getrouwheidskortingen verspeelt welke voor de reeds gedane of bij de dominante onderneming nog te realiseren aankopen contractueel waren voorzien.

Een dergelijke clausule doet weliswaar het mededingingsbeperkende effect van exclusiviteitbedingen en de getrouwheidskortingen deels tenietgaan, maar maakt geen einde aan de – uit de getrouwheidskortingen voortvloeiende – discriminatie tussen kopers die zich in dezelfde omstandigheden bevinden (een discriminatie naar gelang zij zich al dan niet hun vrijheid van bevoorrading voorbehouden). Daarnaast heeft het een misbruikversterkend effect, nu de dominante onderneming haar concurrenten gemakkelijker in kaart kan brengen en wordt voorzien van voor haar marktstrategie kostbare gegevens betreffende de marktsituatie en de mogelijkheden en initiatieven van haar concurrenten. Dat de afnemers van een onderneming die een machtspositie inneemt, zich op verlangen van die onderneming contractueel verplichten haar op de hoogte te stellen van de offertes der mededinging – ofschoon zij er wellicht een duidelijk commercieel belang bij hebben zulks niet te doen – maakt het misbruik nog te ernstiger.

Kern

In geval een overheidslichaam een onrechtmatige daad pleegt door een beschikking te nemen en te handhaven die naderhand door de rechter wordt vernietigd wegens strijd met de wet, is daarmee de schuld van het overheidslichaam in beginsel gegeven.