Hoorcollege 13: MS

• Is de meest voorkomende neurologische aandoening op jongvolwassen leeftijd. Openbaart zich tussen de 20-40 jaar
• Prevalentie: 2.8 miljoen mensen wereldwijd. In nederland 25000. Verhouding vrouw:man 2:1
• Oorzaak is nog onbekend. Bij tweelingstudies 20-30% genetisch
• Factoren geassocieerd met MS: tekort aan vitamine D, Obesitas op jonge leeftijd, roken, ziekte van Pfeiffer
• Ziektebeloop: is afhankelijk van het subtype MS en de locatie van hersenschade en hierdoor dus moeilijk te voorspellen. De levensverwachting is 7,5 jaar of korter, overlijden komt door gevolgen aan de urineweg/longinfectie. MS heeft grote impact op de kwaliteit van leven

• Immuunreactie (inflammatie): een relapse/schub is een teken dat er een nieuwe ontsteking is in het CZS. Dit is een toename van klachten. Zo’n ontsteking zorgt voor tijdelijke schade aan de bloed-hersenbarrière. Doordat immuuncellen myeline aanvallen raken neuronen beschadigd/functioneren ze minder goed. 
• Outside-in-hypothese: MS ontstaat door een overactief afweersysteem dat uiteindelijk zorgt voor afbraak van myeline in het centrale zenuwstelsel. MS wordt hierbij gezien als een auto-immuunziekte die tot stand komt door een primaire immuunreactie
• Inside-out-hypothese: Er is al een eerdere trigger die ervoor zorgt dat myelineblaren ontstaat en myeline loslaat van het axon. Deze stukjes eiwit zwerven dan rond wat vervolgens het immuunsysteem en verdere ontwikkeling van MS triggert. 
• De neurodegeneratie (verlies van zenuwcellen en axonen) is het prominentst in de progressie fase en leidt tot het ontstaan van (ernstige) symptomen
• Atrofie (hersenkrimp): afname van witte en grijze stof in de hersenschors, thalamus, hippocampus. Grijze stof atrofie correleert sterk met cognitie

• Sensibiliteitsstoornissen: eerste symptomen
• Visusstoornissen (neuritis optica): eerste symptomen
• Motorische stoornissen
• Spasticiteit 
• Blaas- en darmfunctiestoornissen
• Seksuele disfuncties
• Pijn 
• Vermoeidheid (80%)
• Cognitieve stoornissen

• Eerst wordt een anamnese uitgevoerd
• Neurologisch onderzoek: MRI, McDonald criteria, Hersenvocht (CSF)

• Prevalentie: 43-65% heeft cognitieve stoornissen
• Beloop: langzaam progressief. Ongeveer 5-10% van de cognitieve stoornissen is een neurocognitieve stoornis. Dit is duidelijk anders dan dementie
• Cognitief profiel: 
  • Mentale traagheid: vertraagde snelheid van informatieverwerking. Dit komt doordat er verminderde verbinding/communicatie is tussen hersengebieden door subcorticale en corticale schade. Dit heeft ook negatieve invloed op overige cognitieve functies
  • Geheugen: er treed een verbale/visueel-ruimtelijke geheugenstoornis op. Hierbij is het aanleren (encoding) aangedaan maar het opdiepen (retrieval vaker intact). Echter is het actief opdiepen lastiger dan passief (herkennen). Het werkgeheugen en prospectief geheugen zijn ook aangedaan. Geheugengebieden zijn kwetsbaar door het gevolg van mentale traagheid en atrofie in de hippocampus
  • Aandacht (omvat 20-50% vd patiënten): ervaren problemen in complexe aandacht namelijk volgehouden selectieve en verdeelde aandacht
  • Executieve functies (omvat 15-25% vd patiënten): problemen in planning, mentale flexibiliteit, organiseren van handelen, initiatie, ToM
  • Woordvloeiendheid (omvat 20-25% vd patiënten): problemen woordvinding, taal en of executieve functies 
  • Visueel-ruimtelijke functies (omvat 12-19% vd patiënten) problemen met oriëntatie, vormherkenning, gezichtsherkenning)
• Cognitieve reserve hypothese: bij een hoger opleidingsniveau ontstaat later pas een cognitieve stoornis doordat zijn een grotere cognitieve reserve hebben. Deze raakt dus later pas op
• Individuele verschillen: er kan sprake zijn van een discrepantie tussen hersenschade en cognitieve stoornissen
• Belang om hier rekening mee te houden: cognitie is sterk bepalend voor de kwaliteit van leven, speelt een belangrijke rol bij benadering en behandeling. Cognitie wordt snel over en onderschat
• Mate van invloed op cognitie bij verschillende soorten MS: Secundair Progressieve MS (SPMS) > Relapsing Remitting MS (RRMS) > Primair Progressieve MS (PPMS)
• Onderliggende pathologie: acute inflammatie, neurodegeneratie in de thalamus en hersenschors
• Beperkende factoren in neuropsychologisch onderzoek: handfunctie, spraak, visus
• Beïnvloedende factoren in neuropsychologisch onderzoek: vermoeidheid (80%), pijn (28-86%), stemming (20-30%), relapse, ziekte inzicht. Deze hebben invloed op cognitief functioneren

• Snelheid: Meer tijd nemen, tempo aanpassen. Niet te snel overnemen, eigen geduld oefenen
• Geheugen: Informatie hoeveelheid beperken, herhaling, cues, routines, agenda, planbord, geheugenboek. 
• Aandacht: ruis wegnemen, 1 ding tegelijk, doseren
• Executief functioneren: Structureren, stappenplan, sturen, concrete opdrachten

• Psychotherapie (rekening houden met cognitieve klachten, vermoeidheid en fysieke beperkingen)
• Medicatie Cognitieve (gedrags)therapie
• Lichttherapie