W.M. Schrama, ‘Aanpassing afstammings- en gezagsrecht gewenst voor ongehuwd samenwonende ouders’, Justitiële verkenningen nr. 4, 2016, p. 30-44 (15p.) (Zie Blackboard)

1. De auteur geeft op p. 30 aan: ‘De vraag is in hoeverre beide rechtsgebieden zich voldoende hebben aangepast aan de maatschappelijke veranderingen.’

a.     Met ‘beide rechtsgebieden’ worden hier het afstammingsrecht en het gezagsrecht bedoeld. Wat regelen deze rechtsgebieden?

Afstamming regelt wie de juridische ouders van een kind zijn. Eenmaal vader of moeder zijn daaraan veel rechtsgevolgen verbonden, bijvoorbeeld in het naamrecht, erfrecht en nationaliteitsrecht. Gezagsrecht regelt wie de opvoedverantwoordelijkheid hebben voor een minderjarig kind.

b.     Op welke maatschappelijke veranderingen doelt de auteur?

Tegenwoordig worden bijna de helft van alle kinderen buiten het huwelijke of geregistreerd partnerschap om geboren. Het huidige recht zorgt er voor dat het voor gehuwde vaders veel makkelijker is om juridisch ouder te worden en het gezag te krijgen, dan voor de vaders die niet gehuwd zijn met de moeder. Gezien dit niet meer past bij de maatschappelijke veranderingen waar de auteur het over heeft stelt zij de vraag of de rechtsgebieden zich voldoende hebben aangepast aan de maatschappelijke veranderingen.

2. Er worden drie doelen genoemd die met het afstemmings- en gezagsrecht in de huidige maatschappelijke context worden nagestreefd (p. 34 e.v.).

a.     Welke drie doelen zijn dit?

In de eerste plaats worden in het afstammings- en gezagsrecht verantwoordelijkheden geregeld: duidelijk is welke volwassenen de verantwoordelijkheid dragen voor afhankelijke kinderen. Door het wettelijk regelen en duidelijkheid scheppen over wie wel en wie niet verantwoordelijk zijn voor kinderen, zijn deze rechtsgebieden aldus niet alleen in de sleutel van de rechtszekerheid te plaatsen, maar ook in de sleutel van het verantwoordelijkheidsbeginsel

Het beschermen van kinderen – in het belang van het kind – is hierbij essentieel. Het beschermingsbeginsel speelt aldus in de tweede plaats een grote rol, omdat kinderen bij hun geboorte zelf geen verantwoordelijkheid kunnen dragen

Dit draagt in de derde plaats bij aan het doel van dit rechtsterrein om conflicten tussen de ouders te voorkomen.

b.     Welk probleem signaleert de auteur in het huidige afstemmingsrecht gelet op deze doelen?

Als kind en ouder heb je afstammingsrecht. Je hebt o.a. het recht om te weten van wie je afstamt. Met de huidige wet is er nog altijd een percentage kinderen dat niet erkent wordt de vader en waarvan het kind dus niet weet wie zijn/haar vader is.

Daarnaast doet het probleem  zich voor bij de mannen, die bij de scheiding nog geen juridisch vader zijn, omdat toestemming van de moeder vereist is voor de erkenning. Weigert de moeder toestemming te geven, dan moet de man naar de rechter stappen, die in standaardgevallen de toestemming alsnog geeft zet de verhoudingen tussen de ouders onnodig op scherp, terwijl het weigeren van toestemming meestal niet het door de moeder gewenste resultaat oplevert.

c.     Voor wat betreft het gezagsrecht geeft de auteur aan dat het een probleem is dat onnodige conflicten aan de rechter worden voorgelegd (p. 38). Wat bedoelt ze met ‘onnodige conflicten’?

Wanneer het bij ongehuwde partners ook al duidelijk is wie juridisch ouder is en het gezag heeft hoeft er niet na een scheiding (en voordat gezag geregeld is door de vader) een rechtszaak plaats te vinden over dit gezag, omdat het dan al vaststaat dat de vader het gezag heeft, ook al is hij niet getrouwd met de moeder.

3. Volgens de auteur zouden het afstemmings- en gezagsrecht (waarschijnlijk) nog beter kunnen voldoen aan de doelen waarvoor deze rechtsgebieden in het leven zijn gesteld (p. 39). Welke regel stelt de auteur voor en welke voordelen van deze regel benoemt ze?

De regel: alle vaders die ongehuwd samenwonen met de moeder worden automatisch juridisch vader en krijgen automatisch gezamenlijk gezag

Voordelen:

1.     het is nog laagdrempeliger dan nu, omdat de ouders helemaal niets hoeven te

doen. Gemak dient de mens en het is niet nodig om hindernissen op te

werpen, als daar geen goede reden voor is.

2.      een dergelijke regeling laat het afstammings- en gezagsrecht aansluiten bij een veelvoorkomende situatie. Daarmee is de rechtspositie van de betrokkenen, waaronder met name die van het kind, helder en ontstaat bij scheiding geen conflict over de vraag of de vader het kind mag erkennen of gezag mag krijgen.

3.     Een lager conflictpotentieel doordat de mogelijkheid die het huidige recht nu biedt aan de moeder om niet mee te werken, betekent dat er op voorhand al conflictmogelijkheden zijn.

Optioneel:

De auteur eindigt met de woorden ‘Het woord is aan de Staatscommissie Herijking Ouderschap.’ (p. 43) In december 2016 is het rapport van deze Staatscommissie verschenen. Je kunt dit rapport vinden op:

https://www.rijksoverheid.nl/documenten/rapporten/2016/12/07/rapport-van-de-staatsommissie-herijking-ouderschap-kind-en-ouders-in-de-21ste-eeuw

Benieuwd wat de visie en het advies van de Staatscommissie is op de positie van de vader bij ongehuwd samenwonende ouders? Zie p. 408-412 en p. 441-444 van het rapport.

De uitspraak van het Europees Hof van de Rechten van de Mens (EHRM) in de zaak A.V./Slovenia, EHRM 9 april 2019, nr. 878/13, vanaf par. 68 op p. 20 t/m par. 88 op p. 26 (7p.) (zie Blackboard)

Deze uitspraak van het EHRM betreft een zaak waar het gaat over het contact tussen een vader en zijn drie kinderen, nadat vader en moeder gescheiden zijn. De vader klaagt bij het EHRM dat zijn recht op respect voor zijn family life (artikel 8 van het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens (EVRM)) is geschonden met de uitspraken van de Sloveense rechters (van het Kranj Dictrict Court en van het Ljubljana Higher Court) om het contact tussen vader en kinderen te beëindigen en het niet bevelen van familietherapie, en met het inadequate werk van de welzijnsautoriteiten (het Centre).

Het EHRM oordeelt in deze zaak dat er sprake is van een inbreuk op het family life. Volgens artikel 8 EVRM kan een dergelijke inbreuk gerechtvaardigd zijn als deze i) overeenkomstig de wet is, ii) een legitiem doel dient, en iii) noodzakelijk is in een democratische samenleving. Het EHRM oordeelt dat aan de eerste twee van deze criteria is voldaan. Vanaf par. 68 gaat het EHRM in op het derde criterium.

1. In par. 69 t/m 74 benoemt het EHRM de algemene beginselen die gelden voor zaken zoals de onderhavige, waaronder de positieve verplichtingen die gelden voor de Staat. Welke positieve verplichtingen zijn dit (zie par. 73 en 74)?

De nationale autoriteiten moeten er alles aan doen om het contact tussen ouder en kind te herstellen.

Ze moeten altijd meewegen wat in het belang is van het kind

2. In par. 75 t/m 88 past het EHRM de algemene beginselen toe op de onderhavige zaak. Lees par. 75 t/m 78 over onder andere de achtergrond van de zaak.

a. Wat is het oordeel van het EHRM over het werk van het Centre, rekening houdende met het gedrag van vader en moeder (par. 79 t/m 84)? Vat dit kort samen.

Het Centre heeft gefaald in zijn taak om er alles aan te doen om goed contact te realiseren tussen vader en kinderen. Ook de kinderen zijn niet geholpen bij het eventueel kunnen veranderen van hun mening over hun vader. D e sessies tussen vader en kind zijn niet georganiseerd in omstandigheden die positieve ontwikkelingen in de relatie tussen vader en zijn kinderen aanmoedigen. Met name de sessies, die in een nogal formele omgeving op het terrein van het Centrum werden georganiseerd, duurden hooguit een paar minuten en kwamen tot een einde toen de kinderen, die duidelijk op geen enkele manier voorbereid waren, de aangewezen kamer verlieten met de behandelend personeel.

b. Wat is het oordeel van het EHRM over de Sloveense rechters (par. 85 t/m 87)? Vat dit kort samen.

T.C.P. Christoph, ‘Verhuizingen met kinderen zonder toestemming?!’, EB 2020/31 (5p.) (zie Blackboard)

In dit artikel wordt ingegaan op de situatie waarin een ouder met één of meerdere kinderen verhuist, zonder toestemming van de andere (gezaghebbende) ouder en zonder vervangende toestemming van de rechter. 

1. Welke rechten en plichten van ouders en kinderen op grond van Nederlands recht maken dat een ouder niet zonder genoemde toestemming met de kinderen kan verhuizen? (zie paragraaf 2).

Let op: de wetsartikelen (bijv. art. 1:247 BW) hoef je niet te kennen.

-        Gezamenlijk gezag

-        Toestemming van beide ouders noodzakelijk

-        Kind heeft recht op omgang beide ouders

2.  De auteur heeft 28 rechterlijke uitspraken in de periode medio 2016 t/m februari 2020 geanalyseerd in zaken waarbij de niet-verhuizende ouder naar de rechter is gestapt om te klagen over de verhuizing van de andere ouder met één of meer kinderen (zie paragraaf 3). In een deel van de zaken heeft de rechter de verhuizing in stand gelaten, en in een deel niet. Welke factoren spelen een belangrijke rol bij het oordeel van de rechter?

Let op: je hoeft de uitspraken niet te kennen, maar lees de bespreking van deze uitspraken wel door, zodat je een beeld hebt van de praktijk.

Belang van het kind: het is al gewend aan de nieuwe woonplek OF het mist de oude woonplek en zou daar verder op moeten groeien

Of de verhoudingen tussen ouders niet nog verder onder druk komen te staan bij vervangende toestemming of verplicht terugverhuizen.

3. In een eerder artikel is de auteur ingegaan op factoren die een rol spelen in het oordeel van de rechter in zaken betreffende een verzoek tot vervangende toestemming voor de verhuizing (in deze situatie is de ouder dus nog niet verhuisd, geeft de andere (gezaghebbende) ouder geen toestemming voor de gewenste verhuizing en verzoekt de ouder die wil verhuizen de rechter om vervangende toestemming voor de verhuizing). In hoeverre komen de factoren genoemd bij studievraag 2 (zie hierboven) overeen met deze factoren (zie paragraaf 1 van het artikel)?

- Belang en mening van het kind blijft belangrijk

- Ook is het van belang dat de ouders goed contact met elkaar kunnen houden en dat het kind het recht behoudt op omgang met beide ouders.