Inleiding

In dit artikel wordt een nieuwe manier om het jonge zenuwstelsel te analyseren gepresenteerd. Deze methode betreft het observeren en beoordelen van de kwaliteit van gegeneraliseerde bewegingen. Foetaal motorisch gedrag wordt beschreven als gegeneraliseerde bewegingen (‘general movements’, GM’s). Dit zijn bewegingen van het hoofd, de romp, de armen en de benen. De bewegingen worden gekenmerkt door elegantie en variabiliteit. Ze variëren van enkele seconden tot minuten. De GM’s zijn de eerste bewegingen die de menselijke foetus ontwikkelen.

Geschiedenis

Het zenuwstelsel van baby’s en jonge kinderen werd vroeger onderzocht aan de hand van het testen van de reflexen en reacties. Reflexen en het reactievermogen zijn echter geen goede indicatoren van hersenletsel. Veel van het vroegere onderzoek naar reflexen is gebaseerd op gedecerebreerde dieren en behandelde ruggengraten, omdat dat de beste manier was om de relatie tussen sensorische input en reflexieve motorische output te bestuderen. Echter, men heeft hierdoor te weinig aandacht besteed aan de expressies van spontane neurologische activiteit, ook wel spontane beweeglijkheid genoemd. Deze spontane beweeglijkheid is een zeer goede indicator van neurale dysfunctie als gevolg van hersenschade.

Spontane beweeglijkheid in foetussen en jonge kinderen

Foetussen en jonge kinderen maken bewegingen zonder dat zij sensorische input krijgen. Deze gegenereerde bewegingen beginnen negen tot twaalf weken postmenstruele leeftijd. De bewegingen gaan gewoon door na de geboorte en veranderen niet. Van alle verschillende bewegingen die het kind maakt tijdens zijn ontwikkeling van foetus naar jonge kind, zijn de GM’s het meest effectief voor het analyseren van het jonge zenuwstelsel. De GM’s zijn complex, ze vinden vaak plaats en ze duren vaak lang genoeg om te kunnen worden geobserveerd. Ze betreffen het hele lichaam in een willekeurige volgorde van bewegingen van de armen, benen, nek en romp. Ze verschillen in intensiteit, kracht, snelheid en hebben een gradueel begin en eind. De bewegingen worden preterm GM’s genoemd wanneer zij plaatsvinden voor de geboorte. Vanaf de geboorte tot aan zes tot negen weken postterm ziet men vooral zogenaamde ‘writhing’ bewegingen (kronkelen). Na deze zes tot negen weken verdwijnen de bewegingen langzaam en ziet men vooral ‘fidgety’ bewegingen (onrustig). Deze bewegingen zijn zichtbaar tot aan het einde van de eerste zes maanden van het kind. Daarna gaan vooral bewuste bewegingen een rol spelen.

De relatie tussen GM’s en het zenuwstelsel

Men weet al heel lang dat de relatie tussen GM’s en hersenschade niet worden geïndiceerd door de kwantiteit van de GM’s, maar door de kwaliteit van de GM’s. Als gevolg van hersenschade zijn GM’s minder complex, hebben een minder variabel karakter, hebben een slecht repertoire, zijn chaotisch, of zijn ‘cramped-synchronized’.

Slecht bewegingsrepertoire

Bij deze GM’s zijn de bewegingen monotoon en minder complex. De bewegingen kunnen echter worden opgevolgd door abnormale en normale bewegingen, en hebben daardoor maar weinig voorspellende kracht.

‘Cramped-synchronized’

Deze bewegingen zijn zeer stijf en missen het normale soepele en vloeiende karakter. Alle spieren in de ledematen en de romp trekken tegelijkertijd samen en ontspannen. Als deze bewegingen worden waargenomen voor een aantal weken is dit zeer voorspellend voor de ontwikkeling van hersenschade.

Chaotisch

Deze bewegingen van alle ledematen zijn groot en chaotisch. De bewegingen lijken abrupt te zijn. Vaak ziet men dat kinderen met chaotische GM’s later ‘cramped-synchronized’ GM’s vertonen.

Abnormale onrustige bewegingen

Deze bewegingen lijken op de gewone onrustige bewegingen, maar ze zijn uitbundiger, sneller, en abrupter. Deze bewegingen hebben weinig voorspellende waarde.

Afwezigheid van onrustige bewegingen

Als er tussen de negen en twintig weken postterm geen onrustige bewegingen worden waargenomen, wordt dat ‘afwezigheid van onrustige bewegingen’ genoemd. Dit is een belangrijke voorspeller voor latere neurologische tekortkomingen.

Onderzoeksmethode

De volgende methode moet worden gestandaardiseerd. Het kind moet gemakkelijk worden gekleed, het liefst met de armen en benen bloot. Het kind wordt op de rug liggend gefilmd. Hoe lang er wordt gefilmd is afhankelijk van de leeftijd van het kind. Het waarnemen van drie GM’s duurt gemiddeld een half uur tot een uur. Er hoeft niemand bij deze opname te blijven en de opname hoeft ook niet door de onderzoeker te worden bekeken. De belangrijke delen uit de video worden gekopieerd. De uiteindelijke beoordeling is gebaseerd op globale visuele Gestalt perceptie. Hierbij moet oog voor detail worden vermeden. De omgeving kan sterke negatieve invloed hebben op het resultaat, en er moet dan ook geen geluid zijn, en er mogen geen andere personen of reflecties in de video zijn. Het beoordelen duurt niet langer dan een tot drie minuten en vereist een speciale training.

Aanwijzingen voor hersenschade

Met deze methode is het mogelijk om latere hersenschade al vroeg te ontdekken. ‘Cramped-synchronized’ GM’s wijzen op latere ernstige hersenschade. Een andere belangrijke aanwijzer is het ontbreken van onrustige bewegingen.