De Europese Commissie tegen Racisme en Intolerantie van de Raad van Europa heeft in 2013 geschreven dat Nederland meer moet doen tegen racisme. Er wordt op gewezen dat de vestiging van Oost-Europeanen in Nederland en dat de aanwezigheid van de moslims en de islam door zowel de politici en de media afgeschilderd worden als bedreigingen voor de Nederlandse maatschappij.

Onderzoek werd gedaan naar de mate waarin de inwoners van Nederland discriminatie ervaren. Dit onderzoek is van belang, aangezien er nog geen beeld was van de mate van ervaren discriminatie onder de Nederlandse bevolking en het beeld kan een licht werpen op de gevolgen van ervan discriminatie.

Binnen de sociale wetenschappen wordt discriminatie omschreven als ‘het nadelig behandelen van personen omdat zij behoren tot een bepaalde groepering of tot een bepaalde groepering worden gerekend’. In deze studie staat ervaren discriminatie centraal. Gebeurtenissen die bijvoorbeeld voor de wet geen discriminatie zijn, kunnen wel zo ervaren worden. In de studie wordt uitgegaan van persoonlijk ervaren incidenten in de afgelopen twaalf maanden die de ondervraagden toeschrijven aan discriminatie.

Persoonlijk ervan discriminatie staat dus centraal. Dit kan zowel open als verborgen zijn. Bij open discriminatie wordt de discriminerende inhoud van een opmerking of het motief erachter niet verhuld, maar openlijk getoond. Bij verborgen of verhulde discriminatie kan bij het slachtoffer het gevoel leven dat er sprake is van discriminatie, maar deze kan er niet direct de vinger op leggen.

In het onderzoek zijn de volgende elementen onderzocht:

• Groepen: migrantengroepen, religieuze groepen, mensen met een beperking, leeftijdsgroepen en bijv. lesbische en homoseksuele mensen;

• Gronden: leeftijd, geslacht, etnische achtergrond, huidskleur, etc.;

• Ervaringen met discriminatie naar uitingsvormen: negatieve bejegening, ongelijke behandeling en bijv. bedreigen en geweld;

• Ervaringen met discriminatie naar terreinen: openbare ruimte, uitgaan, werkvloer en bijv. arbeidsvoorwaarden;

• De gevolgen van en omgaan met ervaren discriminatie: emotionele gevolgen, meldgedrag, terrein specifieke gedragsgevolgen (bijv. ander werk zoeken).

De belangrijkste bevindingen zijn dat ongeveer een kwart van de Nederlandse inwoners discriminatie hebben ervaren. Deze worden relatief vaak gerelateerd aan leeftijd en etnische afkomst. Discriminatie op grond van geslacht wordt door vrouwen vaker ervaren dan door mannen. De discriminatie wordt relatief vaak ervaren bij het zoeken naar werk of in de openbare ruimte. Bij het zoeken naar werk, valt op dat er de mensen twijfelen of er sprake was van discriminatie. Bij het zoeken naar werk is de leeftijd de grootste factor van discriminatie. Daarnaast speelt ook de etnische achtergrond weer een rol. In het onderwijs heeft één op de tien van de scholieren en studenten discriminatie ervaren. Huidskleur, geloof en etnische achtergrond waren de belangrijkste discriminatiegronden. Ook op de werkvloer ging het om 10%. De belangrijkste discriminatiegronden waren leeftijd, geslacht en etnische afkomst.

In Nederland is homoseksualiteit in hoge mate geaccepteerd. Echter, 28% van de homoseksuele mannen en 14% van de lesbische vrouwen heeft te maken gehad met negatieve reacties vanwege hun seksuele gerichtheid. De gegevens van dit onderzoeken laten zien dat de seksuele gerichtheid voor LHB-ers de belangrijkste discriminatiegrond is bij de laatste discriminatie-ervaring.

Ervaren discriminatie is geen neutrale gebeurtenis. 72% geeft aan zich kwaad te voelen, 55% is machteloos en 42% geeft aan dat zij een sterker mens zijn geworden. In het algemeen kunnen twee vormen van coping onderscheid worden. De eerste copingstrategie is dat men ernaar streeft om de situatie die stress oproept te veranderen. De andere vorm is niet gericht op het veranderen van de situatie, maar bijvoorbeeld op de waardering van de gebeurtenis.

Wat zijn de gevolgen van de discriminatie per terrein?

• Discriminatie tijdens het uitgaan en in de openbare ruimte: een aantal mensen geeft aan niet meer in bepaalde buurten en winkels te komen, verhuisd en gestopt is met sporten.

• Ervaren discriminatie op de arbeidsmarkt: men gaat met minder plezier naar het werk, wil zichzelf bewijzen, ander werk gezocht, sommigen zijn gestopt met werken.

• Onderwijs: men geeft aan minder hun best te doen en te spijbelen, al geven veel studenten ook aan dat zij extra hun best gaan doen om zichzelf te bewijzen.

De schrijvers van het artikel concluderen dat er een patroon is. Er zijn twee uitingsvormen: ervaren negatieve bejegening en ervaren ongelijke behandeling. De eerste speelt zich vooral af in de openbare ruimte, maar wordt ook ervaren op de werkvloer en in het onderwijs. De tweede doet zich met name voor op de arbeidsmarkt, maar ook in contacten met de politie.