literatuursamenvatting Psychologie als Wetenschap 22/23 Universiteit Utrecht

Hoofdstuk 1
Wetenschap als sociaal construct: laten zien hoe je tot een conclusie bent gekomen. Dmv
bvb samenwerking, lezingen, conferentie toespraken, debatten, seminars, tijdschriften
→ Henry Oldenburg publiceerde eerste journal, Philosophical Transactions nieuw 
tijdperk
Verloop van wetenschappelijk onderzoek:
● Lezen van wetenschappelijk relevant materiaal
● Opstellen van onderzoeksvraag, idee, theorie, hypothesis, experiment etc
● Aanvraag financiering voor apparatuur, materialen, werving deelnemers
● Dataverzameling en data-analyse
● Vorming van wetenschappelijk artikel
Opbouw van een wetenschappelijk paper
● Abstract: samenvatting van ongeveer 150 woorden van de hele studie en resultaten
● Inleiding: korte samenvatting van bekende informatie en relevantie
● Methodesectie: gedetailleerde uitwerking van uitvoering van experiment
● Resultatensectie: documentatie van cijfers, tabellen, grafieken, statische analyses
● Discussie: doordachte, geïnformeerde overwegingen over betekenis van resultaten
→ desk rejection: paper wordt door tijdschrift afgewezen omdat het niet voldoet aan de 
kwaliteit, interesse of dat het niet passend is bij het tijdschrift
→ peer review: vorm van intercollegiale toetsing om kwaliteit te verbeteren, verifiëren of te 
controleren. Na succesvol peer review wordt een wetenschappelijke paper gepubliceerd.
Mertonian norms (Robert Merton): goede ambities waarnaar gestreven moet worden
● Communism: gezamenlijk eigenschap van wetenschappelijke goederen 
(intellectueel eigendom) om collectieve samenwerking te bevorderen.
● Universalism: wetenschappelijke validiteit is onafhankelijk van de sociaal-politieke 
status en persoonlijke attributen van de deelnemers.
● Disinterestedness: gehandelt in het voordeel van gemeenschappelijke 
wetenschapelijke onderneming en niet persoonlijk gewin van individuen
● Organized skepticism: kritische beoordeling van wetenschappelijke claims en 
openlijke discussie van onderzoeksresultaten en methoden. 

Hoofdstuk 2
Replicatie Crisis: voortdurende methodologische crisis waarin is vastgesteld dat veel 
wetenschappelijke studies moeilijk/onmogelijk te repliceren/reproduceren zijn
vb priming studies, gevangenisexperiment (Zimbardo), Diederik Stapel
→ Veel in psychologie doordat we ongrijpbare dingen proberen vast te leggen
→ in de medische wereld was een probleem met onvoldoende specifieke details
● Repliceerbaarheid: opnieuw uitvoeren door onafhankelijke onderzoekers, verificatie
● Reproduceerbaarheid: heranalyseren van oorspronkelijke data door onafhankelijke 
onderzoekers. Heruitvoering van data-analyse met dezelfde data
medical reversal: nieuwe onderzoeken halen de uitkomsten van oude onderzoeken 
onderuit
Cochrane Collaboration: gerenommeerde instelling die systematisch de kwaliteit van 
medische behandelingen beoordeelt. Voor 45% is onvoldoende bewijs van effectiviteit

Hoofdstuk 3

Onderzoekers die fraude hebben gepleegd
● Paolo Macchiarini: onethische uitvoering van experimentele operaties. Bijna alle 
patiënte overleden na synthetishce luchtpijptransplantaties
● William Summerlin: wetenschappelijke fraude. Kleurde een stukje witte vacht zwart 
van een muis en claimde dat dit een geslaagde huidtransplantatie was
● Woo-Suk Hwang: manipulatie en opzettelijk foute etikettering van foto’s over 
stamcelonderzoek voor klonen van mensen
● Haruko Obokata: bewerking van illustraties over ontwikkeling van STAP-cellen
● Diederik Stapel: manipulatie/zelf verzinnen van gegevens en verzinnen van 
volledige experimenten
● Andrew Wakefield: vervalsing van medische gegevens over verband tussen BMRvaccin en autisme bij kinderen
● Lawrence Sanna, Dirk Smeesters: zelfverzonnen data over dat blauw en rood de 
perceptie van beroemdheden beïnvloed. Ontdekt doordat het bereik van de 
gegevens bijna identiek was
● Michael LaCour: Had de resultaten van een ander onderzoek overgenomen en 
enkel wat andere data toegevoegd. Verder ook veel informatie, 
enquetes/anekdotes/grafieken verzonnen
See no-evil houding: houding van wetenschappers waarbij zelfs de meest duidelijke 
tekenen van wetenschappelijk wangedrag over het hoofd worden gezien. Dit gebeurd ook 
door wetenschappelijke instituties, waarbij ze soms zelf de fraudeur beschermen
Blotting: voorkomende vorm van beeld fraude in biologie. Een blot laat de samenstelling 
van een bepaald chemicaliën dat wordt onderzocht/geproduceerd zien
Observatie/meetfout: verschil tussen de werkelijke en gemeten waarde van een grootheid
Steekproeffout: niet de gehele populatie, maar slecht een beperkt deel ervan wordt 
onderzocht
Retracted: term die wordt bijgevoegd aan een artikel als deze wordt ingetrokken. Wordt niet 
geheel verwijderd, doordat ze vaak zijn gebruikt, geciteerd.
Retraction Watch: website met een database van alle intrekkingen in de wetenschappelijke 
literatuur sinds de jaren zeventig, met ook de reden erbij (hoeft niet altijd fraude te zijn). 
Gemiddeld 0,04% ingetrokken, waarvan 40% eerlijke fouten. Er zijn lossere regels en 
zachtere straffen in India en China
Motieven voor het plegen van fraude
● Subsidie voor verder onderzoek
● Persoonlijk financieel motief
● Overtuiging van wetenschapper over een bepaalde theorie
Negatieve gevolgen van wetenschappelijke fraude
● Verspilling van tijd: onderzoek naar of er sprake is van fraude duurt lang
● Verspilling van geld: het onderzoek zelf en onderzoeken die erop gebaseerd zijn
● Demoraliserend effect op wetenschappers
● Vervuiling van de wetenschappelijke literatuur
● Beoefenaars die afhankelijk zijn van wetenschappelijke literatuur, medische wereld

Hoofdstuk 4
Bias: verstoring in de uitkomsten van onderzoek door vooringenomenheid, vooroordelen of 
het sturen in een bepaalde richting. Kan data zelf zijn, of degene die het analyseren.
● Publicatiebias/bureaulade-effect: misplaatste beeld dat ontstaat zodra 
wetenschappers hun positieve resultaten presenteren, maar de negatieve / 
onduidelijke resultaten achterwege laten
● Confirmation bias/bevestigingsvooroordeel: neiging om aandacht en waarde te 
hechten aan informatie die de eigen ideeën, overtuigingen of hypotheses bevestigt
● meaning well bias: studie zou vooruitgang betekenen voor een belangrijk probleem
Vormen van wetenschappelijk wangedrag
● Datamanipulatie: het proces waarbij wetenschappelijke gegevens bewust op een 
andere manier worden gepresenteerd, of worden veranderd zonder rekening te 
houden met de wetenschappelijke regels
● p-hacking: continu experimenteren/uitvoeren van statistische analyses totdat de 
waargenomen p-waarde onder de drempelwaarde van 0,05 daalt. Middel 
herinterpretatie van data (vb nieuwe subgroepen) of HARKing (uitvoeren van veel 
ad-hoc statische tests, zonder een specifieke hypothese in gedachte te hebben)
● Overfitting: productie van een analyse die te nauw of precies overeenkomt met een 
bepaalde set gegevens en daardoor mogelijk niet in staat is om aanvullende 
gegevens te passen of toekomstige waarnemingen betrouwbaar te voorspellen. 
● Outcome switching: selectieve rapportering waarbij de oorspronkelijke afhankelijke 
variabele wordt ingeruild voor een andere, waarbij de resultaten gunstiger zijn
P-waarde: maat voor de kans dat de nulhypothese ten onrechte is verworpen
Statische significantie (Ronald Fisher): 0,05/5% gehanteerd. Er wordt dus 5% kans op een
vals positieve test getolereerd. Alles hierboven is niet statisch significant.
Meta-analyse: een onderzoek waarbij er een uitspraak wordt gedaan over een bepaald 
fenomeen of theorie op basis van de conclusies uit eerder verrichte wetenschappelijke 
onderzoeken. Middels:
● Effectgrootte: onderzoeken verschillen hierin door oa steekproef/meetfouten
● Steekproefgrootte: kleine studies worden meer beïnvloed door steekproeffouten
→ vaak worden kleine/nul-resultaten genereert/niet gepubliceerd waardoor het 
gevonden totale effect per definitie groter is dan gerechtvaardigd is
 
Factoren die leiden tot bias
● wil om opvallende, ondubbelzinnige, statistisch significante resultaten te publiceren.
● geld: financiering of persoonlijk gewin (boekverkoop, lezingen, adviezen etc)
● ideologische perspectief van de onderzoeker 

Hoofdstuk 5
twee typen wetenschappelijke nalatigheid
● Ongedwongen fouten door onoplettendheid, vergissingen en onzorgvuldigheid
● Ontwerpfouten van de studie door de wetenschappers vb te kleine steekproef 
waardoor er onvoldoende statistische power is.
Controles voor wetenschappelijke nalatigheid:
● Statecheck (Michèle Nuijten): programma dat fungeert als spellingscontrole voor 
statistiek. 50% van de papers heeft ten minste één numerieke inconsistentie
● GRIM test: ter controle of het gemiddelde van een reeks getallen klopt
● John Carlisle: statistische techniek die de randomisatie controleert