Psychotische stoornissen - SheetNotes (2019/2020)

Sheetnotes 19/20

Welke onderwerpen worden behandeld in het hoorcollege? 

De theorie is afkomstig van H13 van Abnormal Psychology: An intergrative approach (eight edition). 

Welke onderwerpen worden besproken die niet worden behandeld in de literatuur? 

Alle onderwerpen worden behandeld in de literatuur.

Welke recente ontwikkelingen in het vakgebied worden besproken?

Er is een positieve relatie tussen cannabis gebruik en een hoger risico op een psychose. Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) kan gebruikt worden om het gebied van Broca te onderdrukken, waardoor de hallucinaties afnemen.

Welke opmerkingen worden er tijdens het college gedaan door de docent met betrekking tot het tentamen?

Er worden geen opmerkingen gemaakt over het tentamen. 

Welke vragen worden behandeld die gesteld kunnen worden op het tentamen? 

Er worden geen tentamenvragen behandeld. 

Hoorcollegeaantekeningen 19/20

1. Psychologische en sociaal perspectief 

Psychose is een toestand waarin men de werkelijkheid niet van fantasie kan onderscheiden en waarin men een nieuwe realiteit creëert. Het betreft meestal wanen (irrationeel geloof) en/of hallucinaties (sensorische ervaring in afwezigheid van een externe gebeurtenis). Er bestaan verschillende soorten wanen en hallucinaties (bijv. betrekkingswaan en auditieve hallucinaties). 

Schizofrenie

Schizofrenie is een van de psychotische stoornis waarbij de mensen wanen en/of hallucinaties hebben. Iedereen met schizofrenie heeft psychose meegemaakt, maar niet iedereen die psychose heeft doorgemaakt, heeft schizofrenie. Schizofrenie is meest ernstige psychotische stoornis. Bij schizofrenie komt een psychose het meeste voor. 

DSM-5 stelt diagnose van schizofrenie wanneer:

• Iemand twee of meer symptomen zoals wanen, hallucinaties, gedesorganiseerd spreken/gedrag of negatieve symptomen. 
• Functioneren gaat achteruit bij iemand met schizofrenie. 
• Psychose moet zes maanden aanwezig zijn. 

Verschil tussen DSM-IV en DSM-V was dat in de DSM-IV nog subtypes waren (niet meer in DSM-V) en dat in DSM-V ook de ernst van de symptomen in kaart worden gebracht. 

Andere psychotische stoornissen

• Schizoaffectieve stoornis = psychose + depressieve of manische stemming.
• Post-partum psychose = na de bevalling wanen of hallucinaties. 

Klinische beschrijving

Schizofrenie komt bij 1% van de mensen voor. Mannen hebben het meer dan vrouwen (1,5 keer meer kans). Ontstaan bij mannen rond 20^e en bij vrouwen rond 25^e, dit is in kindertijd al te zien. Het is een chronische stoornis, maar wel te behandelen. Patiënten hebben minder grijze stof in de hersenen dan andere mensen. Wanen en hallucinaties zijn beangstigend en gevaarlijk. Bij schizofrenie komt veel suïcide voor. 

Beloop schizofrenie

Het niveau van functioneren gaat al achteruit bij de kinderen. Rond 25^elevensjaar eerste symptomen. Daarna is er een kritische periode waarin veel functies uitvallen. Rond 40^e levensjaar blijven de symptomen stabiel. Schizofrenie is een revaliderende ziekte, hierbij kunnen we voorkomen dat mensen alle stadia doorlopen en daarom preventiemaatregelen nemen. 

Symptomen

Een van de symptomen zijn auditieve hallucinaties = stemmen horen. Trans diagnostisch perspectief = bepaalde factoren die verschillende stoornissen de oorzaken in stand houden (zoals kleine hippocampus). Ook slaapgebrek leidt tot hallucineren. 

Welke hersengebieden zijn actief tijdens hallucineren?
Voor het stemmen horen zie je de grootste verandering in hippocampus, dit is het geheugen. Het zijn vaak stemmen uit het verleden. Tijdens stemmen horen is er activiteit in taal perceptie en taal productiegebieden. Je bent tegen jezelf aan het praten, je kan geen onderscheid maken tussen echte stemmen en je eigen gedachten. Tijdens hallucineren is er veel activiteit in rechterhersenhelft. 

Als meer dan 50% van de stemmen negatief is, is de kans >82% op een psychotische stoornis. Wanneer alle stemmen negatief zijn, is de kans >90% op psychotische stoornis. 

Schizofrenie en stress

Diathese stress model = dit model stelt dat er bij een grotere kwetsbaarheid (veel drukte, zoals in een stad) minder stress en bij een kleinere kwetsbaarheid (rust, zoals in een dorp) meer stress nodig is om de stoornis zijn aanvang te laten nemen of voor verergering van de symptomen te zorgen. Als je in een stad opgroeit, heb je meer kans om psychotische stroonis te ontwikkelen dan als je in een dorp opgroeit. 

Schizofrenie en cannabisgebruik

• Associatie met jongere leeftijd eerste psychose.
• Eerder en vaker terugvallen in psychose.
• Ernstigere positieve symptomen bij gebruiken dan bij niet-gebruikers. 

Relatie cannabis en hoger risico op psychose (causale relatie). 

Schizofrenie in verschillende omgevingen

• Marokkaanse bevolking in Nederland hebben meer kans op psychose en ontwikkelen van schizofrenie.
• Omgevingsfactoren in West-Europa verhogen de kans op schizofrenie bij genetisch kwetsbare individuen. 
• Er is een verband tussen lage SES en schizofrenie. 
• Patiënten vallen eerder terug in een psychose wanneer men in een familie heel kritisch is, vijandig is of emotioneel betrokken zijn. 
• Psychotische stoornissen komen overal voor in alle culturen, alleen schizofrenie patiënten in ontwikkelingslanden hebben grotere kans om op oude niveau te functioneren en niet-Westerse patiënten hebben meer visuele hallucinaties. 

Therapiemogelijkheden

• Biologische vormen: farmacotherapie (medicijnen), rTMS, elektroconvulsieve therapie (shock therapie).
• Psychosociale therapie: sociale vaardigheidstraining, cognitieve gedragstherapie, familietherapie of met coaches aangepast werk zoeken. 

2. Biologisch perspectief

Soorten symptomen

• Positieve symptomen = hallucinaties, waandenkbeelden. 
• Negatieve symptomen = onvermogen tot doelmatig handelen, spreken, uiten van emoties en vasthouden van aandacht.
• Desorganiseerde symptomen = warrige gedachten, incoherente spraak, ‘inappropriate affect’. 

Oorzaken nature

Bij tweelingonderzoek wordt er een vergelijking gemaakt tussen eeneiige en twee-eiige tweelingen. De correlatie tussen eeneiige en twee-eiige ziekten = de kans dat de ander ook de ziekte krijgt als er een ziek is. Dit is 48% bij eeneiige tweelingen en 17% voor twee-eiige tweelingen. Concluderend, zowel de genen als de omgeving hebben invloed. 

Oorzaken nurture

Mogelijke oorzaken zijn: stress tijdens de zwangerschap, complicaties bij de geboorte, verschil in behandeling door opvoeder, stress op latere leeftijd, blootstelling aan stoffen. 

De mensen met de combinatie Val/Val allelen-combinatie van het COMT-gen hebben meer kans op schizofrenie. Deze relatie is slechts aanwezig bij cannabisgebruik rond 18-21 jaar. 

Behandeling met klassieke medicatie

Hogere affiniteit van dopamine-antagonist gerelateerd aan lagere noodzakelijke dosis voor succesvolle behandeling van schizofrenie. De medicijnen blokkeren dopamine D2 receptor. Voorbeelden van klassieke antipsychotica: chloorpromazine, haloperidol. Deze onderdrukken de nucleus accumbens (NA) en daarmee de positieve symptomen. Ze doen echter niets met negatieve symptomen. Maar tegelijkertijd worden ook de D2 receptoren in mesostriataal systeem onderdrukt, wat leidt tot motorische bijwerkingen. 

Behandeling met atypische medicatie

COMT breekt dopamine af, de Val/Val variant doet dat het sterkst. Dit gebeurt slechts in de prefrontale cortex, niet subcorticaal. Te veel dopamine in NA verklaart positieve symptomen. Te weinig dopamine in prefrontale cortex verklaart negatieve symptomen. Clozapine verhoogt DA niveaus in frontale cortex en daarmee reduceert het de negatieve symptomen. Het blokkeert ook de D2 receptoren in NA en reduceert dan de positieve symptomen. Echter heeft het wel bijwerking op het immuunsysteem. Alternatieven zijn risperidon of olanzapine, maar deze lijken meer op klassieke antipsychotica. 

De medicijnen bestrijden alleen de symptomen dus moet je je hele leven blijven slikken, met alle bijwerkingen. Het medicijn heeft pas effect na 1 tot 4 weken. 

Alternatieve behandeling

Transcraniële Magnetische Stimulatie (TMS) kan gebruikt worden om werking van neuronen in een bepaald hersengebied te remmen. Het gebied van Broca (taalproductie) is actief tijdens hallucinaties. Dit gebied kan onderdrukt worden met TMS.